DAŞ YUXULAR
1
Әkrәm Әylisli
Daş
yuxular
Roman-rekvyem.
Azәrbaycan dilindәn
müәllif tәrcümәsi.
M.Hüseynzadәnin
redaktәsi ilә.
DAŞ YUXULAR
2
Әkrәm Әylisli - Azәrbaycanın Xalq Yazıçısı,
Әmәkdar İncәsәnәt Xadimidir. Ölkәsinin әn ali
"İstiqlal" (2002) vә Azәrbaycan әdәbiyyatına
göstәrdiyi böyük xidmәtlәrә görә "Şöhrәt"
ordeninә layiq görülüb.
Ötәn әsrin 60-cı illәrindәn jurnalın dost
müәlliflәri sırasındadır (bir müddәt redaksiya
heyәtinin üzvü olub). Vaxtı ilә qәlәmә aldığı
"Adamlar vә ağaclar" trilogiyası Ümumittifaq
şöhrәti qazanıb, әsәrlәri bütün SSRİ vә Şәrqi
Avropa xalqlarının dillәrindә işıq üzü görüb.
Eyni zamanda Әkrәm Әylislinin nәsri ingilis,
fransız, alman, ispan dillәrinә tәrcümә edilib.
O, Azәrbaycanın bir çox teatrlarında sәhnәyә
qoyulan pyeslәrin müәllifidir, ssenarilәri әsasında
kinofilmlәr çәkilib.
Turgenev, Korolenko, Çexov, Paustovski, Böll,
Şukşin, Aytmatov, Markes, Rüşti kimi әdiblәrin
yaradıcılığından örnәklәri tәrcümә edәrәk
azәrbaycanlı oxuculara çatdırıb.
Hazırda Azәrbaycanda yazıçının "Әylisdәn
Әylisә" memuarları çox oxunur.
"Daş yuxular" roman-rekviyeminin nәşri әdibin
75 illik yubileyinә tәsadüf edir. Ad günü
münasibәti ilә Әkrәm Әylislini hәrarәtlә tәbrik
edirik.
Әkrәm Әylislinin "Daş yuxular" roman-
rekviyemi sadәcә bәdi mәtn deyil, bu, hәqiqәtәn
vәtәnini sevәn bir yazıçının öz xalqının şәrәf vә
DAŞ YUXULAR
3
lәyaqәti naminә әn acı hәqiqәtlәri fövqәladә bir
cәsarәtlә demәk cәhdidir.
İnsanların vәtәn sevgisinә zәrrә qәdәr şübhә
olmasa da yazıçının hәmvәtәnlәrinә üz tutaraq
dediklәri olduqca gәrәkli vә xeyirlidir.
Ruslar, ermәnilәr, gürcülәr, serblәr, albanlar,
әrәblәr...
bir sözlә ümumi dil tapmaq naminә mәşәqqәt
çәkәn hәr kәs üçün xeyirlidir.
DAŞ YUXULAR
4
Lev Anninski lbu әsәr
haqqında ressenziyada yazır:
"Hәr iki tәrәf etiraf etmәli, hәr iki tәrәfin adamları
qәlblәrindәki kin vә nifrәtin nәdәn qaynaqlandığına
nәzәr salmalıdırlar. Ә.Әylislinin sәtrlәrindәn qan axan
romanının әsas mövzusu budur. Bu bәdbәxtliyin sonu
varmı? Yerin yalnız bir әlcәsini cәnnәt bilәrәk,
çaqqallar vә ilanlar mәskәn salan dağlar arasında
kimsәylә ünsiyyәt saxlamadan, heç kәsә toxunmadan,
bir kimsәyә qaynayıb qovuşmadan yaşamaq
mümkünmü? Yox, әlbәttә, yox! Tәmaslar qaçılmazdır.
Әn azı yer üzündә sevgi deyilәn bir qüdrәt var. Elә bir
qüdrәt ki, hansı tәrәfin haqlı, hansı tәrәfin haqsız
olduğunun fәrqinә varmır. Әn azı qarışıq sevgilәrdәn
doğulan insanlar var. Vә nәhayәt adamların bir-
birindәn ayrı yaşaya, bir-birindәn qaçıb gizlәnә
bilmәdiyi mәhkumluq var. Bütün bunları bildiyinә görә
susmağı bacarmayan, sәsini içindә boğmağa gücü
çatmayan yazıçının hәqiqәti demәkdәn ayrı bir yolu
varmı?
Әkrәm Әylisli әn doğru yolu tutaraq nifrәti
yerindә oturdub."
DAŞ YUXULAR
5
Urvatsız ölәn
hәmvәtәnlәrimin
xatirәsinә
DAŞ YUXULAR
6
BİRİNCİ
HİSSӘ
Qarderobcu qarının
müәmmalı ölümü,
mәşhur artistin ölüm tәhlükәli
zarafatı vә partbilet-pistolet.
DAŞ YUXULAR
7
Bakının böyük xәstәxanalarının birinin әzik-sınıq
bölümünә indicә çatdırılan xәstәnin halı ölümcül idi.
Huşunu itirәn xәstәni әl arabasına uzadıb xәstәxananın o
biri başına qәdәr uzanan yarıqaranlıq koridorun tәn
ortasıyla ayrı bir korpusdakı әmәliyyat otağına aparırdılar.
Ağ xalatlı iki qadın idi, eynәn onlar kimi ağ xalat geyinmiş
iki kişi idi, bir dә arıq, ota boylu, tәmkini, ciddi üzü,
xalatının tәmizliyi vә şaxlığı ilә digәr dörd hәmkarından
seçilәn cәrrah idi ki, әl arabasının yanınca addımlayırdı.
Xәstәxana hәyatı üçün adi sayılan bu mәnzәrәyә
özәllik verәn artıq bir şey vardısa, o, xәstәni klinikaya
gәtirәn kişinin görünüş vә davranışındakı faciәvi komizm
idi. Әlli beş-altmış yaşında balacaboy, durduğu yerdә
oynayan, әl boyda üzünün dәyirmisi şişman qarnına
qәtiyyәn uyuşmayan bu kişi hәkimlәrin dörd bir yanında
tullana-tullana eyni sözlәri doğrayıb tökürdü:
- Doktor, başına dönüm, doktor...öldürdülәr. Günün
günorta çağı, belә bir adamı basıb әzdilәr, hәlak elәdilәr.
Onların hamısı yerazlardı, hәkim! Beş-altı nadan yeraz. Bu
qaçqın köpәkuşağı insana hörmәt qoymurlar, qadan alım,
ay hәkim. Nә artist sayırlar, nә şair, nә yazıçı bilirlәr.
Birinin üstünә barmağını tuşla ki, bu ermәnidi, demәli,
onun işi bitdi. O saat vәhşiyә dönüb salırlar ayaq altına,
tapdalayıb başını әzirlәr. Tikә-tikә parçalayırlar, denәn kişi
olan bir kәs irәli durmağa hünәr elәyir, elәmir... Onlara
deyirәm: vurmayın, bu adam ermәni deyil,
özümüzünküdür, xalqın oğludur, millәtimizin fәxridir,
vicdanlı adamdı. Kimdir qulaq asan? Heç adını da
soruşmadılar, a balam, sәn kimsәn, nәçisәn, nә sәbәbә
bu işә qatışırsan... Böyrümdәn elә bir tәpik ilişdirdilәr ki,
DAŞ YUXULAR
8
az qaldı canım çıxa. Bax, burama vurdular, doktor, sağ
böyrümә. İndi dә ağrısına dözә bilmirәm.
Hәkim xәstәni gәtirәn adamın nә üyüdüb tökdüyünü
o qәdәr dә aydın başa düşmürdü. Bәlkә dә heç başa
düşmәk istәmirdi. Hәtta ola bilsin hәkim, cәhrayı rәngli,
dama-dama köynәyin üstündәn sarı qalstuk bağlamış bu
cıbırıx vә mәzәli kişinin dediklәrini ümumiyyәtlә eşitmirdi.
Amma bununla belә diqqәtli adam hәkimin hәrdәnbir
bığaltı gülümsәmәyini dә nәzәrdәn qaçıra bilmәzdi. Bәli,
o, hәrdәnbir açıq-aşkar bığaltı gülümsәyirdi. Ona görә yox
ki, xәstәni gәtirәn adamın hәr sözü, hәr hәrәkәti gülmәli
idi.
Әslindә
hәkimin hәmin o sayaq bığaltı
gülümsәmәyinin yeganә sәbәbi yaxasını yırtan töşmәrәk
"xәstә yiyәsi" ilә müqayisәdә әl arabasına uzadılan ağbaş
kişinin arıq vә kifayәt qәdәr uzundraz olması idi. Yәqin ki,
bu iki adamın görünüşündә nәzәrә çarpan kәskin fiziki
fәrq, hәkimә Don Kixotla Sanço Pança әhvalatının kәdәrli
mәnzәrәsini xatırladırdı.
Onlar әmәliyyat otağının qapısına çatanda ağ xalatlı
kişilәrdәn biri sarı qalstuklu iplәmәnin qarşısını kәsib onu
dayandırmaq istәdi.
- Burax gәlsin, - hәkim dedi, - nәsә deyilәsi sözü var.
Qoy ürәyini boşaltsın.
Koridorun darısqallığına baxmayaraq әmәliyyat otağı
hündür tavanı, iri aynaları olan geniş tikili sahәsi idi. Tәn
ortada üstünә yalnız mәlәfә çәkilәn xәstәnin uzandığı әl
arabasına bәnzәr әmәliyyat stolu qoyulmuşdu. Xәstәni әl
arabasında gәtirәn iki ağ xalatlı kişi onu әmәliyyat
stolunun üstünә qaldırdı, dinmәzcә gözlәri ilә hәkimdәn
DAŞ YUXULAR
9
getmәk izni aldılar vә sakitcә әmәliyyat otağından çıxıb
getdilәr.
- Hәkim xalatının qolunu geri sivirib uca sәslә tibb
bacısına - Peroksid gәtirin,sifәtini tәmizlәyin, - dedi, üzünü
qan bürüyәn xәstәyә baxdı, kiminsә qarasına qәzәblә
mırtdadı vә artıq sizin dә tanıdığınız "xәstә yiyәsi"ndәn
soruşdu - Bunu kim bu hala salıb?
- Axı mәn sizә dedim, doktor, yerazlar.
Ermәnistandan gәlәn qaçqın köpәk-uşaqları. Heç veclәrinә
dә deyil ki, sifәtini darmadağın elәyiblәr. Hәlә bu harasıdı,
vәhşilәr onu yerә yıxıb qarnına-qarnına döydülәr. Hә,
doktor, yaxşı ki, mәn vaxtında yetişdim. Allah qoymasa,
sәhәrdәn çıxmışdım ki, bir az havamı dәyişim. Xaraba
qalmış Parapetә çatanda, gördüm ki, fәvvarәnin o başında
beş-altı alçaq bir nәfәri әzişdirir. Adamlar...adamlar bir
qıraqda durub, mal kimi dinmәzcә baxırlar... - Bu yerә
çatanda o, qәfil susdu. Әslindә dodaqları tәrpәnirdi,
amma demәk istәdiyi sözlәr xirtdәyindәcә ilişib qalır,
eşidilmirdi.
- Perekis qurtarıb, hәkim - Tibb bacılarından hansısa
(onlardan biri yaşlı, o biri tamam gәnc idi) az qala
pıçıltıyla, üzür dilәyәn sәslә bildirdi.
Cәrrah ümidsiz halda:
- Deyәsәn, spirt olmalıdır, - dedi.
- Yox, hәkim, nә vardı, hamısı dünәn işlәnib.
- Yaxşı, suyla yuyun. Marqansını az elәyin. - Hәkim
otağın küncündәki әlüzyuyanda әllәrini sabunlayıb suya
tutdu vә sonra gәlib durdu әmәliyyat stolunun qabağında.
- Әynindә nә var soyundurun. Bir dәnә tursik qalsın.
DAŞ YUXULAR
10
Üzü, burnu, çәnәsi, qәhvәyi köynәyinin boyunluğu,
göyümtül pencәyi al qanın içindә olan xәstә әmәliyyat
stolunda elә sakit uzanmışdı, deyirdin bәs Parapet
xarabada bunu yox, әksinә onu bu hala salan o zalım
düşmәnlәri әzişdiribilәr. O, sanki dәrin bir yuxuya
dalmışdı, amma bununla belә ölüm-zülüm qalxıb-batan
köksündәn titrәk, boğuq bir inilti ayrılırdı. Yatıb, amma elә
bil heç yatmayıb, hәlә üstәlik yuxu görür vә qәribәsi o idi
ki, tәpәdәn-dırnağa qәdәr qana bәlәnmiş bu adam sanki
gördüyü yuxudan lәzzәt alır.
Qadın xәstәnin sifәtini bürüyәn qanı sildi, hәkim
nәbzini yoxladı. Tibb bacıları onun pal-paltarını
soyundurandan sonra o, diqqәtlә xәstәni nәzәrdәn keçirib
sanki özü-özünә hesabat verdi vә yaxud kimәsә diqtә
elәdi:
- Alt dodağında iki çapıq müşahidә olunur. Çәnә
sümüyü salamatdı. Sağ qolunun iki yerindә çıxıq var -
dirsәkdә vә bilәkdә. Sağ әlin baş vә orta barmağı çıxıb.
Sol ayağın әzәlәsi bәrk әzilib. Sağ ayağın diz qapağı sınıb.
Kürәk nahiyәsindә döş qәfәsinin ciddi fәsadı qeyd olunur.
Kәllә sümüyündә әzik yoxdur. - Hәkim susdu, ürәyindә
söydü. - Sotpjasenie mozqa! - Nәdәnsә o, son kәlmәni rus
dilindә, hәm dә ucadan söylәdi, sonra şalvarının cibindәn
dәsmal çıxarıb tәlәsmәdәn alnının tәrini sildi vә bu dәfә
dә rus dilindә nitqini tamamladı: - İzbienie zverskoe!
Hәkimin dilindәn çıxan hәr kәlmә xәstәni bura
gәtirәn adamın sifәtindә hәyәcan, ağrı vә әzab şәklindә
yenidәn tәzahür elәyirdi. O, özünü hönkürüb ağlamaqdan
güclә saxlayırdı. Hәkim müayinәni bitirәndә, "xәstә
DAŞ YUXULAR
11
sahibi"nin sәbri dә bitdi. İncidilmiş uşaq kimi hönkürәrәk
ağladı.
Әmәliyyat stolunun yanındakı qadınlardan birinin
(gәnc qadının) gözlәri doluxsundu. Yaşlı tibb bacısı
qәhәrlәndi vә üzüntü içindә başını buladı. Hönkürәn
"xәstә yiyәsi"nin halı hәkimin ürәyinә od qoyurdu, hәkim
bu qәribә adamı sakitlәşdirmәyә çalışırdı:
- Sizin demәyinizdәn belә çıxır ki, bu bәdbәxt
ermәnidir.
Gülmәli qәhrәmanımız heyrәt içindә gözünü bәrәltdi.
- Nә tәhәr ola bilәr ki, siz onu tanımayasınız? Siz
bilmirsiniz ki, Saday Sadıqlı kimdir? Azәrbaycan teatrının
fәxri, bir nömrәli aktyor! Siz doğrudanmı belә bir ustad
sәnәtkarı tanımırsınız, doktor? Televiziyada da
görmәmisiniz? Yәni bircә dәfә mәni dә görmәmisiniz
televiziyada, doktor? Bәlkә dә görmüsünüz, amma indi
yadınıza düşmürәm. Nuvariş Qarabağlıyam mәn - komik
rollar ifaçısı. Mәni tanımaya bilәrsiniz. Buna görә
incimirәm sizdәn. Amma inanmıram ki, Saday Sadıqlını
tanımayan olsun. Axı dünya sәhnәsindә heç kim Hamlet,
Otella, Aydın, Kefli İsgәndәri onun qәdәr mәharәtlә
oynamayıb...
- Mәn sizi dәrhal tanıdım - gәnc tibb bacısı ürәyinin
әn dәrin guşәsindәki fәrәh hissini gizlәtmәdәn dillәndi.
- Sәni dә, onu da televizorda çox görmüşәm. - Onun
yaşlı tibb bacısı nә sәbәbdәnsә nazlana-nazlana söhbәtә
qoşuldu. - Amma xәstәni tanımamaqda Fәrzani doktorun
günahı yoxdu. Otuz il Moskvada yaşayıb. Bakıya qayıtdığı
cәmi-cümlәtanı üç ildir. Doktorun Saday Sadıqlını
tanımamağının gerçәk sәbәbini bilәn kimi artist
DAŞ YUXULAR
12
qardaşımız sakitlәşdi. Sonradan onları tanıdıqlarını etiraf
edәn tibb bacılarının әvvәl-әvvәl özlәrini bilmәzliyә
vurmalarını Nuvariş Qarabağlı belә yozdu ki, onlar doktora
görә ehtiyyat elәyiblәr. Qorxublar ki, qabaqdangәlmişlik
hәkimin xәtrinә dәyәr. Nuvariş Qarabağlıya elә gәlirdi ki,
bayaqdan bәri söylәdiklәri hәkimә çatmayıb. Ya hәkim
çox-çox fikirli olub, ya da Nuvariş Qarabağlı әsәb
gәrginliyi sәbәbindәn lazım olan sözlәri tapıb deyә
bilmәyib. Ona görә dә nә qәdәr mümkündürsә fikrini
cәmlәmәk, Parapetdә baş verәn müsibәti daha sadә vә
aydın şәkildә çatdırmaq qәrarına gәldi:
- Әhvalat belә oldu, doktor; mәn sәhәr tezdәn
şәhәrә çıxdım. İndi dәqiq yadımda qalmayıb, saat on
olardı, bәlkә dә on bir olardı. Parapetdә Fәvvarәlәr
deyilәn yer var, görmәmiş olmazsınız. Bax orda qәfil
qışqır-bağır qopdu. Elә bil kiminsә әtini kәsirdilәr. Heç
demә, bir qoca ermәniymiş ordakı. Bәdbәxt çörәk almaq
üçün evdәn çıxıb vә elә hәmin dәqiqә keçib yerazların
әlinә. Ev paltarındaymış, çәkәlәkdә...
Mәn ora çatanda bәdbәxti öldürüb hovuza
tullamışdılar. Gözlәri açıq idi, doktor, dübbәdüz mәnә
baxırdı. Açığı, mәn onun necә qәtlә yetirildiyini görmәdim.
Әvvәldәn orda olanların söylәdiklәrinә görә, lap siftә
ermәnini hovuza tullayıblar, buzlu suyun içinә. Bu da qoca
kişii, soyuğa dözmәz, istәyәr sürünüb sudan çıxsın.
Hәmәn cavan oğlanlar hovuzun başında dayanıb yazıq
kişini tәpiklәyә-tәpiklәyә tәzәdәn salıblar hovuza, ta canı
çıxana qәdәr. Allah saxlamış bu Saday Sadıqlının da ki,
başından ömür-billah qada-bala әskik deyil. Yoxsa ki,
heylә zıppıltıda sәnin nә itin azıb. Sadәcә, arına gәlib,
DAŞ YUXULAR
13
özün saxlaya bilmәyib. Bu da nәticәsi. Axı o aktyordur,
ürәk adamıdır. Ürәyi çәkib aparıb onu ora, qabağa durub
kömәk elәsin. Yerazlar hardan bilir bu kimdir, nәçidi? Axı
onlar gәlmәdilәr, yerli deyillәr. Elә buna görә dә bәdbәxt
Sadayı ermәni bilib, vәşilәşiblәr, tökülüşübәr üstünә. Mәn
ora bircә dәqiqә yubansaydım onlar bunu da qoca
ermәninin getdiyi yerә göndәrәcәkdilәr. Allah üzünә
baxdı, sağ qaldı. Başına dönüm, doktor, xilas elә onu. Bu
böyük insanın hәyatı sizin әlinizdәdir, - dedi vә artist
nәhayәt ki, indicә eşitdiyiniz gurultulu, hәyacanlı nitqini
başa vurdu.
Hәkim әmәliyyata tәlәsirdi. Amma bunun üçün elә bil
nәsә çatışmırdı. Görünür, artistin nitqindәn tәsirlәnmişdir.
O, әmәliyyat stolunda tirrәnәn Hamlet-Otello-Kefli
İsgәndәrin ayrı-ayrılıqda vә hamısı bir yerdә qoca
ermәnini xilas elәmәk istәyindә qeyri-adi bir әlamәt
görmürdü. Hәkimә görә bir tikә adamlığı olan hәr kәs elә
bu sayaq hәrәkәt edәrdi, basqa sayaq yox. Amma bu
şәhәrin adamları elә bil әvvәlcәdәn sözlәşib әlbir olublar
ki, adamlıq deyilәn o idbarı yaxın buraxmasınlar. Hәtta
yüz faiz әmin ola bilәrsiniz ki, adam sifәti görmәk bu
mәxluqlara sәrf elәmir.
Cәmi on-onbeş gün bundan irәli doktor Fәrzani bu
otaqda hansısa möcüzә sayәsindә kilinikaya çatdırılan on
dörd-on beş yaşlı ermәni qızcığazın üstündә olduqca ağır
cәrrahi әmәliyyat aparmışdı.
Metronun basabas vaxtı bir neçә azәrbaycanlı arvad
üstünә cumub yüzlәrlә mәxluqun gözü qarşısında hәmin
qızcığaza divan tutmuşdu. Hәlә bundan da bir neçә gün
irәli bir başdanxarab şair xәstәxanaya basqın edib qırx
DAŞ YUXULAR
14
ildәn bәri kordologiya şöbәsindә can qoyan hәkimi
tәpәqapaz eyәyib halal-hünbәt kobinetindәn bayıra
atmışdı, nәdi-nәdi ermәninin qarnından çıxıb. Bu
biabırçılıqdan sonra xәstәxanada dәrmana bir nәfәr
ermәni qalmadı, nә hәkim, nә xidmәtçi. Kimi evinә girib
bayıra çıxmadı, kimi Bakıyla әbәdilik vidalaşdı.
- Hәr şey aydındı, Numayiş müәllim, fars demiş,
mәsәlә mәlum. - Hәkim ovqatının açıq-aşkar pәrtliyinә
uyuşmayan gümrah sәslә dedi vә cәrrah alәtlәrini әlinin
altında yerbәyer etmәyә başladı. Nuvariş Qarabağlı
doktorun gül kimi adını tәhrif elәmәsindәn incimәdi (bu
insan otuz il Moskvada yasayib, belә xırda-para yanlışlığa
yol vermәkdә tam sәlahiyyәtlidir), amma bu xırda
yalnışlığa düzәliş vermәyi dә unutmadı.
- Deyimmi Nuvariş Qarabağlı kimdir, doktor - sözә
başladı - Adi bir artist. Yüzlәrlә Nuvariş Qarabağlı Saday
Sadıqlinin çölә atılan bircә dırnağına dәymәz. Nadan
uşaqları, kaş onun yerinә mәni vuraydılar.
- Bu da Qarabağlıdır? - Hәkim soruşdu vә növbәti
dәfә xәstәnin nәbzini yoxladı.
- Yox ey, yox, doktor. Hec mәn dә Qarabağlı
deyilәm, Kürdәmirdәnәm. Qarabağlı mәnim lәqәbimdir.
Saday Sadıqlı Naxçıvandandı, Ordubadda Әylis deyilәn bir
kәnd var, oralıdı. Düzdü, mәn orda olmamışam, amma
bilirәm ki, Nuh Nәbidәn qalma bir kәnddi. Vaxtilә ,
deyirlәr, orda çoxlu ermәni yaşayırmış. Onların deyәsәn
yeddi ya sәkkiz kilsәsi indiyәcәn durur. Görünür o
ermәnilәr ağıllı, xeyirxah insanlar imiş. Bu Saday Sadıqlı
da onlar kimi düz adamdır, doktor, istәyir lap dünya
dağılsın, ağa qara demәz. Neçә ildir düz sözә görә başı
DAŞ YUXULAR
15
bәla çәkir, yenә dә özünә yığışmır. İki aydan sonra yaşı
әlli olacaq, di gәl on yaşlı uşaq kimidi. Ürәyi dilindәdi. Belә
qarışıq zamanda da dilini dinc qoymur. Ermәni yox ey, pis
biz özümüzük, deyir. Qorxub çәkinmir. Hәr yerdә deyir
bunu - teatrda, çayxanada.
Doktor Fәrzani gözlәrini geniş açıb bu dәfә xәstәnin
sifәtinә mәxsusi bir nәzәr yetirdi. Elә bil onu ilk dәfә
görürdü. Bayaqdan başdaşı kimi tәrpәnmәz dayanıb,
susan tibb bacıları da tәrpәşib xısınlaşdılar. Fәrzani
Nuvariş Qarabağlının әlindәn möhkәm yapışıb onu qapıya
sarı çәkәrәk dedi:
- Hә, di tәrpәn, cavan oğlan, burda daha sәnlik bir iş
qalmadı. Dәhlizdә әylәş, dincini al. Ya da get evә, necә ki,
lazımdı dincәl, yüz vur bәdәnә, başını bastır yat. Әgәr
istәsәn, sonra gәlәrsәn. Bu sәnin üçün apensit deyil ki,
tezcәnәk kәsib atasan, kapitalnı remont telәb olunur
burda, әn azından üç-dörd saat çәkәcәk, fikir elәmә.
Dostun yaşayacaq. Mәn ondan elә Otello düzәldәcәyәm,
Dezdomona hayıl-mayıl olacaq, bircә kәrә görәn kimi,
ürәyi gedib yıxılacaq.
Elә belә, danışa-danışa hәkim artisti dәhlizә ötürdü
vә ardınca qapını bağladı.
Hәmin an, yәni әmәliyyat otağının qapısı bağlananda,
Nuvariş Qarabağlı dәşәtli tәnhalıq, tәklik hiss elәdi. Elә bil
işıqlı dünya indicә üzünә örtülәn qoşatay qapının o
üzündә qalmışdı. Uzun, yarıqaranlıq koridoru qәbirstanlıq
sıxıntısı bürümüşdü. İşıq yanmırdı. Әtrafda ins-cins gözә
dәymirdi. Koridorun әks tәrәfindә, başdakı iki lay
pәncәrәnin şüşәlәri kor gözlәr kimi qaralırdı. Bu, iki
DAŞ YUXULAR
16
sәbәbdәn ola bilәrdi, ya aynaları bәs deyincә toz basıb, ya
da bayırda şәr vaxtıdır, qaranlıq qovuşub.
Tәk bircә yerdә, aynәbәndin yaxınlığındakı qapı
sәmtdә oturacaq görunurdü. Bundan ayrı bu qüssәli
koridorun harasındasa bir hovur әylәşmәk imkanı sıfıra
bәrabәr idi. Nuvariş Qarabağlı asta-asta oturacağa tәrәf
addımladı. Başgicәlәnmә vә ürәk bulanması nәfәsini
kәsirdi. Bayaqdan siqaret tüstüsü üçün içi yanırdı, amma
әlini cibinә salmağa vә ordan siqaret, kibrit çıxarmağa
belә heyi qalmamışdı. Oturacağa yaxınlaşdı, qapının lap
böyründә alt-alta vurulmuş iki lövhә gördü. Üst lövhәdә iri
qara hәriflәrlә yazılmışdır: "Travmatologiya vә cәrrahiyyә"
şöbәsi, aşağıda xırda hәriflәrlә "Şövbә müdiri Cәrrah
Fәrzani Fәrid Hәsәn oğlu." Doktor Fәrzaninin kabinetinin
qapısı açıq idi.
Mәşәqqәtli gün Nuvariş Qarabağlını üzüb әldәn salsa
da, bircә hovur dizini qatlayib әylәşmәk istәsә dә, qapının
yanındakı oturacaqda әylәşmәdi.
Ona elә gәldi ki, әgәr indi burda otursa bir dә heç
zaman ayağa qalxa bilmәyәcәk. Ehmalca açıq qapıdan
kabinetә nәzәr saldı: stol, iki köhnә stul, divan, seyf,
soyuducu, köhnә televizor, elektirik çaydan, әlüzyuyan...
O, cibin eşәlәyib siqaret tapdı çıxartdı, amma yenә dә
çәkmәdi. Güclü ürәk bulanmasının tәsiri altında pәncәrәyә
sarı gәldi vә heç ora çatmamış әmәliyyat otağının
yanından digәr istiqamәtә dә eynәn belә bir koridorun
uzanıb getdiyini gördü. Doktor Fәrzaninin kabineti
yerlәşәn bu koridorun hәmәn o boş, kimsәsiz kolidordan
fәrqi bu idi ki, burda çoxlu pәncәrәlәr vardı vә dәhliz
boyunca sıralanan göyümtül palata qapıları tutqun şüşәli,
DAŞ YUXULAR
17
kül rәngli pәncәrәlәrә baxırdı. Pәncәrәlәrdәn birinin
önündә ayağı gipsә salınan oğlan qoltuq ağacına söykәnib
siqaret çәkirdi. Ona yaxın, qapısı açıq palatanın qarşısında
qolu sarıqlı bir qadın durmuşdu. Koridorda o iki nәfәrdәn
savayı ayrı bir inli-cinli yox idi.
Nuvariş Qarabağlı bayaqdan barmaqları arasında
saxladığı siqareti yandırdı. Elә ilk qullabdaca gözlәrinә
qaranlıq çökdü. İndicә yerә yıxılacağından qorxdu.
Divardan tutub, birtәhәr özünü oturacağa çatdırdı. O
vaxta qәdәr oturmalıydı ki, gözünün qabağını kәsәn qara
pәrdә çәkilsin. Gözünün pәrdәlәnmәyi cәhәnnәm, bu saat
onu hәr şeydәn daha çox bütün bu olanları Saday
Sadıqlının arvadı Azadә xanıma necә çatdıracağı
qorxudurdu.
Nuvariş Saday Sadıqlının evinә tez-tez gәlirdi. Onun
arvadının harada işlәdiyini dә bilirdi. İndi isә belә bir
vәziyyәtdә burdan qalxıb Azadә xanımın iş yerinә
yollanmaq onun nәzәrindә demәk olar ki, mümkünsüz iş
idi. Hәlә bilmir ki, kişinin başına gәtirilәnlәri necә, nә
tәhәr danışacaq. Yaxşısı budur, tәrpәnmәsin burdan,
әmәliyyatın sonuna qәdәr gözlәsin. Әmәliyyat bitәr,
Sadayın yaraları sarınar, huşu üstünә gәlәr, ancaq bundan
sonra baş verәnlәri Azadә xanıma çatdırmaq o qәdәr dә
çәtin olmaz. ( Unudub ki, bu gün bazardır vә tәbii ki,
Azadә xanım da işdә deyil.)
Nuvariş Qarabağlı üç dәfә evlәnsә dә, bu müdhiş
gecәdә bütün şәhәrdә yolunu gözlәyәn bir kimsә yoxdur.
Birinci dәfә ailә qurmaq qәrarını verәndә 19-20 yaşı vardi:
heç nә, gözü tutan qızı nişansız, toysuz, xeyir-duasız bir
taksiyә basıb ata evinә gәtirdi. Toy cәhәnnәm, olur olsun,
Dostları ilə paylaş: |