Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ

İxtisas: Nəidarə olunması prosesi Elmi rəhbər : Əhmədova Samirə

İxtisas: Nəqliyyatda servis Qrup :172a Tələbə : Həbizadə İbrahim Mövzu : Bazar infrastrukturu Elmi rəhbər :

Bazar infrastrukturu

İnfrastruktur sözü ilk dəfə termin kimi 20-ci əsr də silahlı qüvəllərin həyat fəaliyyətini təmin edən obyekt və qurğuları göstərmək üçün istifadə olunmuşdur. “İnfrastruktur” latın mənşəli söz olub “infra” aşağı, “struktur” isə quruluş deməkdir infrastruktur anlayışndan geniş istifadə olunmasina baxmayaraq, o müxtəlif cür şərh olunur. Bir qurup müəliflər tərfindən infrastrukturun əsas vəzifəsi istehsal və əhaliyə xidmət etmək, qulluq göstərmək olduğunu hesab edərək infrastrukturu bütünlük də xidmət sistemi kimi göstərirlər. Digərləri isə infrastruktuturu yalnız sənayeyə xidmət sistemi kimi başa düşür, onun təyinatının istehsal üçün ümumi şəraitin yaradılmasinda əsas istehsalın fəaliyyətinin təmin edilməsində görürlər. Belə bir baxış da mövcuddur ki infrastruktur sənaye müəsisələrinin uğurlu fəaliyyəti üçün lazımi maddi-texniki bazanı təmin edən obyekt və qurğular şəklində olan maddi sərvətdir.

20-ci əsrin ilk yarsında qərbdə infrastruktur məfhumu altında maddi istehsala xidmət edən sahələrin məcmusunu başa düşməyə başladılar. Ölkə iqtisasdiyyatında isə bu anlayış 70-ci illərdən nəzərdən kecirilməyə başlanılmışdır. İnfrasturuktur bütün sistemlərin zəruri tərkib hissəsidir. O iqtisadiyyatın və ya siyyasətin ümumi sistemin bütövlükdə normal fəaliyyətini təmin edən bir sistemdir. İnfrastrukturun, istehsalın nisbətən müstəqil sahəsi kimi formalaşması prosesi ictimayi əmək bölgüsylə bağlı olan bir sıra mərhəllələrdən keçmişdir.

Belə ki, sənətkarlığın əkinçilikdən ayrılması o cümlədən iknci ictimai əmək bölgüsünün baş tutmasi ilə şəhərlər meydana gəldi, şəhər və kənd arasında əmtəə mübadiləsini gücləndirdi ki, bu da infrastruktur obyektlərinin inkişafına səbəb oldu. Cəmiyyətdə 3-cü böyük əmək bölgüsünün baş verməsi ticarətin əkinçilik və istehsaldan ayrılması-təsərufat dövriyyəsinə yeni ərazilərin cəlb olunması hesabına mübadilənin artımına dahada imkan yartdı, buda öz növbəsində infrastrukturun genişlənməsinə zərurət yaratdı.
Hazırkı dövrdə istehsala xidmət göstərən istehsal infrastrukturunu (nəqliyyat, rabitə, topdansatış ticarəti və sayr) əhalinin həyat fəaliyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş sosial infrastruktur bura daxildir (səhiyyə, incəsənət, təhsil, sosial təminat və.s) sonuncu olaraqda bazar infrastrukturu qeyd olnur bazar infrastrukturu bazrın obyekt və subyektləri də daxil olmaqla sistemin öz elmntləri arsında qarşılıqlı əlaqəni təmin edir. Bazarin subyektlərinə sahibkarlar, müəsissələr, birjalar, banklar və.s nəzərdə tutulur obyektlər dedikdə isə bazrda mübadilə olunan əmtəə, mal mehsul və.s nəzərdə tutulur. Bazar, sosial və istehsal infrastrukturları bir-birləriylə qarşlıqlı əlaqədə olur və birinin inkişafı digərinə də öz təsirini göstərir və onun da inkişafını sürətləndirir.