Jinoiy javobgarlikdan ozod qilish shaxs qasddan yoxud ehtiyotsizlik orqasida jinoyat qonunida kо‘zda tutilgan ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etganida uni jinoiy javobgarlikka tortishga barcha asoslar mavjud bо‘lgan, biroq, jinoiy javobgarlikka tortishning muddati о‘tganligi (JK 64-m.), vaziyat о‘zgarib, qilmish yoki uni sodir etgan shaxs ijtimoiy xavfliligini yо‘qotganligi (JK 65-m.), о‘z qilmishiga chin kо‘ngildan pushaymon bо‘lganligi munosabati bilan (JK 66-m.), yarashuv (JK 661-m.), kasallik tufayli (JK 67-m.), amnistiya akti (JK 68-m.) yoki afv etish holatlarining mavjudligi tufayli shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish mumkin bо‘lmaganida yoxud sodir etilgan qilmishning va aybdor shaxsning ijtimoiy xavfliligi xususiyatini inobatga olib, shaxsni jinoiy javobgarlikka tortmasdan, jumladan, jazoni qо‘llamasdan tarbiyalash mumkin bо‘ladigan holatlar mavjudligini taqozo etadi.
Jinoiy javobgarlikdan ozod qilish, о‘z mazmuniga kо‘ra, jinoyat sodir etgan shaxsni buning huquqiy oqibatlaridan ozod qilishdir. Shaxsni har qanday asos bо‘yicha jinoiy javobgarlikdan ozod qilish qilmishning huquqiy tabiatini о‘zgartirmaydi, chunki sodir etilgan qilmish hamisha jinoyat bо‘lib qolaveradi va yuridik mohiyati saqlanib qoladi.
Jinoiy javobgarlikdan ozod qilish vakolatli organning Jinoyat kodeksida belgilangan asoslar bо‘yicha shaxsni hukm qilishni rad etish haqida qaror qabul qilishida yoxud ayblov hukmi orqali alohida protsessual tartibda jinoiy javobgarlikni amalga oshirishning boshqa shaklini qо‘llashida namoyon bо‘ladi.
Shaxsni jinoiy javobgarlikdan ozod qilish quyidagi huquqiy munosabatlarning tо‘xtatilganligini bildiradi: davlat vakolatli huquqni qо‘llash organlari orqali aybdorni qilmishi uchun jazoga hukm qilish va jazolashdan iborat huquq va majburiyatlaridan voz kechadi, qilmishni sodir etgan shaxs esa qilgan jinoyati uchun jazolanish hamda qonunda nazarda tutilgan muayyan huquq va erkinliklaridan mahrum bо‘lish yoki ulardan cheklangan holda foydalanish majburiyatidan ozod etiladi.