Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


yakacak, yakilacak odun; gidecek, gidilecekyol



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə95/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

yakacak, yakilacak odun; gidecek, gidilecekyol kabi.
Sifatdoshlar turkcha lug'atlarda sifat va ot boigan juda ko'p
so'zlarni yuzagakeltirgan: dolmu§, tamdik, gelir, kiran, satici, yakacak,
veresi kabi. Zamon ma’nosini yo'qotganga o'xshab ko'ringan bu kabi
feidan yasalgan otlar sifatdosh vazifasiga o'tishi bilan o'zi qaysi
zamonga oid boigan bo'lsa, o'sha zamon ma’nosini ko'rsatib turadi.
Shu sababdan ularni zamon ma’nosiga ko'ra ham guruhlashtirish
mumkin boiadi:
1
. О 'tgan zamon sifatdoshlari (gegmi§ sifatfiilleri);
2. Hozirgi zamon sifatdoshlari (fimdiki zaman sifatfiilleri);
3. Kelasi zamon sifatdoshlari (gelecek sifatfiilleri).
0 ‘tgan zamon sifatdoshlari (geqmi$ sifat-filleri) ikki xil
shaklda namoyon bo'ladi: -тц sifatdoshlari (рцпщ a$ - pishgan
ovqat) va -dik sifatdoshlari (tamdik adam - tanish odam).
-тц sifatdoshlari ko'pincha o'timsiz va passiv f e i negizlaridan
yasalgan passiv (edilen) sifatdoshlar hisoblanib, sifat kabi qoilanadi:
geqmi§, du$mu$, коктщ, кигитщ. kesilmi§, ЬйкйЫщ, kavmlmu§,
кайаптц, Гатптц kabi. Bunday sifatdoshlar egalik qo'shimchasi
olmaydi va gap ichida so'zlardan birining sifati (aniqlovchisi) bo'­
lib keladi: Biitiin iilkeyi dola§mi§ bir gazeteciyle копщШт (Butun
mamlakatni aylanib chiqqan bir jurnalist bilan gaplashdim).
Shuningdek, ular kelishik qo'shimchalari ham oladi: “Mevlam
sabirlarversin, yarinden аугйтца ” ( “Tangrim sabrlar bersinyoridan
ayrilganga”). “Tecriibe gormti§ aldanmaz(Tajribasi bo'lgan kishi
aldanmaydi). “Gdrmemi§in oglu olmus, дектц qiikiinu корагт ц"

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin