Zoologiya uzb 2017. indd

Chala o‘zgarish bilan rivojlanish.
Suvaraklar, chigirtkalar, nina-
chilar va qandalalarning tuxumdan chiqqan lichinkasining tuzi 
lishi 
va hayot kechirishi voyaga yetgan hasharotga o‘xshaydi; faqat juda 
kichkinaligi va qanotlarining rivojlanmaganligi bilan undan farq 
qiladi.
Lichinka to‘rt marta tullaydi va beshinchi yoshni o‘tib, voyaga 
yetgan hasharotga aylanadi (46-rasm). Voyaga yetish davrida lichin-
7.3. Hasharotlar sinfi
45-rasm. Yashil bronza 
qo‘ng‘izi qurti:
1 – boshi; 2 – jag‘lari; 
3 – ko‘krak oyoqlari; 
4 – nafas olish teshiklari
3
1
2
4

---

81
kaning tana tuzilishi va hayot kechirish tarzida uncha katta o‘zga-
rish bo‘lmaydi. Shuning uchun bunday rivojlanish chala o‘zgarish 
bilan rivojlanish deyiladi.
To‘liq o‘zgarish bilan rivojlanish.
Qo‘ng‘izlar, kapalaklar, pash-
shalar, burgalar, chumolilar, arilarning tuxumdan chiqqan lichinkasi 
tashqi ko‘rinishi bilan qurtga o‘xshash bo‘ladi (47-rasm). Qurtlarning 
og‘iz organlari, ichki tuzilishi, oziqlanishi voyaga yetgan hasha-
rotlarnikidan farq qiladi. Masalan, kapalaklar xartumi yordamida gul 
nektarini so‘radi. Ularning chuvalchangsimon qurtlari og‘iz organlari 
kemiruvchi tiðida tuzilgan, qorin qismida oyoqlari bo‘ladi. Kapa-
lak qurtlari o‘simlik to‘qimalarini kemiradi. Yashil bronza qo‘ng‘izi 
gullarning changi va boshqa qismlari, uning qurtlari esa chirindi 
bilan oziqlanadi.
22-§. Hasharotlarning ko‘payishi va rivojlanishi
1
2
3
4
47-rasm. Karam kapalagining rivojlanishi:
1–urg‘ochisi; 2–erkagi; 3–qurti; 4–g‘umbagi
46-rasm. Osiyo 
chigirtkasining 
rivojlanishi:
1 – tuproqdagi ko‘ za cha 
ichidagi tuxum lar; 2–6 
– lichin kaning rivoj la nish 
davr lari; 7, 8 – voyaga 
yet gan chi girtka