Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 25 aprel 2013-cü il tarixli
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 25 aprel 2013-cü il tarixli 16 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
XRONİK POZĞUNLUQLARININ DİAQNOSTİKA VƏ MÜALİCƏSİ ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL
Bakı - 2013
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 54.102
A 94
A 94 Aşağı ətraf venalarının xronik pozğunluqlarının diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol, 2013 – 52 səh.
2
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 3
C. Məmmədov Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin direktoru, t.f.d.
M. Kərimov Azərbaycan Tibb Universiteti, Ümumi cərrahiyyə kafedrasının professoru, t.e.d. N. Abışov M. Topçubaşov adına Elmi Cərrahiyyə Mərkəzi, Damar cərrahiyyəsi şöbəsinin müdiri, professor, t.e.d. D. Məmmədov HB “Güven” klinikasının həkim-konsultantı, professor, t.e.d. A. Şəmsəddinski Səhiyyə Nazirliyi Angioloji və Mikrocərrahiyyə Mərkəzinin direktoru, t.f.d. G. Hüseynova İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi, Tibbi keyfiyyət standartları şöbəsinin sabiq müdiri
M. Nəsirov Azərbaycan Tibb Universiteti, Cərrahi xəstəliklər kafedrasının müdiri, professor, t.e.d.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 4
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Sübutların mənbələri (elmi tədqiqatların tipləri) Ia
Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT) alınmışdır Ib Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır IIa
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır IIb
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi- eksperimental tədqiqatdan alınmışdır III Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli, korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi) alınmışdır IV Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə əsaslanmışdır
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 5
Tövsiyənin etibarlılıq səviyyəsi Tövsiyənin əsaslandığı sübutların etibarlılıq dərəcəsi A RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi, sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT. Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ia. B Kohort və ya klinik hal – nəzarət tipli tədqiqatların yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud Sistematik səhv riski çox aşağı olan (++) yüksək keyfiyyətli kohort və ya klinik hal – nəzarət tipli tədqiqat, yaxud Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT. Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa. C Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və ya klinik hal – nəzarət tipli və ya nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud Nəticələri uyğun populyasiyaya bilavasitə şamil edilə bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya yüksək olmayan (++ və ya +) RKT. Sübutların etibarlılıq dərəcəsi IIb. D Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud Ekspertlərin rəyi. Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının göstəricisidir. Sübutların etibarlılıq dərəcəsi III və IV.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 6
AATE – ağciyər arteriyasının trombemboliyası BDV – böyük dərialtı vena DVT – dərin venaların trombozu FDV – flebotrop dərman vasitəsi FPK – fasiləli pnevmatik kompressiya HER – hidroksietilrutozidlər XBT – Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış XVÇ – xronik venoz çatışmazlığı İVUS – intravaskulyar ultrasəs sonoqrafiyası KDB – kalsium dobezila KDV – kiçik dərialtı vena KEAP – Klinik təsnifat, Etioloji təsnifat, Anatomik təsnifat, Patofizioloji təsnifat (CEAP – Clinical classification,
– kompüter tomoqrafiyası QSİƏP – qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar MFF – mikronizə edilmiş flavonoid fraksiyası MRT – maqnit rezonans tomoqrafiya PQ – prostoqlandinlər PTS – posttrombotik sindrom PVESD – perforant venaların endoskopik subfassial disseksiyası RNT – randomizasiya olunmuş nəzarət tədqiqatları SMC – sinusoidal modullaşmış cərəyan TEKV – tibbi elastik kompressiya vasitələri US – ultrasəs USDQ – ultrasəs doppleroqrafiyası TEKV – tibbi elastik kompressiya vasitələri VX – varikoz xəstəliyi VXX – venaların xronik xəstəlikləri
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 7
Protokol ürək-damar cərrahları, ümumi cərrahlar, terapevtlər, ailə həkimləri üçün nəzərdə tutulub.
verilməsi ilə aşağı ətraf venalarının xronik xəstəliklərinin
ağırlığından asılı olaraq səhiyyə xidmətlərinin müvafiq səviyyəsində müalicənin təmin edilməsi;
fəsadların və ölüm hallarının azaldılması;
aşağı ətraf venalarının xronik xəstəlikləri olan şəxslərdə həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədini daşıyır. ÜMUMİ MÜDDƏALAR Venaların xronik xəstəlikləri (VXX) – venoz sistemin bütün morfoloji və funksional pozulmalarıdır. VXX-nin əsas nozoloji formaları aşağı ətrafların varikoz xəstəliyi, aşağı ətrafların posttrombotik sindromu (xəstəliyi), angiodisplaziyalar (flebo- displaziyalar) hesab olunur. Böyüklərdə tez-tez rast gələn teleangiektaziyalar xəstəlik hesab edilmir. Varikoz xəstəliyi (VX) – səthi venaların birincili varikoz transformasiyası ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Posttrombotik sindrom (PTS) (xəstəlik) – keçirilmiş tromboz nəticəsində dərin venaların orqanik zədələnməsi ilə şərtlənən xəstəlikdir.
qüsurlarıdır. Xronik venoz çatışmazlıq (XVÇ) – venoz axının pozulmaları ilə şərtlənən, xarakter simptomlarla (ödem, dəridə dəyişikliklər və trofik xoralar) təzahür edən patoloji vəziyyətdir.
şəxslərdə XVÇ əlamətlərinin və ya subyektiv simptomların (ağrı, ağırlıq, yorğunluq və s.) əmələ gəlməsidir. Venaların xronik xəstəlikləri geniş yayılma dərəcəsinə görə böyük sosial iqtisadi əhəmiyyətə malik olan xəstəlikdir. Venoz
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 8 pozğunluqların retikulyar varikoz, teleangiektaziyalar kimi yüngül formaları əhalinin 80-85%-də müşahidə olunur, varikoz venalar kişilərin 10-20%-də, qadınların 25-33%-də, topuq ödemi kişilərin 7%-də, qadınların 16%-də rast gəlinir. Ekzema, piqmentasiya, lipodermatoskleroz və venoz xoralar kimi daha ağır xroniki venoz əlamətləri 5% təşkil edir. Aktiv venoz xoralar böyüklərin 0,05%-də rast gəlinir, 0,6-1,4%-də isə sağalmış xoralardır. Varikoz venalar ümumi populyasiyanın 20%-dən çoxunda aşkar olunur. Xronik venoz xəstəliklərinin yayılma dərəcəsi yaşdan asılı olaraq artır. XVÇ-nin meydana çıxması üçün ən ciddi risk faktoru dərin venaların keçirilmiş trombozudur (25%). XVÇ-nin inkişafı zamanı ağrıların artması, fizioloji funksiyanın və hərəkətliliyin azalması, depressiyalar və təcrid olunmalar müşahidə olunur. Həyat keyfiyyəti venoz xəstəliyin təzahür dərəcəsi ilə əlaqədardır. Risk faktorları
Ahıl və qoca yaş
Dərin venaların keçirilmiş trombozu
İrsiyyət
Təkrar hamiləlik
Qadın cinsi
Artıq çəki
Uzunmüddətli ayaq üstə dayanma (əmək şəraiti)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 9
I80 Flebit və tromboflebit I80.0 Aşağı ətrafların səthi damarlarının flebit və tromboflebiti I80.1 Bud venasının flebit və tromboflebiti I80.2 Aşağı ətrafların digər dərin damarlarının flebit və tromboflebiti I80.3 Aşağı ətrafların dəqiqləşdirilməmiş flebit və tromboflebiti I82 Digər venaların emboliya və trombozu I83 Aşağı ətrafların varikoz genəlməsi I83.0 Aşağı ətraf venalarının xora ilə birgə təsadüf olunan varikoz genəlməsi I83.1 Aşağı ətraf venalarının iltihabi proseslə birgə rast gəlinən varikoz genəlməsi I83.2 Aşağı ətraf venalarının xora və iltihabi proseslə birgə rast gəlinən varikoz genəlməsi I83.9 Aşağı ətraf venalarının xora və iltihabi proses müşahidə olunmadan rast gəlinən varikoz genəlməsi I87.0 Postflebitik (posttrombotik) sindrom I87.2 Xronik periferik venoz çatışmazlıq
anomaliyaları Q27.8 Periferik damar sisteminin dəqiqləşdirilmiş anadangəlmə anomaliyaları Q27.9 Periferik damar sisteminin dəqiqləşdirilməmiş anadangəlmə anomaliyası
Q28.8 Qan-damar sisteminin dəqiqləşdirilmiş digər anadangəlmə anomaliyaları Q28.9 Qan-damar sisteminin dəqiqləşdirilməmiş anadangəlmə anomaliyası
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 10 VENALARIN XRONİK POZĞUNLUQLARININ TƏSNİFATI VƏ DİAQNOZUN QOYULMASI Dünyanın hər yerində praktik olaraq KEAP təsnifatından istifadə olunur (Amerikan Venous Forum, 1995).
dəridaxili (intradermal) venulalar. Retikulyar venalar – diametri 1-3 mm-dək olan genişlənmiş, qıvrılmış subdermal venalar. Dərisi açıq rəngli insanlarda normada görünən venalar nəzərə alınmır (güclənmiş venoz şəkil).
genişlənmiş dərialtı venalar. Adətən düyünlü (kisəşəkilli), qıvrılmış görünüşə malik olurlar.
venalar toplusundan əmələ gəlmiş sıx şəbəkə. Ödem – interstisial mayenin həcminin artması hesabına ətrafların vizual və palpator müəyyən oluna bilən böyüməsi. Hiperpiqmentasiya – qəhvəyi çalar intensivliyinin müxtəlif dərəcələrinin əmələ gəlməsi ilə baldır dəri örtüyünün rənginin dəyişməsi. Adətən baldırın aşağı üçdə birində lokalizasiya olunur, amma baldırın digər seqmentlərinə və pəncəyə də yayıla bilər. Lipodermatoskleroz – dəri və dərialtı toxumanın məhdudlaşmış bərkiməsi (fibrozu). Ekzema – ayağın dərisində suluqların, sulu və ya qabığı soyulan səpkilərin əmələ gəlməsinə qədər proqressivləşən eritematoz dermatit. Daha çox varikoz venaların yaxınlığında lokalizasiya olunur, lakin aşağı ətrafda istənilən yerdə ola bilər. Ağ atrofiya – dəri örtüklərinin ağ (açıq) rəngli, bir qayda olaraq hiperpiqmentasiya zonasında yerləşmiş, dairəvi formalı kiçik sahələri. Xoraönü vəziyyət kimi qiymətləndirilir.
yerləşən toxumaların defekti. Daha çox baldırın aşağı üçdə birində medial səthdə əmələ gəlir.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 11 Klinik təsnifat (K) – pasiyentin klinik statusunun qiymətləndirilməsi:
yoxdur
C1 – telangiektaziyalar və ya retikulyar venalar
C2 – varikoz dəyişilmiş dərialtı venalar (diametri 3 mm və daha
çox)
C3 – ödem
C4 – dəri və dərialtı toxumaların trofik dəyişiklikləri
hiperpiqmentasiya və/və ya venoz ekzema
lipodermatoskleroz və/və ya dərinin ağ atrofiyası
C5 – sağalmış venoz xora
C6 – açıq venoz xora Əgər xəstəliyin obyektiv əlamətlərindən başqa subyektiv (ağrılar, ağırlıq, yorğunluq, göynəmə, yanğı hissləri, əzələ qıcolmaları) əlamətləri də aşkar olunursa, klinik sinfin ifadəsinə S (simptomatik gediş) hərfi əlavə olunur.
VXX-nin formaları haqda danışmaq məqsədəuyğundur:
Ec – anadangəlmə xəstəlik
Ep – birincili xəstəlik
Es – ikincili xəstəlik
En – etioloji amili təyin etmək mümkün olmur
venoz sisteminin hansı hissəsində aşkar olunması göstərilir.
As – səthi venalar
Ap – perforant venalar
Ad – dərin venalar
An – venoz sistemdə dəyişikliklərin lokalizasiyasını müəyyən etmək mümkün olmur Zədələnmə bir (məsələn, Ad) və ya bir neçə sistemdə eyni zamanda (As, p, d) lokalizasiya oluna bilər.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 12 Patofizioloji təsnifat (P) Venoz hemodinamika pozulmalarının xarakterinin təsviri üçün nəzərdə tutulub.
Po – oklüziya
Pr,o – reflüks və oklüziya
Pn – venoz sistemdə patofizioloji dəyişiklikləri müəyyənləşdirmək mümkün olmur DİAQNOSTİK MÜAYİNƏLƏR SƏVİYYƏSİ (L) LI
– klinik müayinələr +/– ultrasəs doppleroqrafiya LII
– klinik müayinələr + ultrasəs angioskanerləmə +/– pletizmoqrafiya LIII – klinik müayinələr + ultrasəs angioskanerləmə + fleboqrafiya və ya flebotonometriya və ya spiral kompüter tomoqrafiya və ya maqnit-rezonans tomoqrafiya.
KEAP TƏSNİFATINA ƏSASƏN DİAQNOZ NÜMUNƏSİ Pasiyenti 21.09.2011 tarixdə həkimə müraciət etmişdir. Sol aşağı ətrafda varikoz dəyişilmiş venaların olmasından, günün ikinci yarısında baldırın distal şöbələrinin ödemi, baldır əzələlərində ağrıdan və ağırlıqdan şikayət edir. Ultrasəs angioskanerləmə aparılmışdır: Dərin venalarda patoloji dəyişiklik yoxdur, budda böyük dərialtı venanın qapaq çatışmazlığı, budun orta üçdə birində perforant venaların yararsızlığı aşkar edilmişdir. XBT-10 təsnifatına görə diaqnozun qoyulması: I83.9 Aşağı ətraf venalarının xora və iltihabi proses müşahidə
olunmadan rast gəlinən varikoz genəlməsi KEAP təsnifatına görə diaqnozun qoyulması: Əsas variant. Sol aşağı ətrafın venalarının xronik xəstəliyi: C3S, Ep, As,p, Pr; 21.09.2011; LII
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 13 Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|