Refera t mövzu : “Torpaq yosunları ” Işlədi: magistr. E.Ş. Namazov

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

Kafedra: Torpaqşunaslıq,aqrokimya və Ekoloji

kənd təsərrüfatı

R E F E R A T

Mövzu : “Torpaq yosunları ”
Işlədi: magistr .E.Ş.Namazov

Yoxladı : K.t.e.n.assisent A.M.Vəliyeva

GƏNCƏ – 2009

1. Giriş

2.Yosunların torpaq həyatındakı rolu.

3.Göy-yaşıl yosunlar.

4.Yaşıl yosunlar və onların sinifəri.

5.Diatom yosunlar

6. Yosunların kənd təsərrüfatında və xalq təsərrüfatında əhəmiyyəti.

7. Ədəbiyyat siyahısı

Giriş

Yosunlar(Alqae) Yer kürəsi üzərində 3 milyon il əvvəl meydana gəlmiş və təxmi nən milyon yarım – iki milyon il planetimizin vahid canlıları olmuşlar.Bu qədim aerob fotosintezedici orqanizmlərin sayəsində heterotroflar yaşaya bilmişlər. Yer üzə ində üzvi maddənin sintezində yosunların mühüm rolu vardır.

Bu orqanizmlər günəş düşən durğun sularda torpaqda,hətta qayalar üzərində və s.geniş yayılmışdır. Bunların 125000-dən çox növləri məlumdur.

Yosunlar ibtidai avtotrof bitkilər olub ,əsasən suda yaşayırlar.Lakin onlara yer kürəsinin hidrosferdən əlavə, atmosfer və litosferin bütün sahələrində təsadüf olunur. Onlar təkhüceyrəli, çoxhüceyrəli və kolonial formalı olub,müxtəlif ekoloji şəraitə uyğunlaşmışlar. Tərkibində xlorofil və digər piqmentlər olduğuna görə bitkilər kimi fotosintez qabiliyyətinə malikdir.

Yosunların diferensiasiya olunmuş kökləri,yarpaqları,çiçəkləri və toxumları olur. Onların orqanizmi tallom adlanan gövdə cismindən ibarətdir.Çox iri ölçülü bəzi yosunlar rizoidlərlə(yalançı köklərlə)substrata yapışır.Bu orqanizmlər sadə bölünmə, zoosporlar və cinsiyyətli yolla çoxalırlar.Bəzilərində nəsil növbələşməsinə də (qonur yosunlarda) təsadüf olunur.

Yosunların tərkibində olan rəngli piqmentlər onları bitkilər aləminə aid edir.Təbi idir ki, ibtidai bitkilərin təkamülündə bu orqanizmlər keçid rolu oynamışlar.

Yosunlar fitotrof olduqlarına görə əsasən torpağın üst qatında (0-10sm) yayılmışlar və dərinliyə getdikcə onların miqdarı azalır.Lakin 2-3 m dərinlikdə nadir halda tək-tək müşahidfə olunur.

Torpaqda qızılı və qırmızı yosunlara nadir halda rast gəlmək olur.Əkilən torpaqlarda yosunların miqdarı xam torpağa nisbətən yüksək olur.Hesablamalar göstərir ki, 10sm-ə qədər dərinliyi olan 1qr torpaqda 100000-300000-dək,əkilən torpaqlarda isə 1 milyondan3 milyona qədər yosun hüceyrələri müşahidə olunur. Deməli 1 ha torpaqda 100-200 kq-a qədər yosun biokütləsi olur.Bu qədər çəkiyə malik biokütlə torpaqda fəal inkişaf edib,çoxalır və torpaq həyatında mühüm rol oynayırlar. Yosunlar torpaq həyatında bir sıra proseslərdə fəal iştirak edirlər.:

1.Yosunlar torpağı üzvi maddələrlə zənginləşdirir və bəziləri azot fiksə edir və digər mikroorqanizmlərin inkişafını stimulə edir.Fotosintez prosesi nəticəsində topladıqları üzvi birləşmələr yosun tələf olduqdan sonra torpağa keçir.