ZƏHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur
Yüklə 4,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
- Kərgədan (qurk)
|
a) verdik. Digər bəylərə də ayrıca pərgənələr verildi. Cümə axşamı günü, rəcəb ayının iyirmi səkkizində [=10 may] ikindi vaxtı Aqraya girərək Sultan İbrahimin sarayına endik. Doqquz yüz onuncu ildə [=1504/5] Kabil vilayətinin zəbt edilməsin- dən bəri daim Hindistana yürümək arzusunda idik. Bəzən bəylərin dargörüş- lülüyündən, bəzən də qardaşlarımın müxalifətindən Hindistan səfəri gerçək- ləşmir və məmləkətləri də ələ keçirilə bilmirdı. Axırda əngəllər ortadan qalxdı. Böyük və kiçık bəylərdən heç kim məqsədə zidd söz söyləmədi. Doqquzyüz iyirmi beşinci ildə [=1519] qoşun çəkib Bəcuru zorlayaraq iki-üç geridə [otuz ilə qırx beş dəqiqə arasında] zəbt edib əhalisini qılıncdan keçirdikdən sonra Bxirəyə gəlmişdik. Buranı yağmalamadan əhalisinə bir qurtuluş fidyəsi təyin edib nəqd və ya mal olaraq dörd lek şahruxi alıb əsgə- rin sayına görə paylaşdırdıqdan sonra Kabilə geri dönmüşdük. O tarixdən doqquz yüz otuz ikinci ilə [=1525/6] qədər də Hindistana əsgər yeritməyi sürdürmüşdük. Bu səfərlərin beşincisində də tanrı təala öz fəzl və inayətiylə Sultan İbrahim kimi bir düşməni qəhr və pərişan edərək Hindistan kimi məmləkəti ələ keçirməmizi asanlaşdırdı. Həzrəti peyğəmber zamanından bu tarixə qədər Hindistan vilayətlərini dışarı padşahlardan üç adam ələ keçirərək orada səltənət sürmüşdür. Biri Sultan Mahmud Qazi [Qəznəvi] və övladlarıdır, Hindistan məm- ləkətində uzun müddət hökmdarlıq taxtında oturmuşlar 1 . İkincisi Sultan Şahabəddin (269 b) Quri ilə qulları və xidmətində olan şəxslərdir, çox illər bu məmləkətlərdə padşahlıq sürmüşlər 2 .
çünki Sultan Mahmud Hindistanı zəbt edəndə Xorasan taxtı onda idi, Xa- rəzm və Darülmürz sultanları ona itaət edərək boyun əymişdilər. Səmərqənd padşahı da onun himayəsindəydi. Əsgəri iki lek olmasa da, bir lekdən heç az deyildi. Düşmənləri də racələrdi və bütün Hindistan tək bir padşahın idarə- sində deyildi. Hər bir racə öz başına bir vilayətdə padşahlıq edirdi. Sultan Şəhabəddin Quriyə gəlincə, Xorasan səltənəti onda deyil, bö- yük qardaşı Qiyasəddin Quridə idi. Təbəqəti-Nasirdə yazıldığına görə, Hin- distana bir səfərində bir lek və iyirmi min zirehli sipahi sövq etmişdir. Onun düşmənləri də ray və racələrdi, bütün Hindistan yalnızca tək bir adamın
1 963-1187-ci illər arasında hökm sürən Qəznəvi türk dövlətinin başına 998-ci ildə ke- çən Sultan Mahmud hakimiyyətini Hindistana qədər genişlətmiş və Lahoru Bəlxdən sonra üçüncü dövlət mərkəzi etmişdir. 1031-ci ildə öldükdən sonra oğulları taxta keçərək 1186-cı ilə qədər Pəncab bölgəsində hökm sürmüşlər. 2 Əfqanistanda hökm sürən Quri xanədandan olan Sultan Şəhabəddin Quri qəznəvilərin son hökmdarı Xosrov Məliki yenərək 1187-ci ildə bu xanədana son vermiş və Hindistan iç- lərinə səfərlər edərək burada Quri hakimiyyətini qurmuşdur. Onun xanədanından gələnlər Şimali Hindistanda 1206-cı ilədək hakimiyyət sürmüşlər.
BABURNAMƏ
287 əlində deyildi. Bxirəyə gələndə mənim min beş yüz, ən çoxu iki min adamım vardı. Beşinci dəfə gəlib Sultan İbrahimi yenərək Hindistanı fəth etdim. Heç bir zaman Hindistana bu qədər az əsgərlə gəlməmişlər. Əsgər, tüccar və xid- mətçilər daxil olmaq üzrə orduyla birlikdə olanların hamısı on iki min adam olaraq qeyd edildi. Mənə bağlı vilayətlərsə (270 a) Bədəxşan, Qunduz, Ka- bil və Qəndəhardan ibarətdi. Lakin bu vilayətlərdən də önəmli bir yardım gəlmirdi. Tam tərsinə, düşmənə yaxın olduqları üçün bəzi vilayətlərə heç durmadan yardım etmək lazım gəlirdi. Bütün Mavəraünnəhr vilayətləri öz- bək xanlarının və sultanlarının idarəsindəydi. Onların yüz minə yaxın əsgəri vardı və əski bir düşmən idilər. Hindistan məmləkəti isə Bxirədən Behara qədər əfqan idarəsindəydi, padşahı da Sultan İbrahimdi. Vilayət hesabıyla beş lek əsgəri olmalı idi. O günlərdə əmirləri özünə müxalif etdiyi üçün mövcud əsgərini bir lek qədər təx- min edirdilər. Özünün və əmirlərinin əlində minə yaxın fil olduğu söylənirdi. Bu vəziyyətdə və bu qədər bir qüvvə ilə təvəkkül edib yüz min adam- lıq bir qüvvəyə sahib olan özbəklər kimi əski bir düşməni arxada qoyaraq, Sultan İbrahim kimi çox əsgərli və geniş məmləkətli bir padşahla qarşılaşdıq. Bu təvəkkülümüz nisbətində tanrı təala əziyyət və zəhmətimizi boşa çıxar- mayıb belə güclü bir düşməni məğlub edərək Hindistan kimi geniş bir məm- ləkəti fəth etdirdi. Bu dövlətə öz güc və qüvvətimizdən deyil, sırf Allahın lütf və şəfqətindən, bu xoşbəxtliyə isə öz qeyrət və səylərimizdən deyil, Al- lahın eyni kərəm və inayəti sayəsində çatdıq deyə bilərik.
Hindistan, məmləkətləri geniş, xalqı və məhsulu çox olan bir ölkədir. (270 b) Şərqi, cənubu və hətta qərbi də Hind dənizinə qədər uzanır. Şimali dağlıq olub Hinduquş, Kafiristan və Kəşmir dağlarıyla bitişikdir. Yenə şi- malında Kabil, Qəznə və Qəndəhar yerləşir. Bütün Hindistan vilayətlərinin paytaxtı Dehli sayılır. Sultan Şəhabəd- din Quridən sonra Sultan Firuz şahın son günlərinə qədər Hindistanın böyük bir qismi Dehli sultanlarının idarəsi altmdaymış. Mənim Hindistanı fəth et- diyim dönəmdə beş müsəlman və iki kafir Hindistanda səltənət sürürdu. Dağlarda və cəngəlliklərdə böyüklü-kiçıkli xeyli ray və racə də vardı, lakin etibarlı və müstəqil olanları bunlardı. Bunlardan biri əfqanlar olub paytaxt Dehli onlarda idi. Bxirədən Be- hara qədər olan yerlər onların idarəsindəydi. Əfqanlardan əvvəl isə Cunpur Sultan Hüseyn Şərqinin idarəsindəydi 1 . Bu sülaləyə Purebi deyirlər, bunla- 1 Sultan Hüseyn Cunpurdakı Şərqi sultanlarının sonuncusudur, 1458-79-cu illər arasında hökm sürmüşdür. Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
288 rın ataları Sultan Firuz şah və soyunun yanında saqi imiş, Firuz şahdan son- ra Cunpur məmləkətini əllərinə keçirmişlər. Dehli isə Sultan Əlaəddinin əlindəydi və bu sülalə də seyidlərdəndir 1 .
rın atalarına vermişdi. Sultan Bəhlul Ludi Əfqan və oğlu Sultan İskəndər paytaxt Dehli ilə paytaxt Cunpuru əllərinə keçirdilər və beləcə hər iki pay- taxta tək bir padşah oturdu. İkincisi Quceratdakı Sultan Müzəffərdi 2 . Sultan İbrahimin məğlubiy- yətə uğramasından bir neçə gün öncə dünyadan (27l a) köçdü. Şəriətə föv- qəladə vaqif bir padşah idi. Elmlə uğraşır, hədis oxuyur və durmadan Quran yazaraq çoxaldırdı. Bunların sülaləsinə Tank deyirlər. Bunların ataları da Sultan Firuz və soyunun şərabdarlarıymış, Firuz şahdan sonra Qucerat vila- yətini əllərinə keçirmişlər. Üçüncüsü Dəkkəndəki Bəhmənilərdir 3 . Lakin bu dövrdə Dəkkən sul- tanlarının gücləri və iqtidarları qalmamışdı, bütün vilayətlərini böyük bəylər əllərinə almışdılar. Bir şeyə möhtac olunca bəylərindən diləyirdilər. Dördüncüsü Mendav da dedikləri Malvə vilayətindəki Sultan Mah- muddur
4 . Bu sülaləyə xilçi deyirlər. Rana Sanka adlı kafir onu məğlub edib vilayətinin böyük bölümünü əlinə keçirmiş, o da zəif düşmüşdü. Bunların ataları da Firuz şahın yetişdirdiyi adamlardanmış. Onun ölümündən sonra Malvə vilayətini əllərinə keçirmişlər. Beşincisi isə Benqal vilayətindəki Nüsrət şahdır. Atası Benqal vilayə- tində padşah olmuşdu və seyidlərdəndi. Sultan Əlaəddin ləqəbini daşıyırdı. Səltənət ona mirasla keçmişdi.
Qəribə bir adətdir ki, Benqalda mirasla səltənət çox az olur. Padşahın müəyyən bir taxtı, əmirlər, vəzirlər və digər məqam sahiblərinin hər birinin müəyyən yerləri vardır. Benqal xalqının gözündə mötəbər olan taxtdır. Hər birinin özünə tabe olan və itaət edən əsgərlərinin və xidmətçilərinin hamısı özəl və sadiqdir. Padşah birini təyin etmək və ya əzl etmək (271 b) istəsə və o məqama hər hansı bir adamı təyin etsə, o məqama bağlı olub itaət edən əs- gərlərin və qulluqçuların hamısı o adamın olur. Hətta padşahlıqda da belədir. Kim padşahı öldürərək taxta keçmək imkanını tapsa, padşah olur, əmirlərin və vəzirlərin, sipahilərin və xalqın hamısı ona itaət edərək boyun əyir. Onu eynən əski padşah kimi padşah olaraq tanıyır və əmirlərinə itaət edirlər. Benqal əhalisinin sözü şudur: «Biz taxtın kölələriyik, taxta keçən hər kəsə itaət edirik». Necə ki Nüsrət şahın atası Sultan Əlaəddindən öncə bir
1 Seyidlər sülaləsindən olan Sultan Əlaəddin [Ludi] 1446-51-ci illər, Bəhlul Ludi 1451- 89-cu illər, oğlu Sultan İskəndər isə 1489-1517-ci illər arasında hökm sürmüşdür. 2 Sultan Müzəffər 1512-26-cı illər arasında hökmdarlıq etmişdir. 3 Bəhmənilər xanədanı Dəkkən bölgəsində 1347-1527-ci illərdə hökmdarlıq etmişdir. 4 Sultan Mahmud 1512-31-ci illər arasında hökm sürmüşdür. BABURNAMƏ
289 həbəş padşahı öldürərək taxta keçdi və bir müddət səltənət sürdü 1 . Sultan Əlaəddin də həbəşi öldürmək surətilə taxta keçmişdi. Sultan Əlaəddindən sonra da miras yoluyla oğlu padşah olmuşdur 2 .
padşahların xəzinələrini sərf edib və xərcləməsi çox ayıb və utanılacaq bir şey sayılır. Padşah olan hər kəs yenidən xəzinə yığmalıdır. Xəzinə yığmaq o əhalinin gözündə iftixar və sevinc vəsiləsidir. Adətlərindən biri də budur: Xəzinə, axır, hətta sultanlarının bütün bi- nalarının əskidən bəri qərarlaşdırılmış və müəyyənləşdirilmiş gəlirləri və pərgənələri vardır, bunlar başqa yerlərə heç bir şəkildə xərclənə bilməz. Müsəlmanlar arasında böyük və mötəbər olan, çox əsgərə və çox vila- yətə sahib olan padşahlar burada bəhs etdiklərimdir. Kafirlər arasında isə vilayət və əsgər baxımından böyük olanlardan bi- ri (272 a) Bicangər racəsidir 3 .
Sanka vardır. Əsl vilayəti Çiturdu. Mendav sultanlarının səltənəti yıxılanda Mendava bağlı olan Rətənbur, Sarəngpur, Bhilsan və Çəndiri kimi bir çox vilayəti ələ keçirdi. Doqquz yüz on dördüncü ildə [=1528] Allahın inayəti ilə neçə ildir savaş alanı olan Çəndirini -Rana Sankanın Midni Rav adlı bö- yük və etibarlı bir adamı dörd-beş min kafirlə birlikdə orada olurdu- bir-iki geridə [yarım saat içində] zorla aldım və kafirləri qılıncdan keçirərək oranı islam yurdu elədim. Təfsilatı irəlidə söylənəcəkdir. Hindistanın ətrafında və civarında bir çox ray və racə vardır. Bunların bəziləri islama itaət etmişdi. Bəziləri isə uzaqda olduqlarından, ya da yerlə- rinin qorunaqlı olması üzündən müsəlman padşahlara itaət etmirdi. Hindistan birinci, ikinci və üçüncü iqlimdədir. Hindistan dördüncü iq- limə daxil deyil. Qəribə bir ölkədir. Bizim vilayətlərlə müqayisədə başqa bir aləmdir. Dağları, suyu, cəngəllikləri, ovası, toprağı, vilayəti, heyvanları, bit- kiləri, xalqı, dili, yağmuru, rüzgarı, hamısı tamamən başqadır. Kabilə bağlı isti ölkələr bəzi xüsuslarda Hindistana bənzəyir, bəzi xüsuslarda isə bənzə- mir. Sind çayını keçincə yer və su, ağac və daş, el və ulus, adət və örf (272 b) tamamən Hindistandakı kimidir. Söyləndiyi kimi, şimal yönündəki dağlar və bu dağların Sind çayının o biri tərəfində yerləşən vilayətləri Kəşmirə tabedir. Hal-hazırda Pekli və Şəh- məng kimi bu dağdakı vilayətlərin çoxu Kəşmirə itaət etməsə də, əskidən Kəşmirə daxil imiş.
1 Bu həbəşin adı Şəmsəddin Müzəffərdir. 1494-97-ci illərdə padşah olmuşdur. 2 Sultan Əlaəddin 1497-1519-cu, oğlu Sultan Nüsrət şah isə 1519-32-ci illər arasında hökmdar olmuşdur. 3 Bicangər racəliyi Dəkkəndə 1336-cı ildə qurulmuşdur və bu sülalədən gələn racələr 1565-ci qədər, yəni güclərini birləşdirən digər Dəkkən racələri tərəfindən yenilib Bicangər şəhəri yıxılanadək hökm sürmüşlər. Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
290 Kəşmirdən keçdikdən sonra bu dağda sayısız el və ulus, pərgənə və vi- layət vardır. Benqala, hətta Hind dənizi sahilinə qədər bu dağda sıx bir xalq kütləsi yaşayır. Hindistan xalqı bütün araşdırma və incələmələrə baxmaya- raq bu qəbilələr haqqında dəqiq məlumat verə bilmədi, yalnızca bu dağın xalqına Kas dediklərini söylədilər. Hindistanlılar «ş»ni «s» şəklində tələffüz etdikləri və bu dağda ən böyük şəhər Kəşmir olduğu və Kəşmirdən başqa o dağda digər bir şəhərin varlığı da bilinmədiyi üçün bəlkə bu üzdən Kəşmir demiş ola bilərlər deyə düşündüm. Bu dağ əhalisinin ticarət malı müşk, kutasi-bəhri (dəniz öküzü), zə- fəran, qurğuşun və misdir. Hindistan əhalisi bu dağa Seva-Lek-Perpet deyir. Hind dilində seva «dörddə bir», lek «yüz min», perpet isə «dağ» deməkdir. Yəni dörddə bir və yüz min dağ ki, yüz iyirmi beş min dağ edir. Bu dağlarda qar heç əskik olmaz, bu dağların qarla örtülü bəyaz zirvələri Hindistanın Lahor, Sihrind və Sənbəl kimi bəzi vilayətlərindən də görünür. Bu dağlar Kabildə Hinduquş adıyla anılır və Kabildən bir qədər günəyə meyl edərək şərqə doğru uzanır. Güney tərəfi tamamən Hindistandır. Bu dağların (273 a) və Kas dedikləri bu məchul qəbilələrin şimali Tibet vilayətidir. Bu dağlardan bir çox çay çıxaraq Hindistanın içindən keçir. Sihrind- dən şimala doğru Sind, Bəxət, Çanab, Ravi, Biyah və Setlücdən ibarət olan altı çay bu dağdan çıxaraq Multan civarında bir yerdə birləşir. Hamısı bir yerdə birləşəndə ona Sind deyirlər. Qərbə doğru axan bu çay Tatta vilayəti- nin içindən keçdikdən sonra ümman ilə birləşir. Bu altı çaydan başqa Cun, Qanq, Rəhəb, Qumti, Gəgər, Sem və Gəndək kimi bir çox digər çaylar da vardır. Bunların hamısı Qanq çayıyla birləşir və Qanq adıyla şərqə doğru axaraq Benqal vilayətinin içindən keçmək surətiylə axırda dənizə tökülür. Hamısının qaynağı bu Seva-Lek-Perpet dağıdır. Çənbəl, Bənas, Bitvi və Sun kimi bəzi çaylar da Hindistandakı digər dağlardan çıxır, amma bu dağlarda qar heç olmur və bu çaylar da Qanq çayı ilə birləşir. Hindistanda da dağlar vardır. Bunlardan biri şimaldən cənuba doğru uzanan bir dağdır. Bu dağ Dehli vilayətində və [Sultan] Firuz şahın kiçık və qayalıq bir dağın üstündə tikdirdiyi Cahannüma adlı imarətindən başlayır. Buradan keçincə Dehli civarında parça-parça, ufaq-ufaq və ara-sıra qayalıqlı kiçık dağlar ortaya çıxır. Mivat vilayətinə varınca bu dağlar bir az daha bö- yüyür və Mivatdan keçib (273 b) Biyanə vilayətinə uzanırlar. Sikri, Barı və Dulpurun dağları da bitişik olmamalarına baxmayaraq bu dağ silsiləsindən- dir. Kalpur dedikləri Güvalyarın dağları da bu dağla bağlantılıdır. Bundan başqa, Rətənbur, Çitur, Mendav və Çəndiri dağları da bu dağın qollarından- dır. Bəzi yerlərdə araları yeddi-səkkiz küruh qədər kəsikdir. Bu dağlar alçaq, sarp, qayalı və cəngəllikli dağlardır. Bu dağlara qar heç yağmaz. Hindistan- dakı bəzi çayların mənbəyi bu dağlardadır. BABURNAMƏ
291 Hindistan vilayətlərinin çoxu düz yerdir. Bunca şəhər və vilayətlərin heç birində axarsu yoxdur. Tək axarsu böyük çaylardır. Bəzi yerlərdə yığıl- mış sular vardır. Bəzi şəhərlərdə arx açaraq su çıxarmaq mümükün olduğu halda bunu etmirlər. Bunun üçün bir neçə səbəb ola bilər. Biri əkin və bağ- ları üçün suya heç ehtiyacları yoxdur: payız məhsulu mövsüm yağmuruyla yetişir və bu qəribədir ki, yaz məhsulu yağmur olmasa da yetişir. Ağacların fidanına bir-iki il su daşıyır, ya da çarx və dəsti ilə su verirlər. Ondan sonra su verməyə gərək qalmır. Bəzi səbzələrə su verirlər. Lahor, Dibalpur, Sih- rind və o civarlarda su çarxla verilir. Quyu dərinliyində iki ipin uclarını bağ- layaraq halqa düzəldir, bu iki ipin arasına ağaclar və bu ağaclara da dəstilər bağlayırlar. Bu vedrələrin bağlandığı (274 a) ipi quyunun üstündəki çarxa qoyur və onun yanında mili dik duran ikinci bir çarx daha düzəldirlər. Öküz bu ikinci çarxı çevirəndə onun dişləri dəstilərin bağlandığı birinci çarxın dişlərinə girib onu döndərir. Suyun töküldüyü yerə holuq qoyurlar və bu ho- luqdan suyu hər tərəfə aparırlar. Aqra, Çəndvar, Biyanə və o civarlarda suyu vedrə ilə verirlər. Bu mə- şəqqətli və çirkli bir işdir. Quyunun kənarına bir çəngəl ağac dikir və çəngə- lin dişləri arasına diyircək yerləşdirirlər. Vedrəni uzun bir ipə bağlayıb bu diyircək üzərinə qoyur və ipin bir ucunu da öküzə bağlayırlar. Bir adamın öküzü sürməsi və birinin də vedrədəki suyu boşaltması lazımdır. Bu öküz bu ipi çəkıb təkrar geriyə döndüyü zaman hər dəfə ip öküzün sidiyi və axbunu ilə kirlənmiş olan yolun üzərinə sürtünüb təkrar quyuya düşür. Bəzi əkin sahələrində əgər su lazım olsa, kişi və qadın su daşıyaraq suvarırlar. Hindistanın şəhər və vilayətləri fövqəladə səfasız yerlərdir. Bütün şə- hər və ərazi birbirindən fərqsizdir. Bağlarında divar yoxdur. Ərazi əsasən dümdüzdür. Bəzi çay və çayırlarının sahilləri mövsüm yağmurları üzündən su altında qalır (274 b) və hər yerdən keçmək mümkün olmur. Bəzi yerlərdə tikanlı cəngəllikləri var, pərgənələrin əhalisi bu cəngəlliklərdə gizlənərək inad edib vergilərini vermirlər. Hindistanda çaylardan başqa axarsu azdır. Bəzi yerlərdə yığılmış su- lara nadir hallarda təsadüf edilir. Bunca şəhər və vilayətlər quyu, ya da möv- süm yağmurundan yığılmış olan hovuz suyu ilə keçinir. Hindistanda binaların və kəndlərin, hətta şəhərlərin dağılması və tikil- məsi bir anda baş verir. Hətta böyük şəhərlərdə illərcə yaşayan əhali əgər qaçsa, elə qaçır ki, bir, ya da bir yarım gündə ortada o şəhərdən nə bir əsər, nə də bir əlamət qalır. Tikmək istədikləri vaxt isə arx qazmağa və bənd dü- zəltməyə lüzum yoxdur, əkinləri daim yağmurla suvarılır. Əhali də fövqəl- adə çoxdur, hamısı yığılaraq bir hovuz düzəldir, ya da bir quyu qazır. Ev tikmək və ya divar çəkmək də yoxdur. Qamış və ağac boldur, buna görə də koma düzəldirlər. Dərhal bir kənd, ya da bir şəhər olur.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
292 HĠNDĠSTANA XAS VƏHġĠ HEYVANLAR Fil: hindistanlılar ona hati deyirlər. Fil Kalpi vilayətinin sınırlarında olur. Oradan yuxarıya və şərqə doğru getdikcə daha çox vəhşi filə təsadüf edilir. O tərəflərdən fil tutub gətirirlər. Kərrə və Manikpurda otuz-qırx kən- din işi (275 a) fil tutmaqdır. Vergilərini də fillə ödəyirlər. Fil nəhəng və çox ağıllı bir heyvandır. Nə söylənsə anlayır, nə əmr edilsə yerinə yetirir. Qiyməti böyüklüyü ilə düz mütənasibdir və onu ölçüsü- nə görə satırlar. Nə qədər böyük olsa, qiyməti də o qədər artıq olur. Deyilə- nə görə, bəzi adalarda on kari böyüklüyündə fil varmış. Buralarda isə dörd- beş karidən daha yüksək olanlara təsadüf edilmir. Fil xortumu vasitəsilə yeyib-içir. Xortumu olmasa, yaşaya bilməz. Xortumun iki tərəfində üst çənəsində iki böyük dişi var, bu dişləri vasitəsilə divarları və ağacları zorlayıb yıxır. Dişləri ilə vuruşur, hər hansı çətin bir işi də bu dişləri ilə görür. Bu dişlərə ac deyirlər. Bu dişlər Hindistan əhalisinin gözündə çox qiymətlidir. Filin tükü yoxdur. Hindistanda filin etibarı çox böyükdür. Hər hərbi hissədə mütləq bir neçə fil olur. Filin bəzi yaxşı məziyyətləri var: böyük, dərin və it axanı su- lardan çoxlu yüklə asanca keçir, dörd-beş yüz adamın çəkdiyi top arabasını üç-dörd fil asanlıqla çəkib aparır. Lakin fil üçün çox yem lazımdır, tək bir fil iki qatar dəvənin yemi qədər yem yeyir.
mış qədər olar. O tərəflərdə belə bir söz məşhurdur: kərgədan fili buynuzuy- la qaldırar. Bu, hər halda, yanlış sözdür. Burnunun üstündə tək bir buynuzu var, uzunluğu da bir qarışdan bir az artıqdır. İki qarış uzunluğunda buynuzu olanı heç görünməmişdir. Böyük bir buynuzdan bir qədəh və bir dənə zər qutusu düzəldildi. Bundan başqa bəlkə də üç-dörd düymə qədər artıq qaldı. Dərisi fövqəladə qalındır. Sərt bir yay qoltuğa qədər çəkilərək atıldığı təqdirdə və yaxşı saplananda onun bədəninə dörd barmaq qədər işlədiyini söylədilər. Dərisinin bəzi yerlərindən ox daha çox keçirmiş. İki çiyninin və iki budunun üstündə dəri qat-qatdır, uzaqdan bir çul kimi görünür. Digər heyvanlardan ən çox ata bənzəyir. Atın qarnı böyük olmadığı kimi, bunun da qarnı böyük deyil. Atın aşıq yerində necə bir sümük varsa, bunun da aşıq yerində elə bir sümük var. Bunun ön ayaqlarındakı sümük də atın ön ayaqlarındakı sümüyə bənzəyir. Bu heyvan fildən daha vəhşidir, onun qədər itaətkar və dinc deyil. Pər- şavər və Heşnəgar cəngəlliklərində çox olur. Bir də Sind çayı ilə Bxirə vila- yətinin arasındakı cəngəlliklərdə olur. Hindistanda Saru çayının sahilində də çoxdur.
Hindistan (276 a) səfərlərinin çoxunda Pərşavər və Heşnəgar cəngəl- liklərində kərgədan ovladıq. Yaxşı buynuz vurur. Bu ovlarda bir çox adamı BABURNAMƏ
293 və atı buynuzuyla vurmuşdur. Bir ovda Maqsud adlı çöhrənin atını buynuzu ilə qaldırıb bir nizə boyu qədər atdı. Bu üzdən Maqsuda Qurk ləqəbi verildi. Yüklə 4,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|