Flavanoidlar tasnifi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA (TURLAR BO`YICHA) TA`LIM YO`NALISHI
194-GURUH TOLIBI
MADAMINOV SULAYMONNING
O’SIMLIKLARNING FIZIOLOGIK FAOL MODDALARI FANIDAN TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISHI.
Mavzu: Flavanoidlar to’g’risida umumiy tushuncha, ularning o’simliklar hayotidagi ahamiyati va o’simliklar to’qimasidagi biosintezi.

Topshirdi: /________/ Madaminov Sulaymon.
Qabul qildi: /________/ Allaberganova Zebo.
Baholash: _________
Urganch 2023

Flavanoidlar tasnifi

Flavonoidlar deb, benzo -  - piron - (xromon) unumi va asosida S₆-S₃-S₆ uglerod atomlaridan tashkil topgan fenil propan skeleti bo‘lgan tabiiy birikmalarning katta guruxiga aytiladi.
O‘simliklardan ajratib olingan birinchi flavonoid sariq bo‘lgani uchun xam bu gurux birikmalarga flavonoidlar (lotincha flavum – sariq degan so‘zdan olingan) deb nom berilgan.
Tasnifi. Flavonoidlar flavon molekulasidagi V xalqaning oksidlanish darajasiga qarab quyidagi guruxlarga bo‘linadi:
1. Flavonlar - flavonoidlarning yuqori oksidlangan birikmasi flavon unumlari bo‘lib, ularning V xalqasidagi 2- va 3-uglerod atomlari o‘rtasida qo‘shbo\ bo‘ladi. Flavonlar rangsiz yoki sariq rangli birikmalardir.
2.Flavonollar -3- oksiflavon (flavon- molekulasidagi 3-uglerod atomida gidroksil -ON guruxi bo‘ladi) unumlari. Bu birikmalar ranggi sariq bo‘ladi.
3. Flavanonlar - flavanon (V xalkadagi 2- va 3-uglerod atomlari o‘rtasida qo‘sh bo\ bo‘lmaydi) unumlari. Rangsiz birikma.
4. Flavanonollar - 3 oksi flavanon (flavanon molekulasining 3-uglerod atomida -ON guruxi bo‘ladi) unumlari. Bu birikmalar xam rangsiz.
5. Antotsianidinlar. - qaytarilgan benzo--piron-flavan (2-fenil xroman) unumlari bo‘lib, V xalqadagi 3- va 4- uglerod atomlari o‘rtasida qo‘sh bo\ bor. Bu birikmalar gullar va mevalarning turli rangga bo‘yalishining sababchisi xisoblanib, odatda o‘simliklarda oksoniy yoki karboniy tuzlari (xam ishqorlar, xam kislotalar bilan tuz xosil qiladi) xolida bo‘ladi.
6. Leykoantotsianidinlar (3,4-flavandiollar) - katexinlarga yaqin, rangsiz birikma. Ular antotsianidinlarning qaytarilgan formasi bo‘lib, kislotalar bilan qizdirilsa, rangli antotsianidinlarga aylanadi. Bu birikmalar o‘simliklarda sof xolda uchraydi.
7. Katexinlar. - qaytarilgan benza Y- piran - flavanning unumlari bo‘lib, V xalqada doimo gidroksid -ON- guruxi saqlanadi. Katexinlar rangsiz birikmadir.
8. Xalkonlar - xalkon unumlari, sariq yoki zar\aldo\ rangli birikmalar. Xalkonlarda piron xalqasi bo‘lmasdan, ularni flavanonlarning izomeri deb qarash mumkin.
9. Auronlar - auron unumlari, sariq yoki zar\aldo\ rangli birikmalar, V xalqasi 5 a’zoli bo‘ladi.
Ba’zi flavonoidlar molekulasidagi S xalqasi (fenil radikali) 2-uglerod atomiga emas, balki 3-uglerod atomiga birlashgan bo‘ladi. Bunday birikmalar izoflavonlar deb yuritiladi.


Fizik va kimyoviy xossalari
O‘simliklardan ajratib olingan sof xoldagi flavonoidlar (glikozidlar va aglikonlar) rangsiz yoki zar\aldoq va sariq rangli kristall moddadir. Flavonoidlarning glikozidlari spirtda yaxshi, sovuq suvda yomon eriydi, efir, xlorofm va boshqa organik erituvchilarda erimaydi, aglikonlari esa spirt, efir va atsetonda yaxshi erib, suv sovigandan so‘ng qaytadan cho‘kadi.
Antotsianlar va ularning aglikonlari - antotsianidinlar rangi eritma (yoki xujayra shirasining) rN sharoitiga bo\liq. Odatda bu gurux birikmalar kislotali sharoitda qizil, pushti, zar\aldoq, ishqoriy sharoitda esa binafsha, ko‘k va zangori rangda bo‘ladi.
UF va ko‘k-binafsha nurlar ta’sirida flavonoidlar turli rang bilan tovlanadi. Bu tovlanish ularning molekulasidagi -B xalqasining oksidlanish darajasiga va molekulaga joylashgan funksional guruxlarning soni va o‘rnashgan joyiga bog‘liqdir. Flavonoidlar UF nur ta’sirida jigarrang va to‘q jigarrang (masalan, rutin, va boshqa flavonoidlar), to‘q qizil (taksifolin), sariq (kversetin, auronlar va ko‘pchilik flavonoidlar), yashil-sariq (aureuzidin va boshqa auroinlar), to‘q yashil va zarg‘aldoq (ksantonlar) va boshqa ranglar bilan tovlanadi.
Ko‘pchilik flavonoidlar optik faol bo‘lib, qutblangan nur tekisligining o‘ngga yoki chapga og‘diradi.
Flavonoidlarning glikozidlari suyultirilgan kislotalar ta’sirida gidrolizlanadi. O-glikozidlari S-glikozidlariga qaraganda ancha oson gidrolizlanadi. S-glikozidlarni ancha qattiq sharoitda xam gidrolizlash qiyin.