|
Aim.uz
Hosila va diffеrеnsial. Hosila tushunchasiga olib keladigan masalalar
Reja:
1. Harakatdagi nuqta tezligini topish haqidagi masala
2. Hosila tushunchasi. Funksiya hosilasining ta’rifi
3. Egri chiziq urinmasi
4. Egri chiziq urinmasining burchak koeffitsientini topish masalasi
5. Hosilaning geometrik va fizik ma’nolari. Urinma va normal tenglamalari
Faraz qilaylik moddiy nuqta s=s(t) qonuniyat bilan to‘g‘ri chiziqli harakatlanayotgan bo‘lsin. Ma’lumki, fizikada nuqtaning t0 va t0+t vaqtlar orasida bosib o‘tgan s=s(t0+t)-s(t0) yo‘lining shu vaqt oralig‘iga nisbati nuqtaning o‘rtacha tezligi deyilar edi: vo‘rta= . Ravshanki, t qancha kichik bo‘lsa, o‘rtacha tezlik nuqtaning t0 paytdagi tezligiga shuncha yaqin bo‘ladi. Shuning uchun nuqtaning t0 paytdagi oniy tezligi deb [t0;t0+t] vaqt oralig‘idagi o‘rtacha tezlikning t nolga intilgandagi limitiga aytiladi.
Shunday qilib, voniy = .
Yuqoridagi ikkita turli masalani yechish jarayoni bitta natijaga (odatda matematikada bunday holda bitta matematik modelga deb aytiladi) - funksiya orttirmasining argument orttirmasiga bo‘lgan nisbatining argument orttirmasi nolga intilgandagi limitini hisoblashga keltirildi. Ma’lum bo‘lishicha, ko‘pgina masalalar yuqoridagi kabi limitlarni hisoblashni taqoza qilar ekan. Shu sababli buni alohida o‘rganish maqsadga loyiqdir.
Hosila tushunchasi. Funksiya hosilasining ta’rifi
Aytaylik f(x) funksiya (a,b) intervalda aniqlangan bo‘lsin. Bu intervalga tegishli x0 nuqta olib, unga shunday x orttirma beraylikki, x0+x(a,b) bo‘lsin. Natijada f(x) funksiya ham x0 nuqtada y=f(x0+x)- f(x0) orttirmaga ega bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: |
