Zoologiya uzb 2017. indd

 
30-§.
Baliqlarning ichki tuzilishi
Hazm qilish sistemasi.
Baliqlarning hazm qilish organlari og‘iz 
bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach va ichakdan iborat (60-rasm). 
Ko‘pchilik baliqlarning jag‘larida bir necha qator tishlar joylashgan. 
Baliqlar tishlari yordamida o‘ljasini tutadi va ushlab turadi. Yutilgan 
oziq halqum va qizilo‘ngach orqali oshqozonga tushadi. Zog‘ora 
va ayrim boshqa baliqlarning tishlari bo‘lmaydi; oshqozoni yaxshi 
rivojlanmagan. Ular yutgan oziq bevosita ichakka tushadi. Zo 
g‘o 
ra 
baliq mayda umurtqasizlar, tuban suv o‘tlari, yashil o‘simliklarning 
yosh novdalari va barglari bilan oziqlanadi. 
12
18
17
11
8
9
10
7
6
19
1
5
14
15
4
2
16
13
3
60-rasm. Baliqlarning ichki tuzilishi:
1 – jabra; 2 – suzgich pufagi; 3 – muskullar; 4 – umurtqa pog‘o nasi; 5 – og‘iz teshigi; 
6 – jigar; 7 – o‘t pufagi; 8 – oshqozon; 9 – ichak; 10 – taloq; 11 – orqa chiqaruv 
teshigi; 12 – qovuq; 13 – buyrak; 14 – bosh miya; 15 – orqa miya; 16 – tuxumdon; 
17 – jinsiy teshik; 18 – siydik chiqarish teshigi; 19 – yurak
Oziq oshqozon devori bezlari ishlab chiqargan shira ta’sirida 
hazm bo‘la boshlaydi. Chala hazm bo‘lgan oziq ingichka ichakka 
tushadi. Bu yerda oziqqa oshqozonosti bezi shirasi va jigar ajratib 
chiqaradigan o‘t suyuqligi ta’sir qiladi. Hazm bo‘lgan oziq ichak 
devori orqali qonga so‘riladi.
Nafas olish sistemasi
jabralardan iborat. Baliqlar suvda erigan 
kislorod bilan nafas oladi. Ular og‘zi orqali yutilgan suvni jabra te-
shiklari orqali chiqaradi. Jabralar jabra ravoqlari (yoylari)dan iborat. 
8.1. Baliqlar

---

107
Har bir ravoqning keyingi tomonida och qizg‘ish tusli varaqlari, 
oldingi tomonida jabra qilchalari joylashgan (61-rasm). Jabra qil-
chalari suv bilan oqib keladigan oziqning tashqariga chiqib ketishiga 
yo‘l qo‘ymaydi. Jabra varaqlari juda mayda kapillyar qon tomir-
lari bilan qoplangan. Jabralardan o‘tayotgan suv 
dan kislorod jabra 
varaqlari kapillyarlaridagi qonga shimiladi; karbonat angidrid esa 
qondan suv 
ga ajralib chiqadi. Qahraton qishda muz tagiga kislorod 
o‘tmasligi yoki issiq yozda iliq suvda kislorod kam erishi tufayli 
baliqlar halok bo‘ladi.