42. Xarakat va rivojlanish tushunchalari

42. Xarakat va rivojlanish tushunchalari

42. Xarakat va rivojlanish tushunchalari.
Tabiat va jamiyatdagi hamma narsa harakat va rivojlanishda, o’zgarish va o’zaro ta’sirda boladi. Hech bir tinch turgan narsa yo’q.Olamdagi narsalar harakatda bo’lib, biri ikkinchisiga aylanadi, biri ikkinchisidan paydo boladi. Butun tabiat- eng kichik zarradan tortib quyoshgacha, odamjodgacha doimo paydo bolish va yoq bolish, uzluksiz oqish, betoxtov harakat qilish va ozgarish holatini kechirib turadi. Har qanday obyekt uni tashkil etuvchi elementlarning ozaro tasiri tufayli mavjud bola oladi.Masalan,tirik organizmlar ularni tashkil etuvchi molekulalar hujayralar va organizmlaning ozaro tasiri tufayli mavjud.Umumiy tarzda olingan bu ozgarishlar moddiy olam borlig’ining ajralmas xususiyatidir.
O’zgarish falsafada harakat tushunchasini ifodalaydi.Harakat – eng oddiy mayda zarrachalarning o’zaro aylanishi, metagalaktikaning kengayishi, organizmlar hujayralarida modda almashinuvi, ijtimoiy hayotda odamlarning faoliyat almashinuvidir.
Harakat bu har qanday ozaro tasir va o’zaro tasir natijasida boladigan ozgarishlardir.Materiya harakatsiz bo’la olmaydi. Har qanday obyekt, unda harakatning muayyan tiplari mujassamlashgani uchun ham mavjuddir.Harakat toxtaganda obyekt ham oz mavjudligini tugatadi, u boshqa obyektga aylanadi.Boshqacha aytganda harakat materiyaning ichki timsolidir, atributi hisoblanadi.Harakatsiz materiya hech qayerda ba hech qachon bolgan emas va bolishi mumkin emas.
Kuzatilayotgan u yoki bu predmetning tinchlik sukunat holati deyilganda mazkur predmetning muayyan fazoviy konfiguratsiyaga ega ekanligi muayyan tarkibga ega ekanligi, bu tarkib barqarorligini saqlay olishi, o’z elementlari muayyan majmuini takror hosil qila olishi tushuniladi. Lekin aytaylik oddiy elementdan tortib tirik organizmlargacha electron mikroskop bilan kuzatilganda ularning hammasi muayyan zarrachalarning to’xtovsiz harakatidan iboratligini payqash mumkin. Bu bizning tanamiz ruhimizga ham talluqlidir.

Falsafiy adabiyotlarda moddiy borliqning quyidagi Harakat shakllari ajratib koʻrsatiladi:

Mexanik Harakat — jismlarning fazodagi oʻrni vaqt oʻtishi bilan boshqa jismlarga nisbatan oʻzgarishi. Barcha jismlarning Harakati nisbiydir, chunki harakat Yerga nisbatan (keng maʼnoda) va atrofdagi jismlarga (mas, yoʻl chetidagi daraxtga) nisbatan qaraladi.

Fizik Harakat (elementar zarralar, atom yadrosi va atomning Harakatdan tortib, olamning fundamental kuchlari, issiqlik, elektr va maydon harakatigacha, yorugʻlikdan tortib koinotning gravitatsiya kuchigacha barchasi shu Harakat shakliga mansubdir);