Xalq og’zaki ijodi janrlari tasnifi. Xalq qo’shiqlari va ularning turlari haqida ma`lumot. Mehnat qo’shiqlari (Qo’shchi qo’shig’i, O’rim qo’shig’i, Ho’p-xayda qo’shig’i, yorg’ichoq qo’shig’i, Sog’im qo’shig’i, Hunarmandchilik qo’shig’i). Mavsum-marosim va urf-odat qo’shiqlari (Alla, Sus xotin, Lapar, O’lan, Yig’i-yo’qlovlar, Termalar).
Bunday bo’linishni muayyan istisnolar bilan fol’klorda ham qo’llash mumkin. Gap shundaki, fol’klor janrlarining ayrimlari turli urf-odat va marosimlar bilan bog’liq bo’lsa, ba`zilari kuylash uchun mo’ljallangan bo’ladi. Binobarin, uning ayrim namunalarini yuqoridagi uch turning bittasiga ham kiritish mumkin emas. Mana shu holatlarni hisobga olib, o’zbek fol’klori janrlarini quyidagicha tahlil qilish mumkin. O’zbek fol’klori asarlari, avvalo ikki katta gruppaga bo’linadi:
Bunday bo’linishni muayyan istisnolar bilan fol’klorda ham qo’llash mumkin. Gap shundaki, fol’klor janrlarining ayrimlari turli urf-odat va marosimlar bilan bog’liq bo’lsa, ba`zilari kuylash uchun mo’ljallangan bo’ladi. Binobarin, uning ayrim namunalarini yuqoridagi uch turning bittasiga ham kiritish mumkin emas. Mana shu holatlarni hisobga olib, o’zbek fol’klori janrlarini quyidagicha tahlil qilish mumkin. O’zbek fol’klori asarlari, avvalo ikki katta gruppaga bo’linadi:
1. Urf-odat va mavsum-marosimlar bilan bog’liq asarlar.
2. Turli urf-odat va marosimlar bilan bog’liq bo’lmagan fol’klor janrlari. Birinchi gruppaga:
a) mehnat qo’shiqlari (ho’p-mayda, turey-turey, churey-churey, ho’sh-ho’sh va boshqalar);
b) mavsum qo’shiqlari;
v) marosim qo’shiqlari (tug’ilish, to’y, aza va boshqalar);
g) olqish, afsun va qarg’ishlar;
d) aytimlar kiradi.
1. Mehnat qo’shiqlari. Mehnat qo’shiqlari mazmunan dehqonchilik, bog’ va bog’chachilik, chorvachilik, ovchilik, hunarmandchilik va boshqa kasblarga xos xususiyatlarni aks ettiradi. Mehnat turlari xilma-xil bo’lganidek, mehnat qo’shiqlari ham turli-tumandir. Dehqonchilik bilan bog’liq qo’shiqlarga qo’shchi, o’rim, xirmon yanchish, yorg’ichoq qo’shiqlari kiradi.
1. Mehnat qo’shiqlari. Mehnat qo’shiqlari mazmunan dehqonchilik, bog’ va bog’chachilik, chorvachilik, ovchilik, hunarmandchilik va boshqa kasblarga xos xususiyatlarni aks ettiradi. Mehnat turlari xilma-xil bo’lganidek, mehnat qo’shiqlari ham turli-tumandir. Dehqonchilik bilan bog’liq qo’shiqlarga qo’shchi, o’rim, xirmon yanchish, yorg’ichoq qo’shiqlari kiradi.
a) Qo’shchi qo’shig’i. Qahraton qishdan bola-chaqasi bilan toliqib chiqqan dehqon bahor kelishi bilan er haydashga kirishadi. Tabiat jonlangan, xushhavo, biroq uning ho’kizi ishga yaramaydi – o’lguday och, madori qurigan. Dehqon ilk bahordagi nochor ahvolini ho’kiz tilidan shunday tasvirlaydi:
