Zoologiya uzb 2017. indd

Lug‘at daftaringizga yozib oling.
Suyri, suzgichlar, baliqlar, teri, skelet, umurtqa pog‘onasi, qovur 
g‘alar, 
umurtqalar, umurtqa nayi.
Jumboqlarni yeching. 1. Nima sababdan baliqchi to‘riga yoki savatiga kirib 
qolgan baliq qaytib chiqolmaydi? 2. Nima sababdan suv tubida yashaydigan 
yoki birmuncha yirik baliqlarning suzgich pufaklari bo‘lmaydi?
Quyidagi topishmoqlarda qaysi sinfga mansub hayvonlar tasvirlangan? 
34. Boshi bor, yo‘qdir qulog‘i, 
35. Tangasi bor, pul emas,
Qanoti bor, ucholmas.
Qanoti bor ucholmas.
Tasdiqlovchi javoblar: a, d, f.
?!
8.1. Baliqlar

---

105
4-laboratoriya mashg‘uloti.
Baliqlarning tashqi tuzilishi va harakatlanishi
Kerakli jihozlar: tirik yoki formalin eritmasida qotirilgan zog‘ora 
baliq (formalinli eritmadagi baliqni o‘rganishdan oldin bir necha 
soat oqib turgan sovuq suvda yuviladi), suvli akvarium yoki kengroq 
idish, qo‘l lupasi, shisha tayoqcha.
Tirik yoki formalin eritmasida fiksatsiya qilingan zog‘ora 
baliqning tashqi tuzilishi o‘rganiladi. Fiksatsiya qilingan baliqni 
o‘rganishdan oldin uni bir necha soat suvda yuvib, formalin hidi 
yo‘qotiladi.
Laboratoriya mashg‘uloti quyidagi tartibda olib boriladi:
1. Baliqni suvli, kengroq idishga solib, uning gavdasi shak-
li, tanasi rangiga e’tibor bering. Baliq tanasi rangining qorin va 
orqa tomondan bir xilda bo‘lmasligi sabablarini tushuntirib bering. 
Gavdasining bosh, tana va dum bo‘limlari qo‘shilib ketganligi, ta-
nasining ikki yon tomondan siqiqligi yashash muhiti bilan qanday 
bog‘liqligiga e’tibor bering. 
2. Tirik yoki yangi tutilgan baliq terisi shilimshiq modda bi-
lan qoplanganligi tufayli baliqni kaftda siqib ushlab turish oson 
bo‘lmasligini tekshirib ko‘ring. Baliq tanasidagi tangachalarning joy-
lashuvini aniqlab oling. Tangachalarning oldingi uchi teriga botib 
kirganligi, keyingi uchi esa terisining ustida turishiga e’tibor bering. 
Teri ustidagi tananing ikki yoni bo‘ylab o‘tgan yon chiziqni toping.
3. Baliqning og‘zi va ko‘zlarining jovlashuviga e’tibor bering. 
Lablari va ko‘zlarining tashqi tuzilishini o‘rganing. Boshining ustida 
joylashgan bir juft burun teshigini toping. Tanasining ikki yon to-
monida boshidan keyinroqda joylashgan jabra qopqoqlarini o‘rganing. 
Jabra qopqoqlarini ko‘tarib, jabra yaproqlarini ko‘zdan kechiring.
4. Baliq tanasida suzgichlarining joylashuvi va tuzilishini o‘rga-
ning. Ko‘krak va qorin, orqa, dum va anal suzgichlarining tuzilishi-
ni o‘rganing va ularning vazifasini tushuntirib bering.
5. Suvli idish yoki akvariumdagi tirik baliqning harakatlanishini 
kuzating. Harakatlanayotgan yoki to‘xtab turgan baliqning suzgichlari 
va gavdasining holatini aniqlag. Baliqning og‘zi va jabra qopqoqla-
rining ochilib-yopilishi sabablarini izohlab bering. Akvariumga oziq 
tashlanganida yoki akvarium devori shisha tayoqcha bilan urilganida 
baliqlarning xatti-harakatini kuzating.
4-laboratoriya mashg‘uloti

---

106