Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

guruhi (isimfiil grubu), takror guruhi (tekrar grubu), bog'lovchili so'z
guruhi (baglama grubu), ko'makchili so'z guruhi (edat grubu), unvon
guruhi (unvan grubu), qo'shma ot (birle§ik isim), undov guruhi (unlem
grubu), son guruhi (sayi grubu), qo'shma fe’l (birle§ik fiil), qisqartma
guruhi (kisaltma grubu). So'z guruhlari, demak, umuman, ikki
so'zning ohang yoki turli grammatik vositalar yordamida birikishidan
hosil bo'lgan birliklarni qamrab oladi hamda sintaksisning o'rganish
obyekti hisoblanadi. Holbuki, qo'shma ot va qo'shma fe’l, so'zlarning
155

---

takroriy hamda juft shakllari morfologik sathda o‘rganilishi zarur,
ko'makchili so‘z guruhi gapdagina reallashuvchi sintaktik hodisa bo'­
lib, uni alohida so‘z guruhi turi sifatida ajratish talab qilinmaydi va
hokazo. Yuqorida keltirilgan tasnifdan ayon bo'ladiki, o'zbek tilidagi
so‘z birikmalariga mos keladigan so‘z guruhlari ikkita - ot birikma va
sifat birikmadir. Bu birikmalarning turini aniqlashda har ikki tilda bir-
biriga zid mezonga asoslanadi. O'zbek tilida ma’nosi izohlanayotgan
so'z - hokim so‘z birikmaning turini belgilab beradi, turk tilida
esa, aksincha, izohlayotgan so‘z - tobe so‘zga qarab birikmaning
turi aniqlanadi. Masalan, go‘zal qiz - giizel kiz birikmasi o'zbek
tilshunosligida otli birikma hisoblansa, turk tilshunosligi nuqtai
nazaridan sifat birikmadir. A.N.Baskakov asosli ta’kidlaganidek, turk
tilidagi so‘z guruhlari yoki birikmalari tasniftarida, morfologik va
sintaktik kategoriyalarni qorishtirib yuborish holatlari ko'zga tashlan-
adi. Tasniflarning muayyan m e’yorlarga asoslanmaganligi sababli bi­
rikmalar yoki so‘z guruhlari tasnifi turli sintaktik konstruksiyalar va