1
“MASIVLARNI TASHKIL ETISH ”
MUNDARIJA
KIRISH..................................................................................................................3
I. BOB. MASSIVLARNI TASHKIL ETISH.............................5
1.2 Bir o`lchovli massivlar..................................................................................... 8
II. BOB. ALGORITMLAR HAQIDA TUSHUNCHA. MASSIVLARNI
SARALASH ALGORITMLARI...................................................................... 10
2.1 Algoritmning asosiy xossalari........................................................................10
2.2 Massivlarni tezkor saralash............................................................................ 15 2.3
Massivlarni birlashtirib saralash algoritmi.....................................................21
XULOSA..............................................................................................................26
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...........................................................28
KIRISH
Dastur so‘zi ham komandalarning alohida blokini (berilgan kodini) aniqlovchi so‘z,
ham yaxlit holdagi bajariluvchi dasturiy mahsulotni belgilovchi so‘z sifatida ishlatiladi.
Dasturlashga talabni o‘zgarishi nafaqat tillarning o‘zgarishiga balki uni yozish
texnologiyasini ham o‘zgarishiga olib keldi.
Keyingi yillarda amaliy dasturchilarga juda ko‘p integratsion dastur tuzish muhitlari
taklif etilayapti. Bu muhitlar u yoki bu imkoniyatlari bilan bir–biridan farq qiladi. Aksariyat
dasturlashtirish muhitlarining fundamental asosi C++ tiliga borib taqaladi.
Vaqt o‘tishi bilan dasturchilar oldiga quyilgan masalalar o‘zgarib boradi. Bundan
yigirma yil oldin dasturlar katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash uchun tuzilar edi.
Bunda
dasturni yozuvchi ham, uning foydalanuvchisi ham kompyuter sohasidagi bilimlar
bo‘yicha professional bo‘lishi talab etilardi. Hozirda esa ko‘pgina o‘zgarishlar ro‘y berdi.
Kompyuter bilan ko‘proq uning apparat va dasturiy ta’minoti, haqida tushunchalarga ega
bo‘lmagan kishilar ishlashyapti. Kompyuter
odamlar tomonidan uni, chuqur o‘rganish
2
vositasi emas, ko‘proq o‘zlarining oldilariga qo‘yilgan, o‘zlarining ishlariga tegishli bo‘lgan
muammolarini yechish instrumenti bo‘lib qoldi.
Foydalanuvchilarning
ushbu
yangi
avlodini
dasturlar
bilan
ishlashlarini
osonlashtirilishi bilan bu dasturlarning o‘zini murakkabligi darajasi oshadi.
Zamonaviy dasturlar - foydalanuvchi bilan do‘stona munosabatni yuqori darajada
tashkil qiladigan ko‘p sondagi oynalar, menyu, muloqot oynalari
va vizual grafikaviy
muhitlardan tarkib topgan interfeysga ega bo‘lishi lozim.
Saralashdan biz kundalik hayotmizda ko’p foydalanamiz. Masalan bazordan biror narsa
xarid qilishimizda, uning ko’proq narxi bilan qiziqamiz yoki ularni taqqoslaymiz. Bu narsalar
bizga oddiy hodisa bo’lib qolgan, lekin biz siz bilan bu jarayon qanaqa miyamizda xosil
bo’layotganligini bir o’ylab ko’raylik. Demak, oddiygina biz kunda faydalnayotgan
xarakatlarimizni dasturini tuzish uchun ko’p narsalarni bilishimiz
va aniq bir maqsadga
yo’naltirgan tartiblangan qoidalar yig’indisi zarur bo‟ladi.Agar ma’lumotlar kampyuter
xotirasida muayyan tartibda saqlanadigan bo’lsa, axlorotga ishlov berish va uni izlash bilan
bog’liq ko’p masalalar oddiyroq, tezroq va samaraliroq xal qilinadi.
Bir qator hollarda
ma'lumotlarning tartibga solinganligidan foyda aniq bo’lib, maxsus isbotlashlarni talab
etmaydi. Agar lug’at yoki telefon ma’lumotnomasida so’zlar va familalar alifbo tartibida
joylashtirilmaganda ulardan foydalanish qanchalik qiyin bo’lishini tasavvur etish mumkin.
Lekin ma’lumotlarni saralash zaruriyati masalasi xar safar muoyyan vazifasiga nisbatan xal
qilishi zarur. Bunda tashqi xotira
qurulmalari imkoniyatlari, opetativ xotira xajmi,
ma’lumotlarga murojaat qilish tezligi, ularni yangilab turish tezligi va ishlov berish xarekteri
kabilarni tahlil qilish zarur.
Turli
ilovalarda
tartibga
solishning
turli
mezonlaridan
foydalaniladi.
Ma’lumotlarularga murojat qilish ehtimolining qiymati, qancha tez-tez murojat yetib turishiga
ko’ra tartibga solishi mumkin. Odatda, tartibga solish yozuv bo’yicha amalga oshiriladi.
Axbotot tizimlari bilan ishlov beriladigan ma’lumotlar
birligi bir qator axborot
maydonidan iborat bo’lgan yozuv xisoblanadi. Yozuv faqat bittagina maydondan iborat
bo‟lishi mumkin va bu xolda u kalitli hisoblanadi. Tartibliga solish natiyjasida yozuvlar
kalitlarning qiymati ortib borishi yoki kamayib borish tartibida joylashadi. Bunday tartibga
solish jarayoni saralash deb ataladi. Masalan, fakultet talabalaridan to’g’risidagi
ma’lumotlardan iborat bo’lgan yozuvlar talabalarning reyting
daftarchalari nomerlari
bo’yicha tartibga solingan bo’lishi mumkin. Yozuvlar dastlabki ketma–ketligi turli darajada
tartibga solingan bo’lishi mumkin.
Balki yozuv elementlari belgilangan tartibda joylashgan bo’lishi mumkin. Boshqa bir
xolatda elementlarga teskari, yani yozuvlarning dastlabki ketme–ketligi teskari tartibda
joylashgan bo’lishi mumkin. Yozuvlarning dastlabki ketma–
ketligining qanday tartibda