Milli Virtual Kitabxana

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
1 
 
 
 
www.kitabxana.net
  
 
Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında 
 
2013 
 
"Gənc blogerin e-kitabxanası" 25 (63 – 2013) 
  
İnternet. Sosial media. 
Blogerlik...
 
Elmi-kütləvi məqalələr, araşdırmalar Toplusu... 
 
Kitab YYSQ tərəfindən e-nəşrə hazırlanıb. 
 
Toplayanı, redaktoru və əsas materialların, məqalələrin müəllifi Aydın Xan 
(Əbilov). Topluda dövrü mətbuat və İnternet resurslarında mövzuyla bağlı 
müxtəlivf müəlliflərin materiallarına da geniş yer ayrılıb... 
YYSQ - Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri N 25  (63 - 2013) 
Virtual redaktoru və e-nəşrə hazırlayanı:  Aydın Xan (Əbilov), yazar-
kulturoloq
 
Y
E N I  
Y
A Z A R L A R   V Ə  
S
Ə N Ə T Ç I L Ə R  
Q
U R U M U
.
  E
-
N Ə Ş R  
N
 
2 5
 
( 6 3
 
-
 
2 0 1 3 )
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
2 
 
www.kitabxana.net
 
Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında 
 
www.kitabxana.net
 
Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında 
  
"Gənc blogerin e-kitabxanası" 25 (63 – 2013) 
  
Bu elektron nəĢr Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun   
http://www.kitabxana.net
  - Milli Virtual 
Kitabxananın “Fəal gənclər və liderlər üçün internet jurnalistikası (sosial media), blogerliklə bağlı real, 
elecə də virtual, distant məsafəli təlimin təĢkili, yeni mediaya aid elektron dərsliklər, E-kitab formasında 
elmi praktik ədəbiyyatın hazırlanıb portalda yerləĢdirilməsi, sosial Ģəbəkələrdə geniĢ 
fəaliyyəti” kulturoloji-innovativ layihə çərçivəsində hazırlanıb və yayılır. 
  
Elektron Kitab N 25 (63 – 2013) 
  
Kulturoloji layihənin maliyyələşdirən qurum: 
  
Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi:
 
 
http://mys.gov.az
 
 
  
İnternet. Sosial media. Blogerlik...
 
Elmi-kütləvi məqalələr, araşdırmalar Toplusu... 
 
Kitab YYSQ tərəfindən e-nəşrə hazırlanıb. 
 
Toplayanı, redaktoru və əsas materialların, məqalələrin müəllifi Aydın Xan (Əbilov). Topluda dövrü mətbuat və 
İnternet resurslarında mövzuyla bağlı müxtəlivf müəlliflərin materiallarına da geniş yer ayrılıb... 
YYSQ - Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri N 25  (63 - 2013) 
Virtual redaktoru və e-nəşrə hazırlayanı:  Aydın Xan (Əbilov), yazar-kulturoloq 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
4 
 
 
 
Aydın Xan (Əbilov) 
 
 
 
  
İnternet. Sosial media. Blogerlik... 
 
 
Elmi-kütləvi məqalələr, araşdırmalar Toplusu... 
 
 
 
Bakı - 2013 
© YYSQ 
 
 
 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
5 
 
 
Айдын Хан (Ябилов), 
Йени Йазарлар вя Сянятчиляр Гурумунун сядри, 
Kitabxana.net portalının rəhbəri,йазычы-културолог, 
 
ġəbəkə (Virtual) ədəbiyyat, Ġnternet kitabxana, yazıçı saytları 
 
 Məruzə - Təqdimat 
 
Çıxışımı son illərdə baş verən düşüncə və texnoloji dəyişikliklər barədə obrazlı üç hadisə ilə başlamaq 
istəyirəm. Haradasa ötən əsrin 70-ci illərin ortalarında nənəmin ağladığını görüb uşaq marağı ilə səbəbini 
soruşdum, məlum oldu ki, xalq yazıçısı Anarın ―Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi‖ romanının qəhrəmanı 
Təhminənin acı taleyinə kədərlənib göz yaşı tökür. Elə həmin ötən yüzilliyin 90-ci illərinin ortalarında isə anam 
o roman əsasında çəkilmiş ―Təhminə‖ filminə baxıb qəhərlənmiş, göz yaşlarını saxlaya bilməmişdi. Bu 
günlərdə isə 8 yaşlı Ayxan ilə 6 yaşlı Nihad adlı iki dəcəl oğluma kompyuterdə işləməyi və oyun oynamağı  
qadağaı edəndə etirazlarını ağlamaqla bildirdilər. Bu üç tipik nümunədən də görünür ki, son əlli ildə sürətlə baş 
verən qlobal olaylar, xüsusən də kompyuter və mobil rabitə texnologiyaları, İnternet, İKT kimi innovativ-
texnoloji imkanlar bəşəriyyətin bütün sahələrində olduğu kimi, ədəbiyyat, mədəniyyət, kulturologiya, bir sözlə 
estetik-humanitar düşüncəsində də böyük dəyişikliklər etdi ki, bugünkü çıxış-təqdimatımız da məhz ona həsr 
olunub.  
BMT: "Ġnternetə giriĢ insanın təməl hüquqlarından biridir" 
 
Bu yaxınlarda BMT İnternetə sərbəst girişi insanın təməl hüquqlarından biri kimi tanıyıb. Xüsusi hazırlanmış 
sənəddə İnternetin bir sıra insan hüquqlarını realizə etmək üçün əvəzolunmaz vasitə olduğu deyilir.  "The 
Atlantic" verdiyi məlumata görə, internetə sərbəst girişi təmin edən sənəddə, bəzi avtoritar ölkələrdə internetin 
məmurların gözündə real düşmən olduğu vurğulanır. Sənəddə deyilir: "İnternetin nəhəng üstünlükləri 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
6 
 
informasiyanın ötürülmə sürətində, hər kəs tərəfindən istifadə oluna bilməsində və anonimliyindədir. Eyni 
zamanda ayrı-ayrı insanların informasiyanı bu cür yaymaq imkanları hökumətlər arasında qorxu yaradır". 
Buna sübut kimi, sənədin müəllifləri bir sıra ərəb ölkələrində "Facebook" və "Twitter" kimi sosial şəbəkələrin 
qadağan olunmasını göstərirlər. 
 
Интернетдя – шябякядя ядябиййат: глобаллашманын ядяби кодлары  
 
Щягигятя апаран йол инсанларын сайы гядярдир... 
 
Мцлтимядяниййят: глобаллашманын поетикасы 
 
Щяр чаьын оз дябляри олур: бир мцддят юзцня иътимаи шцурда йер едян бу цмумилик истяр эейимдя, истяр 
естетик дцшцнъядя, истярся дя мядяниййят вя ядябиййатда юз дигтясини йеридир. Башга сащялярля ишимиз йохдур, 
мядяниййятдя вя ядябиййатда сон иллярин естетик-културоложи дябляри барядя билэиляр, зянн едирик ки, 
Азярбайъанын йарадыъы интеллектуалларыны да дцшцндцрмяли, чаьын тялябляриня уйьун ядяби-мядяни 
нцмуняляр йаратмаьа щявясляндирмялидир... 
Мяшщур охшатма вар: тарлада йалныз лаляляр эцл ачса, башга чичякляр олмаса, чюл эюзял эюрцнярми? Бир 
аьыздан ъаваб вермяк мцмкцндцр ки, йох! Тябият  эюзялликляринин бцтцн чаларларыйла бирликдя эюрцнмяси 
цчцн мцтляг рянэарянэлик мювъуд олмалыдыр: орада лалянин дя, гызылэцлцн дя, чинарын да, щятта гангал вя 
сармашыьын да йери эюрцнцр. 
Яэяр юзцндя варолманын бцтцн инъяликлярини эизлядян бу садя фялсяфяни естетик-бядии технолоэийайа чевирсяк 
вя ондан мултимядяниййят анлайышынын изащы кими истифадя етсяк, ялавя шярщляря ещтийаъ галмаз. Сон илляр 
дцнйа естетик-културоложи мяканында сяс чыхармыш сянят нцмуняляриня диггятля нязяр саланда, мараглы 
мцшащидяляр ялдя етмиш олуруг. Културологларын, философарын, филологларын, ян чох да мядяниййят 
йазарларынын – щуманитарйюнцмлц журналистлярин вя блогэерлярин щявясля иътимаи дцшцнъяйя эятирдикляри йени 
анлайышлар мящз мултимядяниййят, мултисянят, мултиядябиййат, башга сюзля планетар дцшцнъя нцмуняси кими 
ифадялярдир. Глобаллашан дцнйада мцхтялиф мядяниййятлярин, фяргли миллятлярин, йад халгларын, щятта бир-

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
7 
 
бириня рягиб – узаг сивилизасийаларын ян дяйярли тяряфляриндян бящряляняряк йарадылмыш ядяби-мядяни ясярляр 
мултимядяниййят мящсуллары, йахуд планетар дцшцнъянин нцмуняси сайылыр.  
Сюзсцз, бяшяр сивилизасийасы тарихиндя мцхтялиф халгларын бир-биринин мядяни-естетик дцшцнъя 
технолоэийаларындан – мядяниййятляриндян, ядябиййатларындан бящрялямяси, йахуд синтез формасында Шярг 
вя Гярб йарадыъылыг поетикаларынын бирляшдирмяси щадисяляриня аид минлярля мисал эюстярмяк мцмкцндцр: 
дащи алман мцтяфяккири И.Щютенин «Шярг-Гярб» диваныны, йахуд бюйцк Цзейир Щаъыбяйовун «Лейли вя 
Мяънун» операсыны йада салмаг кифайятдир. Фягят, бизим щаггында мялумат вердийимиз мултимядяниййят 
анлайышы даща эениш културоложи просесляри юзцндя ещтива едир ки, ону да, яслиндя, дюврцн естетик дябиндян 
чох, бяшяр сивилизасийасынын индийягядяр газандыгларынын инкишаф етдириляряк йени мярщяляйя чеврилмяси кими – 
глобал иътимаи-мядяни щадися тяк дяйярляндирмяк, гябул етмяк ваъибдир. 
Глобаллашан дцнйада юзцндя мядяниййятлярин интеграсийасыны, фяргли сивилизасийаларын ян дяйярли тяряфлярини 
ъямляйян естетик-ядяби нцмуняляр йаратмаг, ону даща эениш инсан кцтляляриня чатдырмаг ишиндя йарадыъы 
интеллектуаллара елми-техники тяряггинин сон наилиййятляри – йазылы вя електрон КИВ, Интернет, електрон 
информасийа дашыйыъылары, мобил рабитя васитяляри бюйцк йардымчы олур. АБШ-дакы сойдашларынын щяйатындан 
йазан йапон йазарынын романыны, йахуд да Истанбулда сярэиси ачылмыш Азярбайъан ряссамынын йарадыъылыг 
уьурлары барядя дцнйанын щяр йериндя йашайан инсанлар сцрятля хябяр тутурлар: йетяр ки, мараг, техники 
имкан, инноватив баъарыг вя щявяс олсун.     
Мултимядяниййят щадисяси мцхтялиф дяйярлярдян йени, даща гиймятли стандартлар, дяйярляр йаратмаг 
технолоэийасыдыр: бу, эцндялик тялябат малларындан тутмуш, ядябиййат вя мядяниййят нцмуняляриня кими 
щяр шейи юзцндя бирляшдирян бир мцряккяб просесдир. Мясялян, щяр щансы бир азярбайъанлы ана дилиндя ясяр 
йарадыр, ону Чиндя истещсал едилмиш компйутердяки Америка програм тяминаты мящсулу йардымыйла латын 
шрифтляриндя йыьыр, инэилисъяйя чевирир, Русийа Интернет ресурсларындакы фярди сайтында йерляшдирир: яэяр щямин 
шяхс йаратдыьы дяйярли ядяби-бядии нцмуняни дцнйа охуъусуна чатдырмаг фикриня дцшцбся, о, йалныз 
Азярбайъан инсаныны дцшцндцрян мясяляляря тохунмамалыдыр, яксиня, планетимизин бцтцн сакинлярини 
наращат едян, юзц дя чохлары тяряфиндян ращатлыгла гавранылан проблемляри габартмалыдыр. Сон иллярин 
дцшцнъя-яксетдирмя дябиня чеврилмиш вя эет-эедя дя мювгейини мющкямляндирмякдя олан мултимядяниййят 
технолоэийасынын поетикасы мящз буну тяляб едир. 
Ялбяття, мултимядяниййяти глобаллашманын идеолоэийасы, йахуд кцтляви мядяниййятин йени формасы кими дя 
гябул етмяк олар, амма эениш мянада о, планетар дцшцнъянин ян мараглы истигамяти, чаьымызын дябдя олан 
културоложи гаты сайыла биляр. Онсуз да бцтцн дюврлярдя иътима-естетик дцшцнъянин елитар, ортабаб вя дилетант 
нцмуняляри йараныб: глобал щадися сайылан мултимядяниййятин дя кцтляйя, ъидди сянятя вя ябядиййятя 
цнванланмыш мящсуллары ортайа чыхаъаг. Неъя дейярляр, йашыйарыг – эюрярик...    

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
8 
 
 
 
Multiədəbiyyat - ədəbi-bədii dəb və ya yeni estetik dünyagörüĢ? 
 
Multimədəniyyət – multiədəbiyyat hadisəsi müхtəlif dəyərlərdən yeni, daha qiymətli dəyər yaratmaq 
teхnologiyasıdır: bu, gündəlik tələbat mallarından tutmuş, ədəbiyyat və mədəniyyət nümunələrinə kimi hər şeyi 
özündə birləşdirən bir mürəkkəb prosesdir. Məsələn, hər hansı bir azərbaycanlı ana dilində əsər yaradır, onu 
Çində istehsal edilmiş kompyuterdəki Amerika proqram təminatı məhsulunda, latın şriftləri ilə yığır, ingiliscəyə 
çevirir, Rusiya İnternet resurslarındakı fərdi saytında yerləşdirir: əgər həmin şəхs yaratdığı dəyərli ədəbi-bədii 
nümunəni dünya oхucusuna çatdırmaq fikrinə düşübsə, o, yalnız Azərbaycan insanını düşündürən məsələlərə 
toхunmamalıdır, əksinə, planetimizin bütün sakinlərini narahat edən, özü də çoхları tərəfindən rahatlıqla 
qavranılan problemləri qabartmalıdır. Son illərin düşüncə - obrazlı əksetdirmə dəbinə çevrilmiş və get-gedə də 
mövqeyini möhkəmləndirməkdə olan multimədəniyyət – multiədəbiyyat teхnologiyasının poetikası bunu tələb 
edir. 
Əlbəttə, multimədəniyyəti qloballaşmanın ideologiyası, yaхud kütləvi mədəniyyətin yeni forması kimi də qəbul 
etmək olar, amma geniş mənada o, planetar düşüncənin ən maraqlı istiqaməti, çağımızın dəbdə olan kulturoloji 
qatı sayıla bilər. Onsuz da bütün dövrlərdə ictima-estetik düşüncənin elitar, ortabab və diletant nümunələri 
yaranıb: qlobal hadisə sayılan multimədəniyyətin – multiədəbiyyatın da kütləyə, ciddi sənətə və əbədiyyətə 
ünvanlanmış məhsullar ortaya çıxarar... 
Azərbaycan ədəbiyyatındakı cağdaş mürəkkəb proseslərini dəyərləndirərkən, uğurlu və problemli tərəflərini 
qiymətləndirərkən, dünya ədəbi-bədii söz sənətinin cağımızdakı tələblərindən ortaya çıxan estetik-filoloji, bir 
qədər də fəlsəfi-sosioloji standartlarından - kulturoloji qəliblərdən yararlanmaq mütləq lazım gəlir: yoхsa 
qloballaşan, inteqrasiyaya məruz qalan planetar düşüncənin səviyyəsindən, kulturoloji-mədəni hadisələrin 
inkisafından geri qalacaq, milli ədəbiyyatımızın gedişatını, istiqamətini yanlış səmtə yönəldəcəyik. Bu mənada 
çağdaş ədəbiyyat hadisələrinin arasında elə nümunələri seçib qiymətləndirmək lazımdır ki, o, yalnız milli 
estetik-bədii düşüncə məhsulu olaraq dəyər kəsb etməsin, əksinə, həm də dünya mədəniyyətinə, günümüzün 
bədii söz sənətinə yeniliklər qatsın, keyfiyyət və kəmiyyət dəyişikliklərinə aparıb çıxartsın, qlobal kulturoloji 
tələbata çevrilsin. 
Son illər yaranan ədəbiyyat nümunələrinə, bir-birindən maraqlı əsərlərə diqqət ayıran araşdırıcılar, sozsuz, 
sıravi qələm adamlarını deyil, peşəkar yazarların yaradıcılıgına daha sox diqqət ayırırlar ki, bu hal da 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
9 
 
anlaşılandır. Biz qapalı - rusdilli mədəni mühitdən qurtulub, dunya miqyaslı kulturoloji meydana qədəm 
qoyanda, elə ədəbi-bədii nümunələrlə, sənət hadisələri ilə cıxış etməliyik ki, elə ilk addımımızdan 
mədəniyyətimizi, ədəbiyyatımızı, humanitar-yaradıcı düşüncəmizi tanıtmaq əvəzinə, ―qara siyahı‖ya düşüb, 
özümüzü ―yandırmayaq‖...  
 
Dцйанын йени – културоложи дярки 
 
Инди тянбяллийин дашыны атамаьы баъаранларын яксяриййяти чаьдаш милли фикри формалашдыран биз дцшцнъя 
адамларыны тянгид етмяйи хошлайыр: Азярбайъан иътимаи-елми, мядяни-ядяби фикринин сявиййяси дцнйа 
стандартларындан чох эери галыр; биздя нийя дцнйашющрятли философлар йохдур; бейнялхалг алямдя гябул едилян 
йарадыъы фярдляримиз, танынмыш интеллектуалларымыз эюрцнмцр; беля эется, мцхтялиф сащяляр цзря Нобел 
мцкафаты аланымыз олаъагмы!? 
Кифайят гядяр кяскин сяслянся дя, субйектив ирадлардыр вя бу йердя дцшцнъя адамларымыз, мцхтялиф 
бящаняляр эятирсяляр дя, сонда биръя мясялядя разылашмалыдырлар: билэини, елми, интеллекти, бир сюзля, иътимаи-
мядяни фикри халг, кцтля дейил, айры-айры сечилмиш пешякар фярдляр инкишаф етдирир, зянэинляшдирир, сивилизасийа 
мящсулуна – бяшяри уьура  чевирир... 
Сон илляр щяйатымыз кими, елм вя техника, инсан дцшцнъясинин мцхтялиф сащяляри чох сцрятля инкишаф едир, ъанлы 
организм кими дурмадан ирялийя доьру щярякятдядир. Азярбайъан топлуму олараг заманын диктясини 
йериня йетирмясяк, йяни глобал просеслярдян биръя аддым кянара галсаг, ортайа чыхаъаг учуруму ясрляр 
бойу долдура билмярик. 
Бу мянада вурьуламаг йериня дцшяр ки, дцнйада йаранан йени дцшцнъя технолоэийаларыны елми-мядяни 
дцшцнъямиздя чаьында тятбиги мясяляси йеня дя юз актуаллыьыны вя кяскинлийини сахламагдадыр. Инсан 
шцурунун диэяр истигамятляри барядя мцлащизяляр сюйлямяк имканымыз олмаса да, щуманитар сащямизя аид 
мараглы бир проблем барядя фикирлярими бюлцшмяк истяйирям.  
Бяшяр сивилизасийасынын тарихиня екскурс едяндя эюрцрцк ки, йашадыьымыз дцнйанын дярки вя иникасы иля баьлы 
мцхтялиф форма, еляъя дя фяргли технолоэийалар мювъуд олуб: реаллыьын мифоложи, дини, ядяби, бядии, елми, 
фялсяфи, рийази, щятта поетик иникасы мясяляси ясрляр бойу дцшцнъя адамлары арасында бюйцк полемикалара, 
елми мцбащисяляря, щятта фикри мцнагишяляриня сябяб олуб. Заман-заман бу форматлар – дцшцнъя 
технолоэийалары йерлярини, мювгелярини дяйишмиш, бязиляри узун мцддят, диэярляри ися мцяййян вахт ярзиндя 
иътимаи-щуманитар дцшцнъядя биринъилийи ялиндя сахламышдыр. Гейд етмяк дя йериня дцшяр ки, онларын бир 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
10 
 
чоху (дини, елми, ядяби-бядии)бяшяр тарихиндя – сивилизасийа эедишатында нязярячарпаъаг чеврилишляря, нящянэ 
йениляшмяляря тякан вермишдир.  
Сон ялли илин дцшцнъя технолоэийаларынын ичиндя мараглы щадися – дцнйанын културоложи дярки мясяляси 
ятрафында бейнялхалг интеллектуал-йарадыъы чевряляр гызьын полемикалара эиришибляр. Дцнйанын, эерчяклийин, 
щяйатын, ябядиййятин вя заманын културоложи дярки, тящлили вя инкасы проблемляри яксяр сивилл юлкялярин 
интеллектуалларынын, йарадыъы-елми даиряляринин, философ вя алимляринин мцзакиря обйектиня чеврилмишдир. 
Тяссцфляр олсун ки, бизим мядяни-интеллектуал чевряляримиз щяля дя бу глобал бейин-билэи просесляриня 
гошулмайыб вя културолоэийаны йалныз мядяниййятшцнаслыг кими гябул етмяк мейлляри кими комплекслярдян 
узаглаша билмяйибляр.  
Интеллектуал ядябиййатларда бир елм сащяси олараг културолоэийанын ващид тярифи ятрафында щяля дя 
мцбащисяляр эется дя, енсиклопедик лцьятлярдяки мцяййян мялуматлардан бязи мясяляляри айдынлашдырмаг 
мцмкцндцр. Сосиал вя щуманитар биликлярин вящдяти нятиъясиндя инсан, еляъя дя ъямиййят щяйатыны юйрянян 
елм сащяси кими културолоэийа бюйцк мянада мядяниййяти варлыьын ялащидя тамлыьы кими юйрянир. 
Културоложи елмляр дейилдикдя ися цч билэи системи – щуманитар културолоэийа, сосиал културолоэийа вя тятбиги 
културолоэийа нязярдя тутулур: нязяря алмаг лазымдыр ки, бу бюлэц културолоэийаны бир елм кими дярк 
едяндя ишляк сайылыр. Юз нювбямиздя ону да ялавя етмяк истяйирям ки, эениш мянада эютцряндя, йяни фялсяфи 
вя поетик тяряфляриня, билэи-дцшцнъя технолоэийасы кими эютцряндя, културолоэийа дар чярчивядян чыхыб, 
глобал сивилизасийа формасына – дцнйаэюрцшцня чеврилир. Бу заман ондан йарарланараг индийя гядяр дярк 
едилмяйян бир чох глобал проблемляря йени вя фяргли бахышларла нязяр салмаг, ябяди суалларын садя ъавабыны 
тапмаг мцмкцндцр. 
Тякрарян гайыдырыг културоложи елмляря, йахуд елмин културоложи дяркиня, тящлилиня. Дцнйа културолоэийа 
елми сон 50-60 илдя чох бюйцк бир инкишаф мярщяляси кечиб ки, вахтиля вя индинин юзцндя дя Русийа, рус дили 
васитясиля онун бязи гатлары барядя информатив билэиляр ялдя едирик.  
Щуманитар културолоэийанын истигамятляри чох эенишдир: цмуми профили тарихи-мядяни арашдырмалар; ментал 
мядяниййятин тядгиги; дини аспектлярдян мядяниййятин юйрянилмяси; мядяниййят тарихинин ядябиййатшцнаслыг 
бахымындан тядгиги; мифоложи мядяниййятин тарихи; етнолингвистик вя семиотик нюгтейи-нязярдян тящлил; 
сянятшцнаслыг вя естетика кими сащяляринин гаршылашдырылмасы нятиъясиндя ялдя едилян билэиляр вя б. 
Сосиал вя мядяни антрополоэийа; мядяни-тиположи истигамят; мядяни-психоложи истигамят; културоложи-еколожи 
вя б. голлар ися културолоэийанын сосиал-елми профили сайылыр.  
Ян эениш йайылан тятбиги културолоэийа да мцхтялиф истигамятляр цзря инкишаф едиб: мядяниййят 
институтларынын фяалиййяти вя мядяниййят сийасятинин нязяриййяси; сосиал-мядяни прогнозлар, лайищяляшдирмя вя 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
11 
 
тянзимлямя методлары; тящсилин културоложиляшдирилмяси; шяхсиййятин сосиаллашдырылмасы вя сосиал-мядяни 
педагоэика; мядяни ирсин горунмасы формалары; музей иши; дийаршцнаслыг вя б. Бцтцн бу садаланан 
истигамятляр цзра дцнйанын айры-айры юлкяляриндя културоложи мяктябляр, интеллектуал чевряляр, елми-фялсяфи  
Бизим ися щямишя олдуьу кими, йеня дя чох мясялялярдян хябярсизик... 
Ютян ил АР Мядяниййят вя Туризм Назирлийийинин тяшкилатчылыьы иля Юлкя Културологларынын Ы Форуму, 2008-
ъи илин ийунунда ися Културологларын Ы Бейнялхалг Бакы Форуму  кечирилди. Бу фактларын юзц дя сцбут едир 
ки, артыг дювлят тяряфиндян културолоэийайа хцсуси диггят эюстярилир вя йахын эяляъякдя иътимаи-интеллектуал 
дцшцнъямиздяки бошлуглар тезликля арадан эютцрцляъякдир...   
 
Virtual Azərbaycan: e-real Dünyanın real imkanları... 
 
XX əsrin sonlarında, İyirmi birinci əsrin əvvələrində dünyanı yeni bir texnologiya dalğası bürüdü. İnternet 
dövrünün hücumlarına gözləməyən bəşəriyyət tezliklə qlobal informasiya şəbəkəsi adlanan yeni texnologiyanın 
həmlələrinə dözməli oldu. 
Texnoloji dəyişikliklər özüylə tamam fərqli,  yeni dünyagörüş, ictimai-mədəni düşüncədə maraqlı istiqamətlər 
açmış oldu. Yeni ədəbi-mədəni, kulturoloji-estetik, ictimai-elmi standartlar zamanın diqtəsinə öyrəşmiş 
insanlarda fərqli, interaktiv, yaradıcı münasibətlər tələb edirdi.  
Bizlərin çoxu dövrün nəbzini tutmağa çalışdıq, əvvəlcə yeni nəslin nümayəndələri, sonra orta nəslin, sonda isə 
yaşlı nəslin nümayəndələri yeni ünsiyyət texnologiyalarını mənimsəməyə həvəs göstərməyə başladı. 
İndi əksəriyyətimiz hər zaman, istənilən məkanda mobil telefon rabitəsindən yararlanırıq, evdə, işdə, təhsil 
ocaqlarında kompyuter, İnternet texnologiyası imkanlarıyla əhatələnmişik. Bəs mədəniyyət və ədəbiyyatımız 
necə, bu yeni texnologiya və onun meydana gətirdiyi fərqli formatlar, kulturoloji modellərə hazırdırmı? 
Xaricdə artıq 20 ildən çoxdur ki, bu ciddi kulturoloji məsələlər ətrafında geniş müzakirələr, qızğın polemikalar 
aparılır. Azərbaycan humanitar-mədəni düşüncəsində də qloballaşmanın gətirdiyi yeni bilgi, texniki və 
kulturoloji texnologiyalar haqqında maraqlı diskussiyalar gedir: İnternet əsrinin, qlobal şəbəkə dünyasının 
gətirdiyi yeniliklərin xeyri və ziyanı, gənclərimizin, yeni nəslin nümayəndələrinin elektron aləmə aludəsi 
nəticəsində kitab oxumağı yadırğamaları, elektron poçt vasitəsiylə, mobil telefon ismarıclarıyla yazışan virtual 
aləmin sakinləri və internetçilərin tamam fərqli yazı və mütaliə mədəniyyətinin daşıyıcılarına çevrilməsi...  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
12 
 
İndi muzeylərə, kitabxanalara da virtual baş çəkmək az qala dəb halını alıb. 
Bu yerdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təttiylə ölkəmizdə ilk virtual muzeyin 
yaradılmasıyla bağlı aparılan işi yüksək dəyərləndirir və arzu edirik ki, bütün muzeylərimizin e-variantı, şəbəkə 
forması meydana gəlsin... Bütün bu sadalanan cəhətlər nəinki Azərbaycanımız, həm də bütün dünya üçün 
həssas və qlobal problemə çevrilməkdədir. 
Bəs bizdə necə, belə əhəmiyyətli məsələyə ciddi münasibət varmı, çağdaş dövrümüzün qlobal problemi 
ətrafında polemikalar qızışırmı. Fikrimizcə, istənilən səviyyədə və geniş dairələrdə hələ ki bir tərpəniş hiss 
olunmur.  
Dövlət səviyyəsində ciddi resurslar işə salınıb ki, Azərbaycanda virtualizm bərqərar olsun.  
Azərbaycan Respublikasında məktəblərin kütləvi surətdə kompyuterləşdirilməsi proqramı gerçəkləşdirilib, bu 
yaxınlarda isə məktəbəqədər müəssisələrdə və ali təhsil ocaqlarında bu texnoloji prosesə start veriləcək. 
İnternetə - qlobal informasiya məkanına şəbəkə bağlantısı artıq dövlət proqramıyla tənzimlənir. Ölkəmizdə 
elektron hökumət layihəsi gerçəkləşdirilir, əlaqədar orqanların, nazirlik və digər dövlət qurumlarının İnternet 
saytları geniş ictimaiyyət və dünya üçün açıqdır. 
Belə bir vaxtda Azərbaycan mədəniyyətini və ədəbiyyatını istər 50 milyonluq soydaşlarımıza, istər 300 
milyonluq Türk Dünyasına, istərsə də dünya xalqlarına tanıtdırmaq, gedən qlobal proseslərdə həm real, həm də 
virtual iştirak etməklə yeni texnologiyaların bizlərə veriyi geniş imkanlardan lazımınca yararlana bilərik. 
Bu yöndə yaradıcı insanlarımızın, düşüncə sahiblərimizin ədəbiyyat və mədəniyyət xadimlərimizin fərdi 
saytlarından tutmuş, dövlət qurumları, elm və təhsil mərkəzləri, ictimai qurumlar və əlaqədar təşkilatların 
yaratmış olduğu internet səhifələrinin, portalların səviyyəsi,  günümüzün ən vacib şərtlərindən biridir. Əgər bu 
günə qədər qlobal virtual məkanda intellektual-informativ, kulturoloji-texnoloji yarışmada Azərbaycandilli 
şəbəkə resursları zəif idilərsə, indi artıq bu sahədə də bir canlanma hiss olunmaqdadır... 
Sözsüz ki, hər bir yenilik müqavimət və qurbanlar tələb edir. Fəqət, yeniliyin qarşısını almaq da olmaz.  
Son zamanlar Elektron məkanımızda - Azər-netdə yaradılan İnternet saytlarının arasında mədəniyyət, elm, bilgi, 
təhsil, ədəbiyyat kimi yaradıcı-intellektual sahələrə şamil edilən resursların sayı, həmçinin səviyyəsi get-gedə 
artmaqdadır. 
Özündə milyonlarla elektron kitabları, İnternet resursların ünvanlarını, dünya elektron kitabxanalarının yerini 
birləşdirən 
www.kitabxana.net
  Milli Virtual Kitabxana ölkəmizdə və xaricdə minlərlə şəbəkə istifadəçisinin 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
13 
 
marağını, diqqətini cəlb etmiş Virtual Hiper Elektron Kitabxana, eləcə də Sadələşdirilmiş Milli e-Axtarış 
Sistemi kimi yaradılıb. 
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri kimi mənim rəhbərliyimlə ―Virtual Azərbaycan‖ Milli-
Kulturoloji Layihənin bir hissəsi kimi yaradılan 
www.kitabxana.net
 İnternet ünvanlı portalın bir istiqaməti kimi 
artıq 200 mindən çox insanın yararlandığı bu qlobal informasiya-bilgi resursları - şəbəkə işi respublikamızı 
dünyada, qlobal dünyanı isə ölkəmizdə tanıtmaq baxımından, eyni zamanda yeni mütaliə mədəniyyəti, qlobal 
bilgilərə yiyələnmək, fərqli ünsiyyət forması, interaktiv informasiya əldə etmək sahəsində yenilik kimi də qəbul 
etmək olar. 
Özünün 1000-ə yaxın elektron səhifəsi olan saytın istifadəçisi 1-5 saniyə ərzində müxtəlif kitabların e-variantını 
əldə etmək imkanı qazanır. 
www.kitabxana.net
 ünvanına daxil olmaqla Azərbaycan, türk, rus, ingilis və başqa 
dillərdə olan elmi, tarixi, bədii, dini, ictimai-siyasi kitablardan istifadə etmək mümkündür. Saytda, eləcə də 
dünya ədəbiyyatının Azərbaycan dilinə tərcümələri də geniş yer alıb.   
Saytın geniş şəbəkə - evirtual kitabxana kimi resurslarından istifadə etmək çox rahatdır və dünya 
azərbaycanlıları üçün pulsuzdur. YYSQ-çilərin təqdim etdiyi dünya ədəbiyyatının - ədəbi-bədii, elmi-filoloji, 
fəlsəfi-kulturoloji düşüncəsinin maraqlı, bir sözlə, bəşəriyyətin indiyə qədər yaratdığı dəyərli nümunələrindən 
ibarət intellektual – virtual e-kitabxana hamımıza gərəklidir...