‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Innovatsiya”
so‘zi ingliz tilidan kelib chiqqan, uning taiji- masi “yailgilanish”, “o‘zgartirish”, “yangilik kiritish” degan ma’noni bildiradi. Innovatsion jarayonning mikrostmkturasini o‘rganib olishlar yangilik kiritishning “hayotiy sikli, (davri)” konsepsiyasini alohida ko‘rsatdilar, u yangilik kiritish vaqt davomida o‘tab boradigan jara- yon degan fikrdan kelib chiqadi. Bu jarayonda yangilikni yaiatilishi va ijro etilishini ta’minlovchi faoliyatlami turlarga ajratuvchi bos- qichlarga bo‘linadi. Shu davrga kelib ilmiy adabiyotlarda quyidagi innovatsion jarayonni bosqichlarga ajratish sxemasi mavjud: 1. Yangi g‘oya paydo boiishi yoki yangilik konsepsiyasi yuzaga kelish bosqichi; uni shartli ravishda fundamental va amaliy- ilmiy tekshirishlar (yoki birdan paydo bo‘ladigan) natijalaridan kelib chiqadigan yangilik bosqichi deb ataydilar. 2. Kashf etish vaqti, ya’ni amalga oshgan obyekt, moddiy yoki ma’naviy mahsulot na’muna ko‘rinishidagi yangilik yaratish. 3. Yaratilgan yangilikka amaliy ko‘payish topiiib uni qo‘shimcha ishlab mukarnmallashtirish amalga oshiriladi; bu bosqich yangilik kiritishdan mustahkam samaradorlikka erishish bilan yakunlanadi. 181 Shundan so‘ng yangilikning mustaqil mayjudligi boshlanib, yangilik kiritish jarayoni keyingi bosqichga o‘tadi, bu bosqich faqatgina yangilikni qabul qilish shartidagina amalga oshadi. Yangilikdan foydalanish davrida keyingi bosqichlar ко rinadi. 4. Yangilikning tarqalishi uning yangi sohalarga diffuziyalanib (qo‘shilib) keng tatbiq etilishidan iborat. 5. Yangilikning biror sohada hukmron boiishi, bunda xususan yangilik o‘z yangiligini yo‘qotib, yangilik sifatida mavjud boimay qoladi. Bu bosqich yangi samarali yangilik paydo boiishi yoki uning yanada samarasi bilan almashishi bilan yakunlanadi. 6. Yangilik qoilanilishi doirasi qisqarib uning yangi mah- suldori bilan almashadi. Yuqorida keltirilgan innovatsion jara- yonning bir-birini vaqt bosqichida ketma-ket almashtirib, mun- tazam tizim uning real rivojlanib borishining soddalashtirilgan sxemasini ifodalaydi. Biror aniq innovatsion jarayon bu bos- qichlami o‘z ichiga olib, ular ketma-ketligi va bogiiqligiga so'zsiz rioya qilishi shart emas. Yangilik kiritishni yangilikni yaratish va tarqatish kompleks va maqsadga muvofiq jarayoni sifatida qarab, uniig maqsadi inson talab va ehtiyojlarini yangi vositalar bilan qondirish boiib, bu samaradorligi, muntazam va hayotiyligini ta’minlovchi uslub va tizimlami ma’lum sifatli o‘zgarishiga olib keladi. Innovatsion jarayon boshqa sitatli holatga oiish, eskirib qolgan qoida, vaziyat va ahamiyatlarni qayta ko‘rib chiqish bilan bogiiq boiadi. Bir darajali qator yangiliklar (yigindisi) umumiyligi innovatsion yaxlitligini tashkil etadi. Yangilik kiritish ichki mantiq va yovnalishlarga ega boiib, u yangilik g‘oyasi (fikmi) tugilishidan to uning foydalanila boshlanishigacha boigan harakterlami rivojlantirish ham innovatsion jarayon ishtirokchilari o‘rtasidagi munosabat mantigini ifodalaydi. Shu tariqa yangilik kiritish dinamik tizim boiib, ichki mantiq kabi vaqt davomida qonuniy rivojlanishi, uning atrof muhit bilan o‘zaro bogiiqligini ifodalaydi. Innovatsion jarayoni tuzilishi yangilikning bir bosqichidan ikkinchi bosqichiga o‘tib borishi bilan o‘zgarib boradi. Shu bilan birga yangilikning dinamik xususiyatlaridan uning natija- yakuni va samarasi bogiiq boiadi. Yangilikning yakunlaganligi 182 yakunlaganligi yoki uning imkoniyatlari amalga oshirilganlik darajasi innovatsion jarayonning hamma bosqichlari qanchalik muvaffaqiyatli o‘tib borishiga bog‘liq bo‘ladi, Oddiy ishlab chiqarishdan kengaytirilganiga o‘tish keskin vaziyat hisoblanadi, bu o‘tish amaliyotda ko‘p hollarda amalga oshirilmaydi, bu hoi qaysi bir yangilikning yakunlanmasligiga sabab bo‘lib, ko‘pgina innovatsion muammolar mavjudligini yuzaga keltiradi. Yangilikning yakunlanganligidan uning samaradorligini belgilash kerak, ya’ni innovatsion jar ay on amalga oshirilayotgan tizim, turli ko‘rsatkichlarga yangilikning amalga oshirilgan imkoniyatlari ta’sirini aniqlash mumkin, shu bilan birga ulaming o‘zaro bog‘liqligi yaqqol ko‘rinadi. Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|