‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Bilimingizni sinab ko
‘ring
1. Fuqarolarning ijtimoiy ta'm inot olishga bo'Jgan huquqlari 
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qaysi moddasida 
berilgan?
2. Ijtimoiy ta'minot huquqi manbayi deganda nimalar nazarda tutiladi?
3. Ijtimoiy ta'minotning xalqaro huquqiy manbalari hisoblanadigan 
xalqaro hujjatlami sanab bering.
4. O'zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining qaysi bobida ijtimoiy 
ta'minot huquqi haqida so‘z boradi?
5. „Fuqarolaming davlat pensiya ta'minoti to‘g‘risida“gi qonun haqida 
so'zlab bering.
6. Ijtimoiy ta'minotga taalluqli qaysi qonunlami bilasiz?
7. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ijtimoiy ta'minot va 
ijtimoiy himoyalashga oid qaysi Farmon va Qarorlarini bilasiz?
8. Ijtimoiy ta'minot qonunchilik hujjatlarini vaqt, fazo va shaxslar 
o'rtasida amal qilinishi qanday o‘ziga xos xususiyatlarga ega?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M AX SU S Q IS M
JV BOB.
ISH STAJI TU SH U N C H A SI, TURLARI
VA ULARNI HISO BLASH TARTIBI
4 .1 . Ish staji tushunchasi va uning tuqarolarga ijtimoiy
ta'm inot berilishidagi ahamiyati
Fuqarolarga ijtimoiy ta'm in o t berish m ezonlaridan biri — 
mehnat stajidir. 
Ish staji
— 
mehnat daftarchasi va ish joyidan,
xizm atdan, o ‘qishdan yo ki arxivdan herilgan boshqa hujjatlar
boyicha aniqiangan, ishdagi tanajfuslardan q a t’i nazar, qonun
hujjatlariga muvofiq pensiya ta 'minoti huquqini beradigan mehnat
faoliyati va boshqa faoliyatning umumiy davomiyligidir.
Fuqarolarga davlat pensiylarini tayinlash uchun zarur bo‘l- 
gan ish stajini hisoblash tartibi „Fuqarolam i davlat pensiyalari 
bilan ta'm inlash to ‘g‘risida“gi Qonunning 6-bobi, 37—42-m od- 
dalari, ham da V azirlar M ahkam asining 1994-yil ll-m ay d a g i 
249-sonli qarori bilan tasdiqlangan „Pensiya tayinlash uchun 
mehnat stajini tasdiqlash tartibi to ‘g‘risida N izom “ hamda boshqa 
qonun hujjatlariga ko‘ra belgilanadi.
M ehnat staji, uning m iqdori va sifati fuqaroga ijtim oiy 
ta'm inot berilishida muhim 
o ‘rin tutuvchi omil bo ‘lib sanaladi. 
M ehnat staji, odatda, fuqaroning korxona yoki tashkilotdagi 
m ehnat faoliyati davridan iborat bo'ladi.
Umumiy va maxsus m ehnat stajlari mavjud bo'ladi.
Har qanday ish davri, shuningdek, quyidagi davrlar ham 
umumiy ish stajiga qo'shib hisoblanadi 
va pensiya ta'm inotida 
hisobga olinadi:
a) agar 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi 
B udjetdan tashqari Pensiya jam g ‘arm asiga sug'urta badallari 
to ‘langan bo'lsa faoliyat turi, mulk va xo‘jalik yuritish shakl- 
laridan q at'i nazar, davlat tom onidan ijtimoiy sug‘urtalangan 
holda bajarilgan har qanday ish;
1965-yildan keyingi davr u chun jam o a xo‘jaligidagi ish 
stajini hisoblab chiqarishda — agar jamoa xo‘jaligi a'zosi uzrsiz
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sabablarga ko‘ra jam oa xo'jaligida belgilangan m ehnatda ishtirok 
etish minimumini bajarmagan bo'lsa, ishlangan vaqtning amalda 
davom etgan davri hisobga olinadi.
Ijodiy faoliyat bilan mashg‘ul xodimlaming ish stajini, ba- 
sharti ular 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi 
Budjetdan tashqari Pensiya jam g'arm asiga su g 'u rta badallari 
to'lagan boMsalar, ijodiy uyushmalaming boshqaruvlari ana shu 
muallifning asari e'lon qilingan yoki birinchi marta jamoat oldida 
ijro yoki namoyish etilgan kundan e'tiboran belgilanadi;
b) harbiy xizmat va partizan otradlari hamda qo'shilmalarida 
bo'lish, davlat xavfsizligi oiganlarida va ichki ishlar organlarida 
xizmat qilish;
d) idoraviy bo‘ysunuvidan qat'i nazar, harbiylashtirilgan soq- 
chilikdagi, maxsus aloqa organlari va tog‘-kon qutqamv qism- 
laridagi xizmat;
e) yakka tartibdagi m ehnat faoliyati, shu jum ladan, yakka 
(guruhli) ijara sharoitidagi yoki shaxsiy yordam chi, dehqon 
(fermer) xo‘jaligidagi faoliyat — 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligi huzuridagi Budjetdan tashqari Pensiya jam g‘armasiga 
sug'urta badallari to‘langan taqdirda;
f) I gumh nogironiga yoki 16 yoshgacha bo'lgan nogiron 
bolaga, shuningdek, o ‘zgalarning parvarishiga m uhtoj bo'lgan 
(davolash muassasasining xulosasiga ko‘ra) 80 yoshga to ‘lgan 
qariyalaiga qarab turilgan vaqt;
g) oliy va o ‘rta maxsus o ‘quv yurtlarida, kunduzgi o ‘qish, 
shu jumladan, chet elda ta'lim olish;
h) onaning (o ‘gay onaning) bolalarini (o ‘gay farzandlarni) 
go‘daklik yoshida parvarishlagan vaqti, lekin ko‘pi bilan 3 yil 
davomida (bola parvarishlash ta'tili berilgani haqidagi ish bemvchi 
buyrug'idan ko'chirma taqdim etilishi sharti bilan);
i) ofitserlar tarkibidan b o ‘lgan shaxslarning, praporshik- 
laming, michm anlarning va m uddatdan tashqari xizmat harbiy 
xizm atchilarining tu rm u sh o 'rto q la ri (ayollari), ularni ishga 
joylashtirish imkoniyati boMmagan joylarda erlari bilan yashagan 
vaqt, lekin 10 yildan oshmagan davr;
j) O 'zbekiston Respublikasi muassasalari va xalqaro tash- 
kilotlar xodimlari xotinlarining chet elda bo‘lgan vaqti, lekin 10 
yildan oshmagan davr;
26
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

k) 
mehnatda mayiblanish yoki kasb kasalligi oqibatida I va II 
guruh nogironligida bo'lingan vaqt yoshga doir yoki boquvchisini 
yo‘qotganlik pensiyasi tayinlanayotganida stajga qo‘shib hisob- 
lanadi.
Yoshga doir pensiya tayinlanganidan keyingi ishlangan vaqt 
pensiyani hisoblab chiqarish uchun stajga qo ‘shib hisoblanmaydi.
O ta-onasidan judo bo'lgan (chin yetim) bolalarga tayinla- 
nadigan boquvchisini yo'qotganlik pensiyalarini hisoblab chiqarish 
ota-onaning umumiy ish stajiga qarab amalga oshiriladi.
Maxsus ish staji — xalq xojaligining muayyan tarmoqlarida,
kasblar va lavozimlarda qonun hujjatlariga muvoftq imtiyozli pen-
siya ta 'minoti huquqini beradigan mehnat faoliyatining davo-
miyligidan iborat.
Jum ladan, 0 ‘zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
1994-yil 12-maydagi 250-sonli qarori bilan „Imtiyozli shartlarda 
pensiyaga chiqish huquqini beradigan ishlab chiqarishlar, muas- 
sasalar, ishlar, kasblar, lavozim lar va ko‘rsatkichlar ro'yxati 
tasdiqlangan bo'lib, ana shunday ishlarda ishlagan davrlar max- 
sus ish stajiga, ya'ni, imtiyozli shartlarda ijtimoiy ta'm inot olish 
huquqini beruvchi davrlarga qo'shib hisoblanadi.
Shuningdek, ko‘paytirib (bir yarim, ikki, uch barobar) hi- 
soblanadigan vazifa va kasblarda ishlagan, muayyan sharoyitlarda 
harbiy xizm atni o 'tag an (m as., frontda, partizan otradlarida 
xizmatni o ‘tash, asossiz ravishda ayblanib, jazoni o'tash joylarida 
bo 'lish (jazoni o 'ta sh ) davrlari ham maxsus m ehnat stajiga 
kiradi va imtiyoz huquqini beradi.