Œзбекистон республикаси олий ва œрта

Gilli gruntlarning siljishga qarshiligi. Gil, sog’ va qumok tuproqlarda mineral qattiq zarrachalar bir biri bilan u yoki bu darajada o’zaro bog’langan bo’ladi. Bog’lanish kuchlari o’z navbatida, gruntning namligi va zichlanish darajasiga bog’liqdir. Bunda namlik ta‘siri konsistentsiya ko’rsatkichi orqali, zichlanish darajasi esa g’ovaklik koeffitsienti yordamida hisobga olinadi.
Ko’plab o’tkazilgan tajribalarning ko’rsatishicha, gilli gruntlar zarrachalari orasidagi solishtirma tishlashish kuchining qiymati, zarrachalari kuchsiz bog’langan sochiluvchan gruntlarnikiga qaraganda birmuncha yuqori bo’lib (4.6-rasm, с), gilli gruntlarning siljishga qarshiligi:

_с = p tg  + с , (4.22)

bu yerda с – gruntning konsistentsiya ko’rsatkichi va g’ovaklik koeffitsientiga bog’liq bo’lgan solishtirma tishlashish kuchi.

Nazorat savollari:

1.Zaminlarni loyihalashda ishlatiladigan tabiiy va qo’shimcha bosim tushunchalarini ta‘riflab bering.

2.Gruntlarning deformatsiyalanish jarayonini qanday tushunasiz?
3.Gruntlarni odometr yordamida zichlanishga sinash qanday tartibda amalga oshiriladi?
4.Gruntlarning siqiluvchanlik va nisbiy siqiluvchanlik koeffitsientlarini aniqlash ifodalari qanday kurinishlarda yoziladi?
5.Gruntlarning zichlanish egri chizig’i qanday ko’rsatkichlar asosida kuriladi?
6.Gruntlarning deformatsiya modulini zichlanish ko’rsatkichlari bo’yicha aniqlash ifodasining yozilishini eslang.
7.Gruntlardagi suvning filtratsiyasi va migratsiyasi deganda nimalarni tushunasiz?
8.Sochiluvchan gruntlar tanasi bo’ylab suvning sizish jarayoni uchun Darsi qonuni qanday ko’rinishda ifodalanadi?
9.Gidravlik gradient nima?
10.Filtratsiya koeffitsientini tajribalar yordamida aniqlash usullarini va tartiblarini eslang.
11.Boshlangich gidravlik gradientning mohiyati va u qanday gruntlarda kuzatiladi?
12.Gruntlardagi suffoziya hodisasi deganda nimani tushunasiz?
13.Gruntlarning siljishga qarshiligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar qanday tartibda aniqlanadi?
14.Sochiluvchan va gilli gruntlar uchun Kulon qonuni qanday ko’rinishlarda ifodalanadi?