Qrup: Sİ200 Kurs: I

Adi: Ceyhun

Soyad: Nəbizadə

Fakültə: Sosial Menecment

İxtisas: Sosial iş

Qrup: Sİ200

Kurs: I

Fənn: Sosiologiya

Müəllim: Rəfael Həsənov

Sərbəst işin adı: Peşə sosiallaşması

Peşə sosiallaşması probleminə ilk dəfə XIX-XX əsrlərin sonlarında sosioloqlar tərəfindən diqqət yetirilmişdir. ümumi ictimailəşmə nəzəriyyəsinin elmi sahəsində və sonradan 1920 - 1930-cu illərdə fəal şəkildə araşdırıldı. struktur və funksional nəzəriyyə çərçivəsində. T. Parsons, N. Smelzer, P. Sorokin peşəkar sosiallaşma nəzəriyyəsinin inkişafına mühüm töhfələr verdilər.

Müasir peşə sosiallaşması tədqiqatçıları arasında S. I. Ikonnikova, V. T. Lisovskiy, V. A. Nechaev, N. A. Perinskaya, F. R. Filippov qeyd edilməlidir.

Peşəkar sosiallaşma iki şəkildə nəzərdən keçirilə bilər. Sözün geniş mənasında, bu, bir insanın adaptasiya və inteqrativ xüsusiyyətlərinin inkişafı prosesidir (sosiallaşma prosesinin tərkib hissəsi). Eyni zamanda, bir şəxsin əmək fəaliyyəti prosesinə uğurlu daxil edilməsi və həyatı boyu yüksək səviyyədə peşəkar hərəkətliliyinin qorunması potensialını formalaşdırır. Sözün dar mənasında peşə sosiallaşması müəyyən bir sosial və peşə qrupu daxilində qəbul edilə bilər və müəyyən bir peşə yönümünə sahib ola bilər.

Peşə sosiallaşması - peşə sferasında sosial davranışın əsasını təşkil edən peşəkar cəmiyyətin əsas dəyərlər və davranış standartları sisteminin bir şəxs tərəfindən müdaxilə edilməsi prosesi. Bu tərif davam edən prosesin sosial mahiyyətini əks etdirir - beləliklə mütəxəssis şəxsiyyətinin struktur elementlərinə çevrilən peşəkar cəmiyyətin fəaliyyətinin sosial prinsiplərinin dərin mənimsənilməsi.

Bu prinsiplər həm peşə qrupunun üzvünün həm dərhal iş vəzifələrini yerinə yetirərkən, həm də qeyri-rəsmi qarşılıqlı münasibətlərdə (danışıq quruluşu, geyinmə tərzi, ümumiyyətlə həyat tərzi) davranış hərəkətlərində tətbiq olunur. Təklif olunan tərifin peşəkar sosiallaşma prosesini müəyyən bir fərdi zaman intervalı və ya həyat mərhələsi ilə məhdudlaşdırmaması vacibdir.

Peşə sosiallaşması həm məqsədyönlü şəkildə öyrənmə prosesində, həm də eyni peşə icmasına mənsub insanların rəsmi və qeyri-rəsmi şəraitdə qarşılıqlı əlaqəsində həyata keçirilir. Bu cür ünsiyyət fərdin əsas sosiallaşma prosesinin zəruri bir elementidir, təsiri əmək fəaliyyətinin sona çatması ilə dayanmır, bir insanın bütün şüurlu həyatında iz buraxır.

Peşə sosiallaşması prosesinin sosioloqların elmi maraqları sahəsinə daxil edilməsi, cəmiyyətin konkret peşəkar subkulturanın daşıyıcısı və tərcüməçisi kimi peşə icmaların bərpası və inkişafı üçün ehtiyacına cavab idi. Peşə icmalar eyni sahədə çalışan, ümumi hədəfləri, vahid dəyərlər sistemi və sosial standartlara sahib olan insanları həmfikir insanlar komandasına birləşdirir. Bunların əsasında elmi məktəblər, tədqiqat qrupları və yenilikçi komandalar yaradılır. Bu səbəbdən bir mütəxəssis olma prosesi olaraq peşə ictimailəşmənin idarə olunması və onun peşə mühitinə tam daxil edilməsi ali təhsil sisteminin ən vacib vəzifəsidir.

Peşə sosiallaşması prosesi iki istiqamətlidir. Bir tərəfdən, bunlar tədris prosesində tələbəyə təsir göstərən və bununla da peşəyə daxil olmağa kömək edən təhsil təsir subyektləridir (müəllim heyəti, universitetin sosial-mədəni mühiti, təhsil prosesinin təşkili və tələbə yoldaşları). Şagird özü (öyrənmə təsirinin obyekti) təqdim olunan bilik və praktiki bacarıqları mənimsəyir və birləşdirir. Digər tərəfdən, bir mütəxəssisin formalaşması öyrənilmiş norma və dəyərlərin, mədəniyyət və biliklərin, təcrübə və bacarıqların təcrübədə yaradıcı şəkildə çoxaldılmasında baş verir. Bu proses sosiallaşma obyektinin (tələbənin) tədris mühitinə tərs sosiallaşma təsiri kimi müəyyən edilə bilər. Eyni prosesin bu iki komponenti tam hüquqlu bir mütəxəssisin formalaşmasına xələl gətirmədən ayrıla bilməz.
Sosiallaşmanın aşağıdakı təriflərinə müxtəlif mənbələrdə rast gəlmək olar:

“Sosiallaşma fərdi şəxs tərəfindən sosial və mədəni təcrübənin mənimsənilməsi və daha da inkişaf etdirilməsi prosesidir”;

“Sosiallaşma, müəyyən bir cəmiyyətə, sosial birliyə, qrupa xas olan dəyərlər, normalar, münasibətlər, davranış nümunələri bir şəxsiyyət tərəfindən şəxsiyyətin formalaşması, öyrənilməsi və mənimsənilməsidir”;

"Sosiallaşma, insanın sosial praktikaya daxil olması, sosial keyfiyyətlərə yiyələnməsi, sosial təcrübəni mənimsəməsi və praktik fəaliyyətdə müəyyən bir rol oynayaraq öz mahiyyətini dərk etməsi ilə əlaqəli mürəkkəb, çoxşaxəli bir prosesdir."

“Sosiallaşma” konsepsiyasının mahiyyətini açmaq üçün ilk cəhdlərdən biri 60-cı illərdə B.D. Parygin. Sosializasiyanı “insanın insanlığa qovuşması üçün həm bioloji ilkin şərtləri, həm də fərdin sosial mühitə girməsini özündə cəmləşdirən və fərz edən: sosial idrak, sosial ünsiyyət, həm obyektiv dünya, həm də bütün dəst daxil olmaqla praktik fəaliyyət bacarıqlarına yiyələnmə kimi bir çox yönlü bir proses kimi qəbul edir. sosial funksiyalar, rollar, normalar, hüquq və vəzifələr və s., ətrafdakı (həm təbii, həm də sosial) dünyanın yenidən qurulması, insanın özünün dəyişməsi və keyfiyyətcə çevrilməsi, hərtərəfli və ahəngdar inkişafı ”.
ƏDƏBİYYAT siyahısı:

1. Vikipediya

2. İnternet resursları

3. Vahidov F. Q. . Ağayev T. B. Sosiologiya. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı: «Təknur» nəşriyyatı, 2008, 3