İqm sürət məsələləri

 

 

120

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

Sürət məsələləri 

 

Əvvəlcədən qeyd edək ki, bütün bu bölmədə biz 

bərabərsürətli hərəkətdən danışacağıq. 

Bütün bu sürət məsələləri üçün doğru olan aşağıdakı 

düsturları qeyd edək. 

 

т

в

С





; 

т

С

в 

;  

в

С

т 

 

Burada S – yol, v – sürət, t – zamandır.  

 

 

Bu düsturların birbaşa tətbiqi ilə bağlı  məsələlər çox 

sadə olduğundan burda onlara baxmayacağıq. Bəzi 

digər halları nəzərdən keçirək. 

 

I  Qarşı-qarşıya hərəkət. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

S 

         V

1 

t 

 V

2 

A 

B 

 

           

т

)

В

(В

С

2

1







 

 

A və B məntəqələrindən 

2

1

В

  

вя

  

В

 sürəti ilə iki 

avtomobil eyni vaxta hərəkətə başlayır. Avtomobillər t 

vaxtdan sonra görüşürlər. Onda məntəqələr arasındakı 

məsafə 

т

)

В

(В

С

2

1







 düstur ilə hesablanır. 

 

Qeyd: Qarşı – qarşıya hərəkətdə sürətlər toplanır. 

 

II  Əks istiqamətdə hərəkət. 

 

 

 

 

 

 

 

 S

t

 

  V

2     

       A        V

1 

t

 

 

т

)

В

(В

С

2

1







 

 

A məntəqəsindən  əks istiqamətdə iki avtomobil 

2

1

В

  

вя

  

В

 sürəti ilə eyni vaxtda hərəkətə başlayırlar. t 

vaxtdan sonra avtomobillər arasındakı  məsafə 

т

)

В

(В

С

2

1







 düsturu ilə 

hesablanır. 

 

Qeyd: Əks istiqamətli hərəkətdə sürətlər toplanır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III  Eyni istiqamətli hərəkət. 

 

 

 

 

 

 

 

 

t

 

 V

2   

V

1

t

 

S

V

2

 > V

1

 

A B 

 

1

2

V

V

S

t





 

 

A və B məntəqələrindən eyni istiqamətdə 

2

1

В

  

вя

  

В

(V

2 

> V

1

)  sürətləri ilə iki avtomobil yola 

düşdü. Hansı t saatdan sonra A – dan çıxan avtomobil B 

– dən çıxan avtomobilə çatacaq?  

Bunu tapmaq üçün  

1

2

V

V

S

t





 

 

Qeyd: Eyni  istiqamətli hərəkətdə sürətlər çıxılır. 

 

 

IV  Orta sürət (zamanlar bərabər olduqda). 

 

Bütün yola sərf etdiyi vaxtının yarısını  (



2

1

ni) sürəti, 

V

1

,

 

digər yarısını V

2

 sürəti ilə gedən avtomobilin bütün 

yoldakı orta sürəti aşağıdakı düsturla hesablanır. 

 

2

V

V

V

2

1

orta





 

 

V  Orta sürət (yollar bərabər olduqda). 

 

Getdiyi yolun yarısını  V

1

, digər yarısını  V

2

 sürəti ilə 

gedən avtomobilin orta sürəti aşağıdakı düsturla 

hesablanır. 

 

1

2

orta

1

2

2 V V

V

V

V









 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

121

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

Çay və qayıq məsələləri 

 



q

V

qayığın durğun sudakı

 

 (öz sürəti) sürəti 



ч

V

 

çayın axın sürəti 



ах

V

qayığın axın istiqamətindəki sürəti 



якс

V

qayığın axının əksinə istiqamətdə sürəti 

 

 

   I. 

 

 

 

ч

q

ах

V

V

V





 

 

 

II.  

 

 

 

 

ч

q

якс

V

V

V





 

 

Yuxarıdakılardan asanlıqla aşağıdakı düsturlar alınır: 

 

2

якс

ах

q

В

В

V





 

 

 

2

якс

ах

ч

В

В

V





 

 

Məsələ: Bir məntəqədən əks istiqamətdə iki maşın eyni 

              vaxtda yola düşdü. Maşınlardan biri 90 km/saat 

              sürəti ilə, digəri 85 km/saat  sürəti ilə hərəkət  

              edirdi. 3 saatdan sonra maşınlar bir-birindən  

              hansı məsafədə olacaqlar? 

 

A)  530 km            B)  625 km          C) 375 km   

D)  525 km            E)  475 km 

 

Həlli: Əks istiqamətdə hərəkətdə sürətlər toplanılır.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

S 

3 saat

 

3 saat

 

85 

km/saat 

90 

km/saat

 

525

3

85)

(90

S









 km 

 

 

 

 

 

 

Cavab: D 

 

 

 

Məsələ: Bir məntəqədən əvvəlcə sürəti  90  

              km/saat olan bir maşın yola düşdü. 1,5 saat  

              sonra onun ardınca sürəti 105 km/saat olan  

              digər bir maşın yola düşdü. Neçə saat sonra  

              ikinci maşın birinci maşına çatar? 

 

A) 8          B) 6          C) 9           D) 7         E) 5 

 

Həlli:

 

 

 

 

 

 

t

 

105

90 

90

 

          1,5 saata 90 km/saat sürəti ilə gedən maşın 135  

          km yol getmiş olar. Bu o, deməkdir ki, ikinci  

          maşın yola düşəndə onlar arasındakı məsafə 135  

          km olar. Onda yuxarıda verdiyimiz qayadya görə     

          (Fərz edək ki, t saatdan sonra ikinci maşın birinci  

          maşına çatar) yaza bilərik. 

 

9

15

135

90

105

135













1

2

V

V

S

t

 

Cavab: C 

 

Məsələ: Kater çayın axını istiqamətində 18 km/saat,  

              axına qarşı isə 12 km/saat  sürəti ilə hərəkət  

              edir. Kater durğun sudakı sürətini tapın. 

 

 

A) 20 km/saat 

B) 16 km/saat 

 

C) 15 km/saat 

D) 18 km/saat 

 

 E) 

14 

km/saat 

 

Həlli: 

15

2

12

18

2











якс

ах

q

В

В

V

 

km/saat 

 

 

 

 

 

 

Cavab: C 

 

 

Məsələ: Katerin çay axını istiqamətində sürəti 16  

              km/saat, çay axının əks istiqamətində sürəti 10  

              km/saat -dir. Çayın sürətini tapın. 

 

 

A) 2 km/saat 

B) 3 km/saat 

C) 

4 

km/saat 

D) 6 km/saat 

E) 2,5 km/saat 

   

Həlli:  

3

2

10

16

2











якс

ах

ч

В

В

V

 

km/saat 

 

Cavab: B 

 

 

 

 

Qayıq çayın axını istiqamətdə 

hərəkət etdikdə: 

Qayıq çayın axınına qarşı  

hərəkət etdikdə: 

 

 

122

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

 

Məsələ: Aralarındakı məsafə 510 km olan iki  

              məntəqədən qarşı – qarşıya iki avtomobil eyni  

              zamanda hərəkətə başlayır. Avtomobillərin  

              birinin sürəti 80 km/saat - dir. Avtomobillər 3  

              saatdan sonra görüşüblərsə ikinci Avtomobilin  

              sürəti nə qədərdir? 

 

 

A) 90 km/saat 

 

B) 70 km/saat  

C) 100 km/saat   

D) 95 km/saat 

E) 85 km/saat 

 

 

 

Həlli: 

 

 

 

 

 

 

 

 

510 

85 km/saat

 

3saat 

x km/saat

 

 

 

3

x)

(80

510









 

90

x 



 km/saat 

 

Cavab: A 

 

 

Məsələ: A və B məntəqələri arasındakı məsafə 20 km-   

              dir. A – dan B – yə 2 velosipedçi yola düşdü.    

              Birinci velosipedçinin sürəti ikincidən  

              1 km/saat çox olduğundan B – yə 1 saat tez  

              çatdı. Birinci velosipedçi yola nə qədər vaxt  

              sərf etmişdi? 

 

A) 4        B) 2         C) 5         D) 3          E) 4,5 

 

 

Həlli:    

 I II 

Vaxt  

x 

x + 1 

Sürət  

x

20

 

1

20



x

 

 

 

 

 

1









1

x

20

x

20

 

 



x = 4  

       

   

 

 

 

 

    Cavab: A 

 

 

Məsələ: Birinci velosipedçi 20 km məsafəni ikincidən 

              30 dəq tez getmişdir. İkinci velosipedçinin  

              sürəti birincinin sürətindən 2 km/saat azdır.  

              İkinci velosipedçinin sürətini tapın. 

 

A) 6        B) 10        C) 12        D) 8         E)  4 

 

Həlli: 

 I II 

Sürət x 

+ 

2  x 

Vaxt  

2

20



x

 

x

20

 

 

 

2

1

20

20









2

x

x

 

 

      

40

1

2



 2)

x(x

 

 

 



x(x + 2) = 80 

 

       x = 8 

 

  

 

 

 

 

 

    Cavab: D 

 

Məsələ:

 İki məntəqədən qarşı – qarşıya sal və kater eyni  

              zamanda yola düşdü. Məntəqələr arasındakı 

              məsafə 51 km, katerin durğun sudakı sürəti 

              17 km/saat olarsa, onlar neçə saatdan sonra 

              görüşərlər? 

 

A)  2 saat      B)  2,5 saat       C)  3,5 saat       

D)  3 saat      E)  4 saat 

 

Həlli:

 Aydındır ki, sal çayın sürəti ilə və çayın axını 

          istiqamətində hərəkət edən qurğudur. (çay özü  

          onu aparır). Onda aydın olur ki, bizim məsələdə  

          kater çay axının əksinə istiqamətdə hərəkət edir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

S

t 

V

ç 

V

q

 – V

ç

 

 

Sal V

ç 

, qayıq isə V

q

 – V

ç

  sürəti ilə qarşı – qarşıya 

hərəkət edir. Onda sürətlər toplansa, aydın olar 

onlar bir – birinə V

q

 – V

ç

 + V

ç 

= V

q

  sürəti olə 

yaxınlaşır. Onda görüşmə vaxtı  

 

 

 

                

q

В

 

S

t



 

olar. Buradan isə 

3

17

51 



t

  

 

 

 

 

 

    Cavab: D 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

123

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

 

Məsələ:

 Qatar sürətini 5 km/saat artırmaqla 900 km  

              yolu 2 saat tez getmişdir. Qatarın ilk sürətini  

              tapın. 

 

 

A) 50 km/saat 

B) 48 km/saat 

 

C) 40 km/saat 

D) 55 km/saat 

 E) 

45 

km/saat 

 

Həlli: Fərz edək ki, qatarın ilk sürəti x km/saat – dır. 

           Onda sonrakı  sürəti x + 5 km/saat  olar. 

 

 

İlk Son 

Sürət 

x 

x + 5 

Vaxt  

x

900

 

5

x 

900

 

                   

2

900

900









5

x

x

 

      

900

2

5

5



 )

x(x

 

      

5

450

1

5

1





 )

x(x

 



x = 45 km/saat      

 

 

 

 

 

 

 

   

Cavab: E 

 

Məsələ:

 Kater çay axını ilə 36 km və əksinə 32 km 

              getməyə 7 saat vaxt sərf etdi. Çayın axın  

              sürətinin 2 km/saat olduğunu bilərək, katerin  

              durğun sudakı sürətini tapın. 

 

A) 10 km/saat 

B) 8 km/saat 

 

C) 12 km/saat 

D) 15 km/saat 

 

E) 9 km/saat 

 

Həlli: Fərz edək ki, katerin durğun sudakı sürəti 

            x km/saat – dır. 

  

 Axın 

istiqaməti 

Əks 

istiqamətdə 

Sürət 

x + 2 

x – 2  

Vaxt  

2

x 

36

 

2

x 

32

 

 

                                  

7

32

36











2

x

2

x

 

                                  

  x = 10 km/saat 

 

 

 

 

 

 

  Cavab: A 

 

 

 

 

 

 

 

 

Məsələ:

 Körpüdən sal yola düşdü. 12 saat sonra həmin 

              körpüdən motorlu qayıq yola düşdü və 42 km 

             getdikdən sonra sala çatdı. Motorlu qayığın  

             sürəti salın sürətindən 18 km/saat çox olarsa, o  

             yolda nə qədər olmuşdur? 

 

A) 1 saat         B) 3 saat         C) 2 saat       

D) 1,5 saat      E) 2,5 saat 

 

Həlli: 

Fərz edək ki, motorlu qayıq yolda x saat  

          olmuşdur. Onda sal (x + 12) saat olmuşdur. 

  

 

motorlu 

qayıq 

sal 

Vaxt 

x 

x + 12 

Sürət  

x

42

 

12

x 

42

 

 

           

18

42

42









12

x

x

 

           

  x = 2 

 

 

 

 

 

    Cavab: C 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

124

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

 

                      TESTLƏR 

1.  Sürəti 30 m/san olan bir maşın 1 saatda neçə 

kilometr yol gedər? 

A) 30       B) 102         C) 120        D) 108        E) 72 

 

 

2.  Sürəti 75 km/saat olan taksi, 6 saata gedəcəyi yerə 

çatır. Qayıdanda həmin yolu 5 saata qət edir. 

Taksinin qayıdarkən sürəti neçə km/saat idi? 

A) 75         B) 80         C) 85         D) 90         E) 100 

 

 

3.  Sürəti 105 km/saat olan taksi, özündən 15 km 

irəlidə sürəti 90 km/saat olan maşına neçə   km-dən 

sonra çatar? 

A) 157       B) 105        C) 140       D) 147      E) 120 

 

 

 

4.  Uzunluğu 200 m olan bir qatar 1300 m 

uzunluğunda bir tunelə girir. Qatar tuneli 30 

saniyəyə keçir. Qatarın sürəti neçə km/saat-dır? 

A)  200      B) 180       C) 156       D) 124      E) 160 

 

 

 

 

5.  Bir taksi Bakıdan Qazaxa gedərkən sürəti 70 

km/saat, Qazaxdan qayıdarkən isə sürəti 50 km/saat 

olmuşdur. Taksi bu yolu 18 saata gedib gəldiyinə 

görə Bakıyla Qazax arasındakı yolun uzunluğu 

neçə km-dir? 

A) 550         B) 510       C) 525      D) 490      E) 480 

 

6.  Astaradan Bakıya getmək üçün eyni anda yola 

çıxan iki avtobusdan birinin sürəti 40 km/saat, o 

birisinin sürəti isə 50 km/saat-dır. Daha sürətlə 

gedən avtobus, o birindən 1,5 saat əvvəl Bakıya 

çatır. Buna görə Astara ilə Bakı arasındakı yol neçə 

km-dir? 

A) 200       B) 300       C) 400      D) 500        E) 600 

 

 

 

 

7.  İki şəhərdən qarşı-qarşıya minik və yük maşını yola 

düşdü və 3 saatdan sonra görüşdülər.  Şəhərlər 

arasındakı  məsafə 210 km- dir. Yük maşınının 

sürəti digərindən 10 km/saat az olarsa, sürətini 

tapın. 

A) 25         B) 30         C) 45          D) 40         E) 35 

 

 

 

 

8.  Qatar 6 saatda 300 km yol qət etmişdir. Sonra 

sürətini saatda 10 km azaltmış və qalan məsafəni 4 

saata getmişdir. Qatar cəmi neçə km yol getmişdir? 

A) 420        B) 460       C) 500      D) 540      E) 480 

 

 

 

 

9.  Bir  şəhərdən eyni vaxtda iki minik maşını  əks 

istiqamətdə yola düşdü. Maşınlardan birinin sürəti 

saatda 60 km, o birinin isə 40 km/saat-dır. Maşınlar 

3 saatdan sonra bir birindən nə qədər məsafə olar? 

A) 60         B) 120       C) 200       D) 300       E) 240 

 

 

125

İQM                                                  

 

 

 

 

 

                        Sürət məsələləri

10.  Bir şəhərdən eyni vaxtda iki maşın əks istiqamətdə 

yola düşdü. 3 saatdan sonra onlar arasındakı məsafə 

240 km oldu. Maşınlardan birinin sürəti saatda 50 

km idi. O biri maşının sürəti nə qədər olar? 

A) 30        B) 60         C) 50          D) 80          E) 70 

 

 

 

11.  40 m/san sürətlə gedən bir maşın sürətini 

4

1

- i  

qədər artırsa, əvvəlki getdiyi yola nəzərən 1 saatda 

neçə km artıq yol gedər? 

A) 24           B) 32          C) 36         D) 20        E) 30 

 

 

 

12.  Saatda 72 km yol gedən maşının saniyədə getdiyi 

yol neçə metr olar? 

A) 30        B) 20          C) 24          D) 25          E) 35 

 

 

 

13.  Maşın iki şəhər arasındakı  məsafəni 80 km/saat 

sürətlə getdi. Onun sürəti 20 km/saat az olsa idi, 

həmin məsafəni 1 saat artıq vaxta gedərdi. Şəhərlər 

arasındakı məsafə nə qədərdir? 

A) 180       B) 120       C) 240        D) 320      E) 300 

 

 

 

14.  3 saniyədə 120 m yol gedən 40 m boyunda bir qatar 

240 m uzunluğundakı bir tuneli neçə saniyədə 

keçər? 

A) 4          B) 5            C) 6           D) 7           E) 8 

15.  Qatar 8 saat yolda olmuş  və  cəmi 480 km 

getmişdir. Qatar hər saatda bərabər məsafə 

getmişdir. Qatar hansı sürətlə getmişdir? 

A) 60 km/saat             B) 70 km/saat  

C) 65 km/saat             D) 75 km/saat 

E) 80 km/saat          

 

 

     

16.  Piyada saatda 6 km sürətlə  hərəkət edərək 3 saat 

yolda olmuşdur. Piyada bu müddətdə nə qədər yol 

getmişdir? 

A) 15 km                   B) 14 km                  C) 16 km    

D) 18 km                   E) 12 km 

 

 

 

 

17.  Velosipedçi iki şəhər arasındakı  məsafəni 40 

 

km/saat sürətlə 4 saata getdi. Geri qayıdarkən o, 

həmin məsafəni 5 saata getdi. Velosipedçi geri 

qayıdarkən hansı sürətlə getmişdir? 

A) 19 km/saat                B) 30 km/saat    

C) 32 km/saat                D) 10 km/saat 

E) 20 km/saat                 

 

 

 

 

 

18.  Sərnişin avtobusla 120 km getdi. Avtobusun sürəti 

40 km/saat olmuşdursa, sərnişin avtobusla neçə saat 

getmişdir? 

A) 1,6 saat                   B) 2 saat               C) 1 saat     

D) 3 saat                      E) 2,4 saat 

 

 

126