Azərbaycan Respublikasının Şimal Və Şimali-Qərb Bölgələrinin Əhalisi Arasında Sidik Daşı Xəstəliyinin Epidemioloji Risk Faktorları Üzrə Təhlilinin Yekun Nəticələri
Yüklə 424,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
AMEA-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 70, №3, səh. 60-65 (2015)
60 Azərbaycan Respublikasının Şimal Və Şimali-Qərb Bölgələrinin Əhalisi Arasında Sidik Daşı Xəstəliyinin Epidemioloji Risk Faktorları Üzrə Təhlilinin Yekun Nəticələri S.B. İmamverdiyev, R.T. Hüseynzadə* Azərbaycan Tibb Universiteti, Bakıxanov küçəsi, 23, Bakı AZ1022, Azərbaycan; *E-mail: rafiq19031980@mail.ru
bədən kütlə indeksi (BKİ), qan qrupu, peşəsi və.s. başa düşülür. Tədqiqat işi Azərbaycan Tibb Universitetinin urologiya kafedrasının akademik M.Mirqasımov adına Respublika Kliniki Xəstəxana- sının nəzdində olan bazası və Azərbaycan Respublikası Şimal və Şimali-Qərb coğrafi zonalarına daxil olan rayonların mərkəzi xəstəxanalarının bazaları əsasında aparılmışdır. Kliniki müşahidənin pred- metini 2007-2011-ci ilər ərzində SDX diaqnozu əsasında müayinə və müalicə aparılmış xəstələr təşkil edir. Ümumilikdə, 2305 xəstə tədqiq edilmişdir ki, onların 1505-i kişi (65,29±0,99%), 800 nəfəri (34,71±0,99%) isə qadın olmuşdur. χ 2 =2305 və p<0,001. Xəstələrdən 867-i (37,61±1,01%) şəhərdə, 1438-i (62,39±1,01%) kənddə yaşayan əhali qrupuna daxildir. Xəstələrin cinsləri üzrə bölgüyə baxsaq, kişi cinsinə daxil olanlarının 565-i (37,54±1,25%) şəhərdə, 940-ı (62,46±1,25%) kənddə, qadın cinsinə daxil olanların isə 302-i (37,75±1,71%) şəhərdə, 498-i (62,25±1,71%) kənddə məskunlaşan əhali qrupuna aiddir. χ 2 =0,01 və p>0,05. Tədqiqatımızın yekunu olaraq deyə bilərik ki, SDX olan xəstələrin cinsi, yaş səviyyəsi, bədən kütlə indeksi (BKİ), rezus faktoru və peşə fəaliyyəti ilə sidik daş yaranması arasında əlaqə baxımından yüksək dürüstlük təsdiq olunmuşdur. Bu da onu göstərir ki, epidemioloji risk faktorları ilə SDX-nin formalaşması arasında əlaqə mövcuddur.
Açar sözlər: Sidik daşı xəstəliyi, bədən kütlə indeksi, yaşı, cins GİRİŞ
Sidik daşı xəstəliyi uroloji orqanlar sisteminin sidik çıxarıcı yolunda yaranan daş xəstəliyi və artıq miqdarda sidik duzlarının toplanması kimi başa düşülür. SDX sidik yolu infeksiyaları və prostat xəstəliklərindən sonra üçüncü sırada yer alır (Ke- tabchi et.al., 2005; Shirazi et al., 2009).
Tədqiqatlar zamanı SDX-nin cinslər üzrə mü- şahidə səviyyəsinin kişi/qadın nisbəti 2,2/1 olması müəyyən edilmişdir. Bu nisbət yuxarı uroloji sistem daş xəstəliyində 2,06/1, aşağı uroloji sistem daş- larında 2,07/1 təşkil etmişdir (Başar və ark., 1990).
1995-ci ildə Yaponiyada aparılan araşdırma- larda əhalinin hər 100 min nəfərinə nəzərən kişilər arasında 100,1, qadınlar arasında isə 55,4 SDX xəstəsi düşməsi göstərilmişdir (Straub et al., 2008). İtaliyada SDX ilə xəstələnmə səviyyəsi 2012- ci ildə ümumən - 4,14%, kişilərdə - 4,53%, qadın- larda isə 3,78% olaraq müəyyən edilmişdir. Eyni zamanda, insanların yaşı artdıqca, xüsusilə 65-74 yaşları arasında daş yaranma ehtimalı da artır (Prezioso et al., 2014). Taylor və əməkdaşlarının tədqiqatında göstərilir ki, ABŞ-da SDX-nin yaran- ması üçün əsas risk faktorları artıq çəki və piy- lənmədir. Həmçinin göstərilir ki, çəki, BKİ və bel çevrəsi ölçüləri SDX yaranmasında mühüm rol oynayır (Taylor et al., 2005). Biz də öz tədqiqatlarımızda Azərbaycan Res- publikasının Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinin əhalisi arasında SDX-nin yaranması ilə bu xəstə- liyin epidemioloji risk faktorları arasındakı əlaqənin öyrənilməsini qarşımıza məqsəd qoymuşuq.
MATERİAL VƏ METODLAR Tədqiat işi Azərbaycan Tibb Universitetinin urologiya kafedrasının akademik M.Mirqasımov adına Respublika Kliniki Xəstəxanasının nəzdində olan bazası və Azərbaycan Respublikası Şimal (Quba-Xaçmaz coğrafi zonası: Quba, Qusar, Xaç- maz, Siyəzən, Şabran və Dağlıq Şirvan coğrafi zonası: Şamaxı, İsmayıllı, Ağsu və Qobustan ra- yonları) və Şimali-Qərb (Şəki-Zaqatala coğrafi zonası: Şəki, Zaqatala, Balakən, Qax, Oğuz və Qəbələ rayonları) coğrafi zonalarına daxil olan ra- yonların mərkəzi xəstəxanalarının bazaları əsasında aparılmışdır. Kliniki müşahidənin predmetini 2007-2011-ci ilər ərzində SDX diaqnozu əsasında müayinə və müalicə aparılmış xəstələr təşkil edir. Ümumi olaraq, 2305 xəstə tədqiq edilmişdir. Xəstələrin 1505-i kişi (65,29±0,99%), 800-ü isə (34,71±0,99%) qadın olmuşdur: 2 =2305 və p<0,001. Azərbaycan Respublikasının Şimal Və Şimali-Qərb 61
Xəstələrdən 867-i (37,61±1,01%) şəhərdə, 1438-i (62,39±1,01%) isə kənddə yaşayan əhali qrupuna daxildir. Xəstələrin cinslər üzrə bölgüsünə baxsaq, kişi cinsinə aid olanların 565-ni (37,54±1,25%) şəhərdə, 940-nı (62,46±1,25%) kənddə, qadın cinsinə aid olanların isə 302-ni (37,75±1,71%) şəhərdə, 498-ni (62,25±1,71%) kənddə məskunlaşan əhali qrupu təşkil edir. 2
Ümumilikdə xəstələrin (2305 xəstə) stasionar- da qalma müddəti 1-48 gün (12,59±0,17%) ara- sında dəyişmişdir. Kişi xəstələrin (1505 xəstə) sta- sionarda qalma müddəti də eyni ilə 1-48 gün (12,46±0,22%) intervalında olmuşdursa, qadın xəs- tələrdə bu müddət 1-38 gün (12,85±0,27%) ara- sında dəyişmişdir. Ümumi xəstə sayı üzrə müşahidə etdiyimiz xəstələrin yaş intervalı 1-90 (43,75±0,36%) yaş arasında olmuşdur. Bu göstərici kişi xəstələrdə 1-90 (44,50±0,47%), qadın xəstələrdə isə 4-87 (42,34±0,53%) yaş intervalında qeydə alınmışdır. BKİ= Bədən çəkisi (kq)/bədən hündürlüyü (m 2 ) Orta yaşlı insanlar üçün təsnifat: Zəif <18,5 Normal 18,5-24,9 Artıq çəkili 25,0-29,9 I Sinif (birinci dərəcəli piylənmə) 30,0-34,9 II Sinif (ikinci dərəcəli piylənmə) 35,0-39,9 III Sinif (yüksək dərəcəli piylənmə) >40,0 Tədqiqatımızda işləmiş bütün hesblamalar SPSS-20 proqramında-Kraskela-Uollesa kriteri-yası əsasında həyata keçirilmişdir. Tədqiqat işi Azərbaycan Tibb Universitetinin rəsmi icazəsi əsasında qeyd edilən rayonlarda həyata keçirilmiş, əhalinin sayı və xəstələnmələr üzrə isti- nad etdiyimiz statistik göstəricilər Azərbaycan Res- publikası Dövlət Statistika Komitəsindən götürdüyü- müz rəsmi məlumatlara əsaslanır.
NƏTİCƏLƏR VƏ ONLARIN MÜZAKİRƏSİ
SDX-nin epidemioloji risk faktorları üzrə təh- lilinin nəticələri olaraq xəstələrin cinsi, yaşı, boyu, çəkisi, BKİ, qan qrupu, peşəsi və s. ilə asılılıqları öyrənilmişdir. Bu məqsədlə hər bir epidemioloji risk faktoru ilə SDX-nin formalaşması arasındakı əlaqə sidik daşların mineral tərkibinə görə ayrı- ayrılıqda təhlil edilmişdir. İlk öncə xəstələrin cins- ləri və yaşı ilə SDX-nin yaranması arasındakı əlaqə öyrənilmişdir. Cins risk faktorunun təhlilinə baxsaq, oksalat mineral təkibli daşlardan (1059 xəstə) 719-u (67,89±1,43%) kişi, 340-ı qadın (32,11±1,43%), urat mineral tərkibli daşlardan (867 xəstə) 573-ü (66,09±1,61%) kişi, 294-ü qadın (33,91±1,61%), fosfat mineral tərkibli daşlardan (379 xəstə) isə 213-ü (56,20±2,55%) kişi, 166-ı (43,80±2,55%) qadın xəstələri olmuşdur. Mineral tərkib fərqinə görə daşların müşahidə səviyyəsi arasındakı statistik dü- rüstlük səviyyəsinə baxdıqda, urat-fosfat χ 11,07
p<0,001, urat-oksalat χ 0,703 p>0,05, fosfat-okslat χ 16,74, p<0,001 nəticələri alınmışdır. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə tenden- siyası, cinslər üzrə paylanma səviyyəsi və ən əsası xəstələrin cinsi ilə daşların yaranması arasındakı bağlılığa baxdıqda, statistik dürüstlük nəticəsi χ
can Respublikasının Şimal və Şimali-Qərb bölgə- lərinin əhalisinin ümumi sayı nəzərə alınmaqla de- yə bilərik ki, bu zonalar üzrə ən çox oksalat və bir qədər az fərqlə urat tərkibli daşların yaranabilmə riski yüksəkdir. Eyni zamanda, cinslər üzrə kişi xəstələrdə sidik daşı olabilmə ehtimalı qadın xəstələrlə müqayisədə xeyli yüksəkdir. Bu mənada alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinin əhalisi ara- sında SDX-nin yaranma riski onların cinslərindən asılıdır və xüsusilə oksalat tərkibli daşların ola- bilmə ehtimalı daha yüksəkdir. SDX-nin formalaşmasında xəstələrin yaş sə- viyyələrinin yüksək risk təşkil etdiyi artıq elmə məlumdur. Bu məqsədlə biz də tədqiqat qrupumuza daxil olan b əhalisi arasında SDX ilə onların yaş səviyyələrinin risk əlaqəsinin olub-olmamasını öy- rənmişik. Alınmış nəticələr daşların mineral duz tərkibinə görə bölünmüş və təsviri aşağıdakı 1 saylı cədvəldə əyani şəkildə göstərilmişdir. Oksalat mineral tərkibli daşları olan xəstələrin minimum və maksimum yaşı 3-90 (42,77±0,52 yaş), urat 1-87 (43,98±0,60yaş), fosfat isə 11-87 (45,95±0,88 yaş) olmuşdur. Cədvəl 1-dən də göründüyü kimi, oksalat və urat mineral tərkibli daşlar xüsusilə 16-50 yaş qrup- larında qeydə alınmışdır. Fosfat mineral tərkibli daşlar bir qədər də yüksək - 16-60 yaş qruplarında müşahidə edilmişdir. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə ten- densiyası, yaşlar üzrə paylanma səviyyəsi və ən əsası, xəstələrin yaşı ilə sidik daşların yaranması arasındakı bağlılığa baxsaq, statistik dürüstlük nəticəsi χ 2 =10,953
p<0,004 olaraq müəyyən edilmişdir. Buradan belə bir nəticə çıxır ki, Şimal və Şimal-Qərb bölgələrinin əhalisinin ümumi sayı əsasında oksalat və urat mineral tərkibli daşların 16-50, fosfat daşlarının isə 16-60 yaş qruplarında olabilmə ehtimalı daha yüksəkdir. Beləkilə, alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının Şimal və Şimali-Qərb gölgələrinin əhalisində SDX- nin yaranması ilə onların yaşları arasında əlaqə vardır və bu eyni zamnda daşların mineral tərkibinə də öz təsirini göstərmiş olur.
İmamverdiyev və Hüseynzadə 62
Cədvəl 1. Mineral duz tərkibinə görə SDX olan xəstələrin yaş bölgüsü Daşların mineral duz tərkibi Xəstələrin yaşı göstəricilərinə görə bölgüsü
və p <15 16-30 31-40 41-50 51-60 61-70 >71 Oksalat (n=1059) 21
1,98±0,43 253
23,89±1,31 225
21,25±1,26 250
23,61±1,30 143
13,50±1,05 81
7,65±0,82 86
8,12±0,84 χ 6,792 p1>0,05 Urat 1 (n=867) 20
2,31±0,51 200
23,07±1,43 161
18,57±1,32 189
21,80±1,40 135
15,57±1,23 83
9,57±1,00 79
9,11±0,98 χ 17,26 p2<0,01 Fosfat 2 (n=379) 5 1,32±0,59 77 20,32±2,07 65 17,15±1,94 83 21,90±2,12 78 20,58±2,08 28 7,39±1,34 43 11,35±1,63 χ 9,103 p1>0,05
25
2,36±0,47 272
25,68±1,34 484
45,70±1,53 223
21,06±1,25 52
4,91±0,66 3 0,28±0,16 1059 167,4±0,3 1059 77,0±0,4 Urat (n=867) 23
2,65±0,55 274
31,60±1,58 361
41,64±1,67 155
17,88±1,30 49
5,65±0,78 5 0,58±0,26 867 166,1±0,3 867 74,5±0,5 Fosfat (n=379) 9 2,37±0,78 123 32,45±2,40 133 35,09±2,45 83 21,90±2,12 27 7,12±1,32 4 1,06±0,52 379 166,2±0,4 379 75,7±0,8
lərindən biri olan BKİ-nin tədqiqinin statistik şərhi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqsədlə ilk öncə xəstələrin boy hündürlüyü və bədən çəkisinin təhlilinin mühüm rolu vardır. Belə ki, BKİ in- sanların boy və bədən çəkiləri əsasında hesablanır. SDX olan xəstlərdə boy, bədən çəkisi və BKİ nəticələrinin yekun statistik işlənmiş nəticələri öyrənilmiş və alınan nəticələr 2-saylı cədvəldə əyani təsvir edilmişdir. SDX-nin risk fakrotlarından biri olan BKİ-nin hesablanma strukturunu xəstələrin boyu və çəkisi təşkil etmişdir. Oksalat mineral tərkibli daşlarda ümumi xəstə sayına nəzərən boy göstəricisi - 90- 186 sm, çəki göstəricisi - 18-130 kq intervalında qeydə alınmışdır. BKİ isə 15,3-46,1 kq/m 2
(27,43±0,14 kq/m 2 ) intervalında olmuşdur. Urat mineral tərkibli daşlarda ümumi xəstə sayına nəzərən boy göstəricisi - 70-186 sm, çəki göstə- ricisi - 10,5-115 kq intervalında qeydə alınmışdırsa, BKİ - 15,3-41,3 kq/m 2 (26,90±0,16 kq/m 2 ) ol-
muşdur. Fosfat mineral tərkibli daşlarda ümumi xəstə sayına nəzərən boy göstəricisi - 127-186 sm, çəki göstəricisi - 30-105 kq intervalında qeydə alınmışdırsa, BKİ - 17,2-41,0 kq/m 2 (27,37±0,26 kq/m 2 ) olmuşdur. Sidik daşlarının duz tərkiblərinə görə müqa- yisəli təhlili ilə statistik dürüstlük nəticələrinə bax- saq, urat-fosfat mineral duz tərkibli daşlar arasında boy χ
2 =0,19 p>0,05, çəki χ 2 =1,327 p>0,05, BKİ χ 2 =6,996 p>0,05. Oksalat-urat boy χ 2 =2,966
p<0,01, çəki χ 2 =3,835 p<0,001, BKİ χ 2 =11,79
p<0,05. Oksalat-fosfat boy χ 2 =2,228 p<0,05, çəki χ 2 =1,538 p>0,05, BKİ χ 2 =17,98 p<0,01. Oksalat və urat mineral duz tərkibli daşların formalaşmasında xəstələrin BKİ-nin rolunun olduğu yuxarıdakı cədvəldən də əyani görünür. Belə ki, hər iki halda da artıq bədən çəkili xəstə sayı kəskin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Lakin fosfat mineral duz tərkibli daşlarda artıq bədən çəkili xəstələrin sayı cüzi fərqlə digər BKİ qruplarından üstün olmuşdur. Ümumi olaraq belə bir nəticə ortaya çıxır ki, SDX olan xəstələrdə artıq bədən çəkisi olan xəstələr üstünlük təşkil etmişdir. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə tendensiyası, boy, bədən çəkisi və ən əsası BKİ üzrə paylanma səviyyəsi ilə daşların yaranması arasındakı bağlılığa baxsaq, statistik dürüstlük nəticəsi boy üzrə χ 2
2 =15,288 p<0,000, BKİ χ 2
Buradan belə bir nəticə ortaya çıxır ki, bu bölgələr üzrə oksalat, urat və fosfat mineral tərkibli daşları olan xəstələrdə artıq bədən çəkili olabilmə ehtimalı daha yüksəkdir. Beləkilə, alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinmin əhalisində SDX-nin yaranması ilə onların boyu, bədən çəkisi və ən əsası BKİ arasında əlaqə vardır və bu eyni zamanda daşların mineral tərkibinə də öz təsirini göstərmiş olur. Müasir tibb elmində insanın qan qrupu və rezus faktoru ilə SDX-nin formalaşması arasında əlaqənin olub-olmaması haqda çoxsaylı elmi araşdırmalar aparılmışdır. Əldə edilmiş nəticələr çox fərqlənir. Insanın qan qrupu və rezus faktoru ilə SDX-nin yaranması arasındakı əlaqə ilə bağlı haqda tədqiqatlar aparılmış və əldə edilmiş nəticələr 3 saylı cədvəldə təsvir edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Şimal Və Şimali-Qərb 63
Cədvəl 3. Mineral duz tərkibi əsasında SDX olan xəstələrin qan qrupu və rezus faktoru üzrə bölgüsü Daşların mineral duz tərkibi Xəstələrin qan qrupu göstəricilərinə görə bölgüsü Rezus faktoru göstəriciləri I II III IV Rh + Rh - Oksalat (n=1059) 463
43,72±1,52 344
32,48±1,44 188
17,75±1,17 64
6,04±0,73 974
91,97±0,83 85
8,03±0,83 Urat (n=867) 366
42,21±1,68 270
31,14±1,57 172
19,84±1,35 59
6,81±0,86 788
90,89±0,98 79
9,11±0,98 Fosfat (n=379) 157
41,42±2,53 122
32,19±2,40 73
19,26±2,03 27
7,12±1,32 327
86,28±1,77 52
13,72±1,77
Daşların mineral duz tərkibi Xəstələrin peşə fəaliyyətinə görə bölgüsü Fiziki Oturaq Tələbə/şagird İşləmir Təqaüdçü Əlil Oksalat (n=1059) 153
14,45±1,08 280
26,44±1,36 67
6,33±0,75 379
35,79±1,47 150
14,16±1,07 30
2,83±0,51 Urat (n=867) 107
12,34±1,12 167
19,26±1,34 68
7,84±0,91 338
38,99±1,66 167
19,26±1,34 20
2,31±0,51 Fosfat (n=379) 37
9,76±1,52 96
25,33±2,23 19
5,01±1,12 136
35,88±2,46 81
21,37±2,11 10
2,64±0,82
bölgüsü.
370
35,00±1,47 190
19,81±1,29 117
11,05±0,96 1059
100,00±0,00 Urat (n=867) 313
36,23±1,64 143
17,65±1,34 79
9,11±0,98 867
100,00±0,00 Fosfat (n=379) 183
48,54±2,57 127
35,38±2,52 84
22,16±1,13 379
100,00±0,00
Sidik daşlarının duz tərkiblərinə görə mü- qayisəli təhlili ilə statistik dürüstlük nəticələrinə baxsaq, qan qrupu üzrə urat-fosfat χ 2 =0,215
p>0,05, oksalat-fosfat χ 2 =1,214 p>0,05, okslat- urat χ 2 =2,063 p>0,05. Rezus üzrə urat-fosfat χ 2 =5,953 p<0,05, oksalat-fosfat χ 2 =10,5 p<0,01, okslat-urat χ 2 =0,721 p>0,05. Oksalat, urat və fosfat mineral duz tərkibli daşların formalaşmasında xəstələrin rezus fakto- runun rolunun olması yuxarıdakı cədvəldən də əyani görünür. Belə ki, hər üç halda da Rh + xəstə
sayı kəskin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Ümumi olaraq belə bir nəticə demək olar ki, SDX olan xəstələrdə Rh + olanlar ciddi fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə ten- densiyası və rezus faktoru üzrə paylanma səviyyəsi ilə daşların yaranması arasında bağlılığa baxsaq, statistik dürüstlük nəticəsi χ2=10,760 p<0,05 olaraq müəyyən edilmişdir. Əhalisinin ümumi sayı əsasında deyə bilərik ki, bu bölgələr üzrə oksalat, urat və fosfat mineral tərkibli daşları olan xəs- tələrdə qanlarının Rh + olabilmə ehtimalı daha yük- səkdir. Beləliklə, alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının Şimal və Şimal-Qərb bölgələrinin əhalisində SDX- nin yaranması ilə onların qanlarının rezus faktoru arasında əlaqə vardır və bu eyni zamanda daşların mineral tərkibinə də öz təsirini göstərmiş olur. İnsanın peşə fəaliyyətinin onun sağlamlığında müstəsna rolunun olması haqda tibb elmində çox- saylı elmi tədqiqat işləri aparılmış və müxtəlif nəticələr əldə edilmişdir. İnsanın peşə fəaliyyəti nö- vünün SDX-nin yaranmasında mühüm rolu vardır. Əldə edilmiş nəticələr müxtəlifliyi ilə seçilir. Bu baxımdan, Şimal və Şimal-Qərb bölgələrinin əhali- sində SDX-nin yaranması ilə onların peşə fəaliy- yətinin əlaqəliliyini araşdırmaq məqsədilə tədqi- qatlar aparılmış və əldə edilmiş nəticələr 4 saylı cədvəldə əyani təsvir edilmişdir. Sidik daşlarının duz tərkiblərinə görə müqa- yisəli təhlili ilə statistik dürüstlük nəticələrinə bax- saq, urat-fosfat mineral duz tərkibli daşlar arasında χ 2
2 =23,06 p<0,001. Oksalat-fosfat χ 2 =14,64 p<0,01. 4 saylı cədvəldən də göründüyü kimi, oksalat mineral tərkibli daşları olan xəstələrin arasında oturaq (280 xəstə: 26,44±1,36%) və işləməyən (379 xəstə: 35,79±1,47%) qruplarında xəstə sayı digərləri ilə müqayisədə kəsin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Urat mineral tərkibli daşları olan xəstələr ara- sında oturaq (167 xəstə: 19,26±1,34%), təqaüdçü (167 xəstə: 19,26±1,34%) və işləməyən (338 xəstə:
İmamverdiyev və Hüseynzadə 64
38,99±1,66%) qruplarda xəstə sayı digərləri ilə müqayisədə kəsin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Fosfat mineral tərkibli daşları olan xəstələr arasında oturaq (96 xəstə: 25,33±2,23%), təqaüdçü (81 xəstə: 21,37±2,11%) və işləməyən (136 xəstə: 35,88±2,46%) qruplarda xəstə sayı digərləri ilə müqayisədə kəsin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Oksalat, urat və fosfat mineral duz tərkibli daşların formalaşmasında xəstələrin peşəsinin rolunun olduğu cədvəl 4-dən əyani görünür. Belə ki, hər üç halda zəif hərəki aktivlikli peşə ilə məş- ğul olan xəstə sayı kəskin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Buradan da ümumi olaraq belə bir nəticə ortaya çıxır ki, SDX olan xəstələrdə az hərəkətli olan xəstələr üstünlük təşkil etmişdir. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə tenden- siyası və peşə fəaliyyəti növü üzrə paylanma səviy- yəsi ilə daşların yaranması arasındakı bağlılığa baxsaq, statistik dürüstlük nəticəsi χ 2 =17,282 p<0,000 olaraq müəyyən edilmişdir. Buradan belə bir nəticə ortaya çıxır ki, Azərbaycan Respubli- kasında Şimal və Şimal-Qərb bölgələrinin əhalisi- nin ümumi sayı əsasında deyə bilərik ki, bu zonalar üzrə oksalat, urat və fosfat mineral tərkibli daşları olan xəstələrdə az hərəkətli peşə fəaliyyəti növünün olabilmə ehtimalı daha yüksəkdir. Beləkilə, alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinin əhalisində SDX-nin yaranması ilə onların peşə fəaliyyəti növü arasında əlaqə vardır və bu eyni zamnda daşların mineral tərkibinə də öz təsirini göstərmiş olur. SDX-nin formalaşmasında epidemioloji risk faktorlarının təhlili zamanı sidikdə olan dəyişik- liklər də araşdırılmışdır. Bunun üçün SDX olan xəstələrdə sidiyin ümumi analizinin nəticələri əsa- sında təhlil həyata keçirilmişdir. Bu təhlilə sidikdə selik, bakteriya, maya göbələyi və duzlar daxildir. Tədqiqatımızda sidiyin mikrobioloji tərkibi ilə SDX-nin yaranması arasındakı əlaqə araşdırılmış və əldə edilmiş nəticələr 5 saylı cədvəldə əyani təsvir edilmişdir. Sidik daşlarının duz tərkiblərinə görə müqayi- səli təhlili ilə statistik dürüstlük nəticələrinə baxsaq, urat-fosfat mineral duz tərkibli daşlar arasında selik χ
2 =16,59 p<0,001, duz χ 2 =1246 p<0,001, bakteriya χ 2 =43,98 p<0,001, maya göbələyi χ 2 =39,51 p<0,001. Oksalat-urat selik χ 2 =0,31
p>0,05, duz χ 2 =1926 p<0,001, bakteriya χ 2 =1,338
p>0,05, maya göbələyi χ 2 =0,061 p>0,05. Oksalat- fosfat selik χ 2 =21,49 p<0,001, duz χ2=1438 p<0,001, bakteriya χ 2 =34,64 p<0,001, maya göbələyi χ 2 =0,057 p>0,05. Oksalat, urat və fosfat mineral duz tərkibli daşların formalaşmasında xəstələrin sidiyində selik, bakteriya və maya göbələyin əhəmiyyətli rol oy- nayır. Belə ki, hər üç halda selik, bakteriya və maya göbələyi olan xəstə sayı kəskin fərqlə üstünlük təşkil etmişdir. Buradan da ümumi olaraq belə bir nəticə ortaya çıxır ki, SDX olan xəstələrdə selik, bakteriya və maya göbələyi olan xəstələr üstünlük təşkil etmişdir. Sidik daşlarının mineral tərkibinə görə ten- densiyası, selik, bakteriya və maya göbələyin üzrə paylanma səviyyəsi ilə daşların yaranması ara- sındakı bağlılığa baxsaq, statistik dürüstlük nəticəsi selik üzrə χ 2 =27,339 p<0,000, bakteriya χ 2 =65,266
p<0,000, maya göbələyi χ 2 =42,158 p<0,000 olaraq müəyyən edilmişdir. n Şimal və Şimal-Qərb region- larının əhalisinin ümumi sayı əsasında deyə bilərik ki, bu bölgələr üzrə oksalat, urat və fosfat mineral tərkibli daşları olan xəstələrdə selik, bakteriya və maya göbələyin olabilmə ehtimalı daha yüksəkdir. Beləkilə, alınmış yüksək statistik dürüstlük nəticəsi göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinin əhalisində SDX-nin ya- ranması ilə onların selik, bakteriya və maya göbə- ləyi arasında əlaqə vardır və bu eyni zamnda daş- ların mineral tərkibinə də öz təsirini göstərmiş olur. Daşların mineral duz tərkibinə gəldikdə isə, oksalat və urat mineral duz tərkibli sidik daşları daha çox qeydə alınmışdır. Bu statistik olaraq da öz təsdiqini tapmışdır-χ2=2305 p<0,000. Buradan da belə bir nəticə ortaya çıxır ki, Azərbaycan Res- publikasının Şimal və Şimali-Qərb bölgələrinin əhalisi arasında oksalat və urat mineral duz tərkibli sidik daşların olabilmə ehtimalı daha yüksəkdir.
Tədqiqatımızın yekunu olaraq deyə bilərik ki, SDX olan xəstələrin cinsi, yaş səviyyəsi, BKİ, re- zus faktoru, peşə fəaliyyəti və sidikdə olan bakte- rioloji dəyişikliklər ilə sidik daşı yaranma prosesi arasında yüksək statistik əlaqə təsdiq edilmişdir. Demək, epidemioloji risk faktorları ilə SDX-nin formalaşması arasında yüksək əlaqə mövcuddur. ƏDƏBİYYAT Ketabchi A, Azizolahi GH. (2005) Prevalence of symptomaticurinary calculi in Kerman. Iran. J. Urology, 5: 156-160. Shirazi F, Shahpourian F, Khachian A, et al. (2009) Personal characteristics and urinary stones. Hong Kong J. Nephrol., 11: 14-19. Başar H., Özgür S. və. b. (1990) Üriner sistem taş hastalığı nedeniyle opere edilen 1000 olgunun retrospektif incelenmesi. Türk Üroloji Dergisi,
in stone prevention. Curr. Opin. Urol., 15(2): 119-26.
Azərbaycan Respublikasının Şimal Və Şimali-Qərb 65
Prezioso D., Illiano E., Piccinocchi G., Cricelli C. et al. (2014) Urolithiasis in Italy: an epide- miological study. Arch. Ital. Urol. Androl., 86(2): 99-102.
Obesity, weight gain, and the risk of kidney stones. JAMA, 293: 455–462.
Под эпидемиологическими факторами мочекаменной болезни (МКБ) подразумеваются пол, возраст, вес, индекс массы тела (ИМТ), группа крови, профессия и др. характеристики больного. Исследовательская работа проведена на базе кафедры урологии Азербайджанского Медицинского Университета при Республиканской Клинической Больнице имени академика М.А.Миргасымова, а также на базах центральных больниц, входящих в Северную и Северо-Западную географические зоны Азербайджанской Республики. Предмет клинического наблюдения составляют пациенты, которым было проведено обследование и лечение по диагнозу МКБ за 2007-2011 гг. В целом, наблюдалось 2305 пациентов, из которых 1505 (65,29±0,99%) составили мужчины, 800 (34,71±0,99%) – женщины. χ 2 =2305 и p<0,001. 867 пациентов (37,61±1,01%) входят в группу городского, 1438 (62,39±1,01%) – сельского населения. При рассмотрении распределения пациентов по половому признаку, 565 пациентов мужского пола (37,54±1,25%) относятся к группе городского, 940 (62,46±1,25%) – сельского, и 302 пациента женского пола (37,75±1,71%) – к группе городского, 498 (62,25±1,71%) – сельского населения. χ 2 =0,01 и p>0,05. В заключение нашего исследования можем утверждать, что статистическая закономерность встречаемости МКБ в зависимости от пола, возраста, ИМТ, резус фактора и профессиональной деятельности больного нашла свое подтверждение. А это является, в свою очередь, показателем того, что между эпидемиологическими факторами риска и формированием МКБ имеется связь. Ключевые слова: Мочекаменная болезнь, индекс массы тела, возраст, пол
Final Results Of the Analysis For Epidemiological Risk Factors Of Urolithiasis Among People In the Northern And North-West Regions Of the Azerbaijan Republic
Azerbaijan Medical University Epidemiological factors of urolithiasis (IBC) refer to gender, age, weight, body mass index (BMI), blood type, profession and other characteristics of the patient. The research has been performed on the basis of the central hospitals of regions which are entered into Northern and North-West geographical zones of the Azerbaijan Republic and on the basis of the Republican Clinical Hospital named after academician M.A.Mirgasimov, Urology Department, Azerbaijan Medical University. Subjects of the clinical observations were patients examined and cured from urolithiasis by 2007-2011. Generally 2305 patients have been observed: 1505 male patients (65.29±0.99%) and 800 (34.71±0.99%) female patients. χ 2 =2305 and p<0.001. 867 patients (37.61 ± 1.01%) belong to the urban group, and 1438 (62.39 ± 1.01%) to the rural group. When considering the distribution of patients by sex, it was established that 565 male patients (37.54 ± 1.25%) belong to the urban group, 940 (62.46 ± 1.25%) to the rural group, and 302 female patients (37.75 ± 1.71%) – to the urban group and 498 (62.25 ± 1.71%) to the rural group. χ2 = 0.01 and p> 0.05. In conclusion, we can say that the statistical pattern of occurrence of IBC depending on gender, age, BMI, Rh factor and the professional activity of the patient was confirmed. It indicates that between epidemiological risk factors and the formation of IBC has a connection. Key words: Urolithasis, body weight index, age, sex Yüklə 424,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|