ƏMƏYİN ÖDƏNİLMƏSİ

ƏMƏYİN ÖDƏNİLMƏSİ
İÇİNDƏKİLƏR

GİRİŞ (3)

1. ƏMƏK HAQQI VƏ ONUN FORMALAŞMASI (3)
1.1. Əmək haqqının dünyada fərqliliyi (3)
1.2. Əmək haqqının formalaşması (4)
1.2.1. Rəqabətli əmək bazarı (4)
1.2.2. Minimal əmək haqqı (5)
1.3. Əmək haqqı miqdarının fərqləndirilməsi (5)
1.3.1. Rəqabət aparmayan işçilər qrupları (6)
1.3.2. Bərabərləşdirən fərqlər (6)
1.3.3. Bazarda olan yarımçıq rəqabət (7)
1.4. Əmək haqqının vəzifələri və bazar iqtisadiyyatı şəraitində onların təzahürü (7)
2. İŞÇİ HEY‘ƏTİN FƏALİYYƏTİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ (11)
2.1. Rəhbər və idarə etmə mütəxəssisləri əməyinin qiymətləndirilməsi (11)
2.2. Əməyin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi me’yarları (13)

GİRİŞ
_İ nsanın özünə peşə seçməsi və ya işə girməsinin əsas səbəblərindən biri, sözsüz ki, əmək haqqıdır.
Adətən əmək haqqı pulla ifadə olunur. Lakin pul ekvivalenti əmək haqqının yeganə ifadəsi deyil. Bir çox hallarda real əmək haqqı da nəzərdən keçirilir. Real əmək haqqı nominal əmək haqqı hesabına əldə edilə bilən mal və xidmətlərin miqdarıdır, beləliklə, o, nominal əmək haqqının “alıcılıq qabiliyyəti” deməkdir. Nominal əmək haqqından fərqli olaraq real əmək haqqı alınan mal və xidmətlərin qiymətindən də asılıdır.
Əmək haqqı işçinin hər hansı müəssisədə əldə etdiyi yeganə gəliri deyil. Onun yalnız bir hissəsidir (adətən böyük hissəsidir). Həmin müəssisədə işçinin əldə etdiyi gəlirə müxtəlif mükafatlar, mə‘zuniyyətlərin və xəstəlik vərəqələrinin ödənilməsi, sağlamlığın və həyatın sığorta etdirilməsi, eləcə də pensiya tə‘minatı kimi gəlirlər də daxildir.
Əmək haqqının düzgün təyin edilməsi əksər hallarda müəssisənin uğurlarının əsasını təşkil edir.

1.ƏMƏK HAQQI VƏ ONUN FORMALAŞMASI
1.1. Əmək haqqının dünyada fərqləndirilməsi
_Mə‘lumdur real əmək haqqının ümumi səviyyəsi dün ya ölkələrində böyük intervalda dəyişir. Əmək haqqının səviyyəsi iqtisadi cəhətdən daha çox inkişaf etmiş ölkələrdə zəif inkişaf etmiş ölkələrə nisbətən kifayət qədər yüksəkdir. Bunun bir neçə səbəbi var və onlar əsasən aşağıdakılardan ibarətdir. Daha inkişaf etmiş ölkələrdə:
Ş əmək məhsuldarlığı daha yüksək səviyyədədir;
Ş dövlət və müəssisə idarəçilik sistemələri daha inkişaf etmişdir;
Ş zəhmətkeşlərin haqqlarının qoruyan qanun və müvafiq təşkilatlar daha inkişaf etmişdir;
Ş ümumiyyətlə insan haqqlarına daha yüksək səviyyədə önəm verilir.
İnkişaf etmiş ölkələrdə əmək məhsuldarlığının hər iş yerində daha yüksək səviyyədə olması ümumiyyətlə əhalinin təhsil və sağlamlığının daha yuksək səviyyədə olması, texnologiyaların daha inkişaf etməsi, təbiyi ehtiyatlardan və enerji daşıyıcılarından daha səmərəli istifadə edilməsi, əmək məhsuldarlığını təşviq edən sistemlərin, işgüzar, sosial və siyasi iqlimin inkişafı, işçilərin müəssisənin əldə etdiyi mənfəətə payçılığa cəlb edilməsi və digər amillər ilə izah edilir.