Fe'iiarning yasalishi



Yüklə 211,5 Kb.
səhifə1/9
tarix25.12.2023
ölçüsü211,5 Kb.
#196198
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Fe\'l yasalishi va uning talim bosqichlari darsliklarida berilishi


Mundarija:


Kirish…………………………………………………………………
I.BOB. Ravish. Ravishning ma'nosi va grammatik belgilari

  1. Ravishlarning yasalishi

  2. Yordamchi so'zlar. Yordamchi so'zlar haqida ma'lumot

  3. Ko'makchilar haqida ma'lumot

  4. Bog'lovchilar haqida ma’lumot

  5. Yuklamalar haqida ma'lumot

  6. Modal so'zlar haqida ma'lumot

  7. Undov so'zlar haqida ma'lumot

  8. Taqlidiy so'zlar haqida ma'lumot



Kirish
Tilni o'rganish butun dunyo bo'ylab gapiriladigan tillarning keng doirasini o'z ichiga olgan qiziqarli sohadir. Ana shunday qiziqarli tillardan biri Xitoyning Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayonida bir necha ming kishi so‘zlashadigan turkiy til bo‘lgan ravish tilidir. Ravish turkiy tillar oilasining unchalik mashhur boʻlmagan aʼzosi boʻlib, turkiy, oʻzbek va qozoq kabi mashhur tillarni ham oʻz ichiga oladi. Ravish soʻzlovchilar sonining kam boʻlishiga qaramay, mintaqada boy til tarixi va madaniy ahamiyatiga ega. Ushbu insho ravish tili, uning kelib chiqishi, xususiyatlari va hozirgi holati haqida umumiy ma'lumot berishga qaratilgan.
Turkiy til bo'lgan Ravish turkiy tillar oilasidagi boshqa a'zolar bilan ko'p o'xshashliklarga ega. Turkiy tillar Oltoy tillari oilasiga kiradi va asosan Oʻrta Osiyo va Sharqiy Yevropaning bir qismida soʻzlashadi. Ular aglutinativ tuzilishi, unli tovushlar uyg‘unligi va grammatik munosabatlarni ko‘rsatish uchun qo‘shimchalarning keng qo‘llanilishi bilan mashhur. Ayniqsa, ravish tili ana shu xususiyatlarni namoyon etib, uni o‘rganish uchun o‘ziga xos va murakkab tilga aylantiradi.
Ravish tili mintaqada turk-moʻgʻullar hukmronligi davrida paydo boʻlgan va turli madaniy va tarixiy taʼsirlar tufayli asrlar davomida rivojlangan. Asosan Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayonida yashovchi uyg‘urlar ravish tilining saqlanib qolishi va rivojlanishida katta rol o‘ynagan. Ular kundalik foydalanishlari, adabiy asarlari va madaniy amaliyotlari orqali tilga hissa qo'shgan. Qolaversa, tarixiy oʻzaro aloqalar va savdo yoʻllari tufayli Ravish tiliga qoʻshni turkiy tillar, shuningdek, fors, arab va xitoy tillari ham taʼsir koʻrsatgan.
Boy til merosiga qaramay, Ravish urbanizatsiya, migratsiya va mandarin xitoylarining mintaqadagi hukmronligi kabi turli omillar tufayli xavf ostida. Ushbu inshoning maqsadi Ravishning bugungi holatiga oydinlik kiritish va uning kelajak avlodlar uchun omon qolishini ta'minlashda tilni asrab-avaylash harakatlarining ahamiyatini ko'rsatishdir. Ravish tilining o‘ziga xos xususiyatlari va madaniy ahamiyatini anglash orqali uning tillar olamiga qo‘shayotgan rang-barangligi va boyligini qadrlashimiz mumkin.

Ravish so'z turkumi - tilshunoslik va til tahliliga asoslangan tushuncha. "Ravis" atamasi arabcha "raviša" so'zidan kelib chiqqan bo'lib, "shakllantirmoq" yoki "shakllantirmoq" degan ma'noni anglatadi. O‘zbek tilida “so‘z” “so‘z” ma’nosini bildirsa, “turkumi” “tasniflash” yoki “tizim” ma’nosini bildiradi. Demak, “ravish so‘z turkumi” deganda o‘zbek tilidagi so‘z yasash va shakl yasovchi tizim yoki tasnifni tushunish mumkin. Bu til ichidagi soʻzlarning yasalishini oʻrganish va tahlil qilishga qaratilgan lingvistik yondashuv boʻlib, yangi maʼno hosil qilish uchun oʻzak soʻzga qoʻshiladigan old qoʻshimchalar, qoʻshimchalar va boshqa affikslarga eʼtibor qaratiladi.


O‘zbekcha so‘zlarning morfologiyasini tushunishda “Ravish so‘z turkumi” alohida ahamiyatga ega. Morfologiya so'z tuzilishini va morfema deb ataladigan kichikroq ma'noli birliklardan so'zlarning qanday shakllanayotganini o'rganadi. Ravish so‘z turkumi kontekstida bu morfemalar o‘zak so‘zga qo‘shilib, uning ma’no yoki vazifasini o‘zgartiruvchi old qo‘shimcha, qo‘shimcha yoki infiks bo‘lishi mumkin. Masalan, “kilmoq” so‘zida “ki-” prefiksi ish-harakatning tugallangan yoki mukammal tomonini bildirsa, “-moq” qo‘shimchasi bo‘lishsizlik shaklini bildiradi.
Ravish so‘z turkumini o‘rganish o‘zbek tilining tuzilishi va tashkil etilishi haqida tushuncha berishi mumkin. Bu tilshunoslar va til tahlilchilariga oʻzbek tilida soʻz yasash qoidalari va qonuniyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu bilim til o‘rganuvchilar va o‘qituvchilar uchun juda muhim, chunki ular so‘z yasashning nozik jihatlarini tushunishga va muloqotda so‘zlardan samaraliroq foydalanishga imkon beradi. Ravish so‘z turkumini tushunish o‘zbek tili va uning o‘ziga xos xususiyatlari haqidagi umumiy tushunchamizni ham oshiradi. Bu bizga tilning boyligi va murakkabligini, shuningdek, uni vaqt o‘tishi bilan shakllantirgan tarixiy va madaniy jihatlarini qadrlash imkonini beradi. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, “ravish so‘z turkumi” o‘zbek tilshunosligida so‘zlarning tuzilishi va shakllanishini tadqiq etuvchi, tilning nozik jihatlari haqida bebaho tushunchalar beruvchi fundamental tushunchadir



Yüklə 211,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin