Archives Medical Review Journal 42 Ölüm ve



Yüklə 380,79 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/4
tarix28.03.2017
ölçüsü380,79 Kb.
#12738
  1   2   3   4

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 

Archives Medical Review Journal 

 

 

 

42 

Ölüm 

ve 

Ölüm Kaygısı

 

Death and Death Anxiety 

Gonca Karakuş

1

, Zehra Öztürk



1

, Lut Tamam

1

 

1



Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları

 

Anabilim Dalı, A



DANA 

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi (Archives Medical Review Journal)

 2012; 21(1):42-79 

ABSTRACT  

Although death and life concepts seem so different from each other, some believe that death and 

life  as  a  whole  that  death  is  accepted  as  the  goal  of  life  and  death  completes  life.  In  different 

cultures,  societies  and  disciplines,  there  have  been  very  different  definitions  of  death  which 

changes  according  to  personality,  age,  religion  and  cultural  status  of  the  individual.  Attitudes 

towards death vary dramatically  according to individuals. As for the death anxiety,  it is a feeling 

which starts right after birth, lasts a whole life, is the underlying basis of all fears, have an impact 

on character development and is formed after realization that the person will no longer exist, can 

lose the world and everything is actually meaningless. The aim of this review is to overview death 

and death anxiety, the components of death anxiety, approaches about death anxiety, scales that 

are used to evaluate the death anxiety and the local and international research on that subject.  

Key words: Death, death anxiety 

 

Ö

ZET 

Ölüm  ve  yaşam  birbirinden  çok  farklı  kavramlar  olarak  görünse  de  kimi  görüşe  göre  yaşam  ve 

ölüm  bir  bütünü  oluşturmakta,  ölüm  yaşamın  amacı  olarak  kabul  edilmekte  ve  yaşamı 

tamamlamaktadır.  Farklı  kültürlerde,  toplumlarda,  disiplinlerde  bireyin  kişiliğine,  yaşına,  dinine, 

kültürel  konumuna  bağlı  olarak  da  farklılıklar  gösteren çok  farklı  ölüm  tanımlamaları  yapılmıştır. 

Ölüme  karşı  insanların  gösterdiği  tutumlarda  kişiye  göre  birbirinden  oldukça  farklılık 

göstermektedir. Ölüm kaygısı ise ölüm karşısında doğumdan itibaren varolan, hayat boyu devam 

eden,  bütün  korkuların  temelinde  yatan,  karakter  yapısının  gelişiminde  önem  taşıyan,  insanın 

artık  var  olmayacağının,  kendisini  ve  dünyayı  kaybedebileceğinin,  bir  hiç  olabileceğinin 

farkındalığı  sonrası  gelişen  bir  duygudur.  Bu  gözden  geçirme  yazısında  ölüm  ve  ölüm  kaygısı 

kavramları;  ölüm  kaygısının  bileşenleri;  ölüm  kaygısını  açıklamaya  yönelik  yaklaşımlar;  ölüm 

kaygısının  değerlendirilmesinde  kullanılan  ölçekler  ve  bu  konuda  yapılan  yurtiçi  ve  yurt  dışı 

çalışmaların gözden geçirilmesi amaçlanmıştır.

 

Anahtar Kelimeler: 

Ölüm, Ölüm kaygısı

 


Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

43 


Ölüm  ve  yaşam  birbirinden  çok  farklı  kavramlar  olarak  görünse  de  kimi 

görüşe  göre  yaşam  ve  ölüm  bir  bütünü  oluşturmakta,  ölüm  yaşamın  amacı 

olarak kabul edilmekte ve yaşamı tamamlamaktadır

1

. Doğrudan yaşanmayan 



ancak gerçekleştiğinde ise var olmayacağımız; yaşamın tam ve kesin olarak 

sona ermesi anlamına gelen ölüm, tüm dönem ve kültürlerde yaşamın önemli 

bir  olayı  olarak  kabul  edilmiştir

2

.  İnsan  yaşamı  boyunca  sürekli  farkında 



ol

duğu  bu  belirsiz  ve  kaçınılmaz  kavram  karşısında  çeşitli  tepkiler 

verebilmektedir. Ölüm kaygısı da doğumdan itibaren var olan ve yaşam boyu 

süren  bir  kavram  olarak  insan  hayatında  yerini  almaktadır.  Bu  kavramı 

açıklamaya  yönelik  çeşitli  görüşler  ortaya  atılmış,  birçok  çalışmada  bu  konu 

üzerinde odaklanılmıştır. Bu gözden geçirme yazısında ölüm ve ölüm kaygısı 

kavramları;  ölüm  kaygısının  bileşenleri;  ölüm  kaygısını  açıklamaya  yönelik 

yaklaşımlar;  ölüm  kaygısının  değerlendirilmesinde  kullanılan  ölçekler  ve  bu

 

konuda  yapılan  yurtiçi  ve  yurt  dışı  çalışmaların  gözden  geçirilmesi 



amaçlanmıştır. 

 

 



ÖLÜM

 

Farklı  kültürlerde,  toplumlarda,  disiplinlerde  bireyin  kişiliğine,  yaşına, 

dinine, kültürel konumuna bağlı olarak da farklılıklar gösteren çok farklı ölüm 

tanımlamaları  yapılmıştır

3,4

.  Tüm  bu  tanımlarda  yer  alan  ortak  noktalar  canlı 



organizmanın kendini yenileme yeteneğini yitirmesi, hayati organlardan birinin 

ya da bir kaçının tamamen işlevini yitirerek hayatın sonlanması ve kaçınılmaz 

olmasıdır

5



Bireysel  ve  toplums

al  açıdan  ölüm  hiçbir  dönemde  basit  bir  olay  olarak 

anlaşılmamıştır. Eski çağlarda karşılaşılan sembolik işaretler, ölümün basitçe 

sadece  bedenin  ölümüyle eş  zamanlı  olarak  algılanmadığını  göstermektedir. 

Ölüm  her  yaş  döneminde  farklı  algılanmıştır

6

.  Büyüme  çağında  olan  çocuk 



için  ölüm  ‘gerileme’  olarak  algılanır.  Çocuk  ölümü  tanımaktan  kaçınır  ve  bu 

olay için zamansız olduğunu düşünmekle birlikte bu durum karşısında suskun 

kalarak tepki verir. Genellikle yaşlı insan ölme sırası açısından en uygun kişi 

olar


ak  düşünülür  ve  yaşlı  bireyin  yakınları  tarafından  üzüntü  duyulsa  da 

Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

44 


beklentinin  gerçekleşmiş  olması  psikolojik  açıdan  güven  sağlar.  Böylelikle, 

ölüm,  var  olduğuna  inanmak  istediğimiz  bir  oyunun  kurallara  göre 

oynanmasıdır

7



Ölüm  farklı  dinlerde  de  farklı  anlamlar  ifade  etmektedir.  Yahudilikte  ölüm 

ağır bir ceza ve korkunç bir gerçek; Hristiyanlıkta ölüm sadece bedenin kaybı 

ve hayatın daha güzel bir şekle bürünmesi; Müslümanlıkta ise insan ruhunun 

bedenden ayrılarak Allah katına yükselmesi olarak değerlend

irilir

8



Yirminci  Yüzyıl  öncesinde  “ölüm”  araştırmalara  doğrudan  konu 

edilmemiştir

9

. Ölüm konusu 1900’lu yılların ortalarına kadar bir araştırma alanı 



olarak  ilgi  görmenin;  ancak  1950’li  yılların  ardından  ölüm  ile  ilgili  konuların 

sıklıkla çalışılmaya başlanmıştır. 20. Yüzyılın ortalarına doğru ölüm konusuyla 

ilgili  araştırmalara  ilginin  arttığı,  ölüm  ve  ölmek  üzerine  birçok  çalışmanın 

yapılmaya  başlandığı  görülmektedir

10

.  Ölüm  üzerine  yapılan  bilimsel 



çalışmalar  çeşitli  felsefi  düşüncelerden  kaynak  almışlar  ve  bu  düşünceleri 

araştırmalarla  test  etmeye  çalışmışlardır

11

.  Varoluşçu  Psikoloji  ölümü, 



insanların içinde bulunduğu en büyük ikilem olarak açıklamaktadır. Bu görüşe 

göre  insan  isterse  ölümü seçebilir  ama  istemese  de  ölümü  yaşayacaktır.  Bu 

yaklaşıma  göre  ölüm,  varoluşun  çözemediği  fakat  yaşamak  zorunda  olduğu, 

belki de yaşamın anlamının içinde saklı olduğu en büyük gizemdir

12



 



Ölüm 

K

arşısında 

Tutumlar 

Ölüme  ilişkin  sorgulama;  yaşamın  anlamlandırılmasında  önemli  rol 

oynamaktadır

3

. Ölüm düşüncesi kimi için stres kaynağı iken, kimi için stresten 



kurtulma  yolu;  kimi  için  bir  yok  oluşken,  kimi  için  de  ölümsüz  bir  yaşamın 

başlangıcıdır

3,13

. Kimileri daha önce ölmüş sevilen bir kişiye kavuşma, onunla 



yeniden  birleşme  inancını  dile  getirmektedir.  Ölümü  bir  son,  hiçlik,  yok  oluş, 

kişiliğin  sona  ermesi  olarak  görenler  için  ölüm,  yaşamı  ve  ilişkileri  kesen, 

bozan, sona erdiren bir düşman anlamına gelmektedir. Yaşamı ve ölümü bir 

bütün olarak algılamak problemlerin çözümünde daha etkin bir katılımı sağlar. 

Beraberind

e  sorumluluk  almayı  getirmesinin  yansıra  yaşamın  daha  zengin 

algılanmasını  ve  mutlu  olmayı  da  sağlamaktadır[6].  Ölümün  yaşamın  bir 


Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

45 


parçası olduğunu açıkça ve cesaretle kabullenmek, hayatı ve kendimizi bütün 

olarak  algılamamızın  ön  koşuludur.  Kişi  ölümü  tam

 

anlamıyla  kabullendiği 



zaman onun ruh sağlığını gerçek anlamıyla kazanmış olduğu düşünülür

14



Ölüm  düşüncesinin  insan  yaşamına  etkisi  kaçınılmazdır;  ancak  aşırı, 

ölçüsüz,  patolojik  şekilde  ortaya  çıkan  ölüm  düşüncesi,  insanın  psikolojisini 

olumsuz  etkileyebilmektedir

15,16


.  Bu  nedenle  insanın  dengesini  koruması 

açısından,  ölüm  düşüncesinin  sınırlarını  belirlemek  önemlidir

17

.  Ölüm 


karşısında  geliştirilen  tutumlar  denge  ve  uyumunu  yitirdikçe,  bireyin  kaygı 

düzeyi artmakta, çevreye uyum sağlaması güçleşebilmek

tedir

2



Ölümün  tanımı  gibi  ölüme  karşı  tutumlar  da  kişisel  özelliklere,  topluma, 

dine,  kültüre  göre  değişkenlik  göstermektedir.  Bu  değişkenlik  kişinin  kendi 

dışındaki insanların ölümü veya kendi ölüm ihtimaline karşı da görülmektedir. 

İnsanlar  çevrelerindeki  bireylerin  ölümleriyle  ilgili  olarak  yaşadıkları 

yaşantılardan yola çıkarak, ölüme ilişkin tutumlarını geliştirmektedirler. Kişinin 

kendi  ölümü  karşısındaki  tutumları;  ölümü  isteme,  ölümü  kabullenme,  ölümü 

kabullenmeme  ve  ölüme  meydan  okuma  şeklinde  dör

ana  başlık  altında 



toplanabilirken;  başkalarının  ölümünde  buna  yas  tutma  sürecide 

eklenmektedir. Bu tutumları kısaca şu şekilde tanımlayabiliriz:

 

 

1. 



Ölümü kabullenmeme

 

Eski  kültürlerde  büyük  bir  ilgi  konusu  olan  ve  bu  nedenle  varlığını  her 

yerde  hissettire

n  ölüm,  günümüzün  modern  toplumunda  dışlanmakta  ve 

toplumsal yaşayışın görünen parçası olmaktan çıkarılmaktadır. Cinsellik, refah 

ve  mutluluk  düşüncesinin  hakim  olduğu  günümüzde,  ölümü  hatırlatan  ve 

hatırlatabilecek her şeyden uzak kalmak çağdaş bir davranış biçimi olarak yer 

almaya başlamıştır

18

. Utanç verici bir olgu olarak algılanmaya başlanan ölüm, 



adeta 

sosyal 


olarak 

kendisinden 

bahsedilmesi 

yasak 


bir 

tabuya 


dönüşmüştür

6

.  Birey  ölümü  yadsıyarak  mücadele  edilmesi  gereken  bir 



hastalık  ya  da  aşılması  gereken  bir  engel  olarak  algılamaktadır.  Modern 

insan,  yaşamının  her  alanından  uzaklaştırmak  istediği  ölümü,  hastane 

odalarına  taşımakta,  ayrıca  ölüleri  gözden  ve  şehirden  uzak,  mezarlıklara 


Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

46 


veya  film  sahnelerine  hapsetmeye  çalışarak  ölümün  duygusal  yükünden 

k

urtulmaya çalışmaktadır. Ölüm, insan yaşamının sınırlarının dışına itilmiş bir 



durumdadır.  Ölüm,  üstü  örtülen  ve  rahatsız  edici  bir  nesneye  dönüşmüştür. 

Bu  durumda  yas  tutmak  da  saklanması  gereken  ve  rahatsız  edici  bir  olgu 

haline gelmektedir

19,20


Ölümü  yadsıma  ve  onun  varlığını  reddetmenin,  maskeleme  ve  bastırma 

şeklinde iki yolundan söz edilebilir. Maskeleme; ölümü hatırlamamak, onunla 

hiç  karşı  karşıya  gelmemek,  onun  hakkında  düşünme  fırsatı  bulmamak  için 

kendini  günlük  işlerine,  çalışmalarına  vermek,  hayatı  çok  yoğun  olarak 

yaşamaktır.  Bastırma  ise  ölüm  kavramını  bilinçten  atarak  etkisiz  hale 

getirmektir.  Çoğu  insan  ileriye  dönük  planlarında  ölümü  hiç  düşünmemekte, 

bu  dünyada  sonsuza  kadar  yaşayacakmış  gibi  bir  tavır  arzusu 

sergilemektedir

6



 

2. 

Ölüme Meyd

an Okuma 

Bütün insanlarda ‘ölümsüzlük arzusu’ psikolojik bir gerçek olarak varlığını 

hissettirmektedir. İnsan bir yandan ölümle uzlaşmaya çalışırken bir yandan da 

ölümsüzlüğü özler

6

. Godin, insanların ölüm gerçeği karşısında iki farklı şekilde 



hareket  etti

ğini  belirlemiştir.  Birincisi,  kaçınma  ve  narsistik  korunma 

hareketidir.  Bu  köklü  bir  yaşama  isteği,  daha  yaşama  ve  ölümü  dışlama 

ihtiyacının bir ifadesidir. İnsanda sonsuza dek yaşama arzusu vardır. İkincisi, 

‘tamamlanma arzusudur’. Bu daha iyi yaşama, farklı yaşama arzusu şeklinde 

kendini gösterir

21

. Her iki durumda da insan, hayatını kesintiye uğratmaksızın 



devam ettirme ve sonsuza kadar var olma özlemini dışa vurur

6

. Fromm’a göre 



ölüm  ve  ölümle  ilgili  bazı  adet  ve  uygulamalar  da  aynı  arzuyu  dışa 

vurmakt


adır.  Çeşitli  törenlerde  ve  inançlarda  sergilenen,  insan  bedenini 

muhafaza ederek saklama düşüncesi, ölümsüzlük arzusunun en belirgin dışa 

vurumudur.  Ölüm  düşüncesini  bastırmak  ve  ölüme  karşı  duyulan  korkuyu 

azaltmak  için  uygulanan,  ölüyü  gömmeden  önce  onu

 

süsleme  ve 



güzelleştirme, esasen ölümsüzlüğe duyulan özlemi anlatmaktadır

22



Ölümsüzlük  arzusu,  inanç  ve  düşünce  olarak  farklı  şekillerde  dile 

Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

47 


getirilmiştir.  Ölümsüzlük  tanımı  içinde  maddi,  biyolojik,  sosyal  ve  ruhi 

ölümsüzlük  kavramlarından  bahsedilmektedir.  Maddi  ölümsüzlük;  ezeli  ve 

ebedi  olan  sadece  madde  olduğundan  insanın  da  maddi  özü  bakımından 

ölümsüz  olabileceği  görüşüne  dayanmaktadır.  Biyolojik  ölümsüzlükte  ise 

ölümden  sonra  yeniden  dirilişe,  bir  başka  alemde  ölümsüz  olarak  hayatın 

devam edeceğine inansın ya da inanmasın çoğu insan, bu dünyada biyolojik 

bir  çerçevede  de  olsa  ölümsüz  olmaya  arzu  duyar.  Bazı  insanlarda 

kendilerinin ölümünden sonra başkalarına faydalı olacak eserler ve çalışmalar 

bırakarak  ölümsüz  olma  düşünceleri  vardır.  Bu  anlayış  çerçevesinde  ölüm 

sonrası  insanlığın  ortak  tarihine  kavuşmak,  ölümlülük  karşısındaki  en  büyük 

avuntudur.  Bu  sosyal  ölümsüzlüğü  tanımlar.  Ruhun  ölümsüzlüğü  inancı  çok 

eski  dönemlere  dayanır.  Bu  inançlarda  bedenin  ölümünden  sonra  ruhun 

yaşamaya devam edeceği

 

ve sonsuza kadar varlığını sürdüreceği düşüncesi 



vardır

6



 

3. 

Ölümü isteme

 

Çağdaş  kültürde  bilinçli  ya  da  bilinçdışı  olarak  yaşanan  ölüm  isteği, 

sanıldığından daha yaygındır. Freud’un ‘ölüm içgüdüleri’ dediği şey bir bakıma 

(yaşamaya olduğu kadar) ölüme, hayatın aslı olan cansız maddeye dönmeye 

duyulan  istek  ve  eğilimdir.  Jung,  bu  anlamda  biyolojik  temele  bağlı  bir  ölüm 

içgüdüsünü  hiç  kabul  etmez;  fakat  ona  göre  manevi  hayata  işaret  eden  bir 

başka içgüdü vardır

23

. İnsanın bilinçaltında varlığını kuvvetle hissettiren ölüm 



isteği ve özlemini, ana rahmindeki rahat ve huzurlu hayata dönüşün bir ifadesi 

olarak  yorumlar.  Jung’a  göre  bu  eğilim  psikolojik  hayatın  ileri  gelişimini 

engelleyen  bir  ‘gerileme’  (regresyon)dir.  Hayat  mücadelesinde  insanın 

düşmanı  kendi  dışında  değil,  kendi  içindedir;  onu  beraberinde  taşımaktadır. 

İnsanda  sakinliğe  sessizliğe,  rahatlığa,  denge  ve  uyuma  olan  eğilim,  ölüme 

duyduğu özlemdendir

6



 



 

 


Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

48 


4. 

Ölümü kabullenme

 

Çeşitli  varoluş  felsefelerinde  ölümü  kabullenme  tutumuna  rastlanır. 

Bunlardan  bazıları  ölümü  hayatı  sürdürmemizdeki  temel  sebep  olarak 

görürken bazıları ise ölüme yaklaşmanın fizyolojik bir son değil, var olmaya bir 

tehdit  olarak  algılandığı  görüşünü  savunur.  Ölümü  cesaretle  kabullenmek 

psikolojik  olarak  sağlıklı  yaşamın  bir  önkoşulu  olarak  görülür.  Eğer  kişi 

ölümlülüğünün  ve  hiçliğin  bastırılmış  gerçekliğiyle  cesaretle  yüzleşirse,  daha 

sağlıklı  bir  ruhsal  yapıya  sahip  olabilir.  Çünkü  kişi  ne  kadar  çok  ölümsüzlük 

yanılsaması içinde yaşarsa yaşasın, aslında kendi ölümlülüğünü bilir. Bunda

dolayı ölümsüzlük yanılsaması kişide bunalım ve psikolojik olarak iyi olmama 



haline neden olacaktır

6



 

5.  Yas tutma 

Kişinin bir yakının, tanıdığı ve sevdiği birinin ölümünü görmesi oldukça acı 

verici bir durumdur. Onların ölümünün ardından şiddetli ruhsal acı ve elemler 

yaşamak  doğal  bir  durumdur.  Normal  yas  süreci  çeşitli  evrelerden 

oluşmaktadır. Birinci evre şok, uyuşukluk, inkar ve inanmama evresidir. Birkaç 

hafta  süren  ve  yoğun  olarak  yaşanan  duygu  olan  şok  ve  uyuşukluk  ardında 

yadsıma ve inanmama ise günlerce ve aylarca sürebilmektedir. İkinci evre ise 

kaybedilen  kişiye  özlem  ve  ardından  gelişebilecek  depresif  belirtilerin 

gözlendiği  evredir.  Genellikle  5

-

14  gün  arasında  doruk  noktasına  çıkmakta 



ama daha uzun sürebilmektedir. Yasın üçüncü evresinde yeni şartlara uyum 

sağlamadır.  Bu  dönemde  kişi  insanlarla  ve  çevresel  etkinliklerle  yeniden 

ilgilenir, yeni bir denge kurmaya çalışır. Kimileri için bu evre 6

-8 hafta kimileri 

içinde  aylar  hatta  yıllar  sürebilir.  Dördüncü  evre,  kimliğin  yeniden  kurulması 

evresi


dir.  Kişi  yeni  ilişkiler  kurar  sevdiği  biriyle  yeni  roller  üstlenir.  Geride 

kalanların yaklaşık yarısının bu evrede yas yaşantısından bazı yararlar ya da 

deneyimler edindikleri tespit edilmiştir

24-26


Bazen  yaslar  normal  dışı  bir  seyir  izlerler;  bazıları  çok  karmaşıklaşır, 

bazıları patolojik bir hal alır. Karmaşık denen yas özellikle çocukta ve yaşlıda 

sıkça görülür. Patolojik yas, zihinsel yaşamın işleyişini önemli ölçüde bozarlar, 



Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

49 


dolayısıyla  benlik  algısını  ciddi  şekilde  yıpratırlar.  Bazı  kimseler  ölen  kişinin 

ölümünü bir türlü kabullenemez, onun her zaman hayatta olduğunu varsayar. 

Bazıları da kendisinin bir parçasını kaybetmiş gibi bir duyguya kapılır. Ölenin 

arkasından  acı  çekme  ve  yası  gereksiz  olarak  değerlendiren  ‘ölümün  önemi 

yoktur’  şeklinde  düşünenler  de  vardır.  Böylelerine  göre  zaten  ölen  kişinin 

hayattayken  hiçbir  faydası  yoktur,  dolayısıyla  üzülmeye  değmez.  Ölenin 

arkasından kendisini suçlayan, bu ölümden kendisini sorumlu tutanlar vardır. 

Son  olarak  zihni  sürekli  ölen  kişi  ile  meşgul  olan,  yas

 

döneminde  kendini 



onunla özdeşleştiren, onun hastalığını ve ölümünü yeniden yaşayan, kendini 

onun yerine koyan ve ona benzemeye çalışan kimselere de rastlanır

25



 



ÖLÜM KAYGISI

 

Ölüm  konusunun  ruh  sağlığı  içinde  değerlendirilmeye  başlanmasının 

ardından psikoloji, ölümcül hastaya danışmanlık, ölüm kaygısı, ölüm korkusu, 

yas danışmanlığı gibi konular çerçevesinde ölüm olgusuna yoğunlaşılmıştır

27



Ölüm düşüncesinin insan yaşamına etkisi kaçınılmazdır. Ancak aşırı biçimde 



ve  patolojik  olarak  ortaya  çıkan  ölüm  düşüncesi,  insan  psikolojisini  olumsuz 

olarak  etkileyebilmektedir

15,16

.  Bu  nedenle  insanın  varolan  ruh  dengesini 



koruması açısından ölüm düşüncesinin sınırlarını belirlemek önemlidir

17



Ölüm  karşısında  alınan  tavır,  denge  ve  uyumunu  yitirdikçe  bireyin  kaygı 

düzeyini  artırmakta,  yaşadığı  çevreye  uyum  sağlaması  güçleşebilmektedir. 

Ölüm  düşüncesi,  insanda  kaygı  yaratırken  aynı  zamanda  onu  yaşama 

bağlayan,  varoluşunu  anlamlandıran  bir  neden  de  olabilmektedir.  Ölüm 

gerçeğinin  bilinmesi  sayesinde  insan,  yaşamını  bütünüyle  daha  anlamlı  ve 

dolu dolu yaşayabilir

17,28

. İnsanın ölüm gerçeğini kabullenmesi onu, korkulu ve 



kötümser  bir  ruh  haline  sevk  etmekten  çok;  değerlerini  gerçekleştirebileceği 

bir  yaşama  yöneltecektir

18

.  Varoluşçu  psikoterapiye  göre  ölümlü  olduğunu 



bi

lmek,  insanı,  varolan  günlerini  daha  iyi  değerlendirmeye,  yaşamını 

zenginleştirmeye  itecektir

29

.  Ölüm  düşüncesinin  yaşama  olumlu  katkıda 



bulunduğunu  savunmak kolay  görülmese  de  ölüm  düşüncesinin  olmadığı  bir 

yaşam da anlamından çok şey kaybedecektir. İnsan

 

ancak ölümlü olduğunun 



Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

50 


bilinciyle,  daha  canlı,  daha  farklı,  bencillikten,  sığlıktan  ve  katılıktan  uzak  bir 

biçimde yaşayabilir

30



Kişinin  kendi  ölümüyle  karşı  karşıya  gelmesi,  onu  cesaretle  karşılaması, 



onu kabul etmesi ve onu tümüyle kendi deneyimleri içinde bütünleştirmesi gibi 

süreçler  bireye  yaşam  deneyiminin  zenginliğini  ve  bütünlüğünü  veren 

psikolojik süreçler olarak görülmektedir

31



Ölüm kaygısı, doğumdan itibaren varolan, hayat boyu devam eden, bütün 

korkuların  temelinde  yatan,  karakter  yapısının  gelişiminde  önem  taşıyan, 

insanın  artık  varolmayacağının,  kendisini  ve  dünyayı  kaybedebileceğinin,  bir 

hiç olabileceğinin farkındalığı sonrası gelişen bir duygudur. Literatürde bireyin 

ölüm  veya  ölme  ile  ilişkili  endişe,  kaygı  veya  korku  deneyimleri;  birini

varlığını tehdit eden gerçek ya da hayali algılar tarafından oluşturulan korku, 



tedirgin  duygu;  var  olmamanın  yaygın  korkusu  ya  da  olmamayı  yaşama 

korkusu;  bilinçsizlikte  yerleşen  bir  ölüm  korkusu,  kesin  kavramsal  form 

gelişmeden önce hayatın erken bir zamanında biçimlenen bir korku, berbat ve 

tamamlanmamış olan ve dilin ve hayalin dışında kalan bir korku olarak farklı 

şekillerde tanımlanmaktadır

32-35


Ölüm  kaygısını  tanımlamak  için  ölüm  korkusu,  çok  büyük  bir  dehşet, 

sonluluk  korkusu  ifadeleri  de  kullanılmıştır

36

.  Terimler  genellikle  eş  anlamda 



kullanılırken,  ‘ölüm  kaygısı’  ve  ‘ölüm  korkusu’  kavramları  ayrıca  birbirinden 

ayrılmıştır.  Ölüm  kaygısı  tam  bir  yok  olma  korkusuna  karşılık  gelirken,  ölüm 

korkusu  ölümün  korkutucu  olduğu  inancı  ile  daha  somut  bir  kavramdır

37



Korku  ve  kaygının  gelişiminde  rol  oynayan  anatomik  yapılar  ve  biyolojik 

süreçler birbirinden farklıdır. Ancak bir tehdit karşısında tamamen birbirinden 

ayırt edilemez

38



Literatürdeki araştırmalar ölüm kaygısının çok boyutlu bir kavram olduğunu

 

ortaya koymuştur. Araştırmalarda en çok üzerinde durulan boyutları, belirsizlik 



ve  yalnızlık  korkusu,  yakınlarını  yitirme  korkusu,  kişisel  kimliği  kaybetme 

korkusu,  ölüm  sonrası  cezalandırılma  korkusu,  geride  kalanlar  için 

endişelenme,  denetimi  kaybetme  korkusu,  acı  duyma  korkusu,  bedenini 

kaybetme ve yok olma korkusudur

16

. Bu boyutları şu şekilde özetleyebiliriz:



 

Ar

şiv, 2012                                                                                                               Karakuş ve ark. 

 

51 


1.  Belirsizlik korkusu: 

Olaylar hakkında belirsizlik bireyde kaygıya yol açar; 

ölüm  ve  öldükten  sonra  ne  olacağı  insan  için  büyük  bir  belirsizlik 

o

lduğundan korku ve kaygı kaynağıdır



6

2.  Bedeni  kaybetme  ve  yok  olma  korkusu: 



Benliğin  önemli  bir  parçası 

olan bedenin bir parçasının herhangi bir sebeple kopup eksilmesi, insanda 

utanç,  küçüklük,  yetersizlik  gibi  birçok  olumsuz  düşüncelere,  benlik 

saygısının

 

azalmasına  neden  olur.  Ölümle  birlikte  bütün  bir  bedenin  yok 



olacağını  düşünen  kimse  için,  ölüm  fazlasıyla  korku  ve  kaygı 

uyandırabilecek bir durumdur

6



3. 



Yüklə 380,79 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin