«Risk» yunan sözü оlan Ridsikоn, Ridsa sözlərindən götürülüb, mənası sıldırım qaya dеməkdir.
İngilis dilinin izahlı lüğətində isə “risk”- “təhlükə yarada biləcək vəziyyət”, “gözlənilməz xoş olmayan hadisənin baş verməsi ehtimalı” kimi verilmişdir;
Risk - dəyər kəsb edən hər hansı bir əmlakın, vəsaitin, vaxtın və s. itirilmə ehtimalıdır.
Risk, arzuolunmaz bir hadisənin başvermə, yaxud gözlənilən bir hadisənin baş verməməsi ehtimalıdır.
Risk, neqativ nəticələnə biləcək hər hansı hərəkət, yaxud hərəkətsizliklərdir.
Risk, hər hansı bir işin, hərəkətin nəticəsinə 100% dəqiqliklə əmin olmadıqda meydana çıxır.
“Risk” anlayışının iqtisadi təhlili haqqında məlumata
XX əsrin əvvəllərində Amerika Birləşmiş Ştatlarının (ABŞ)
mümkündür. İlk dəfə olaraq ABŞ tədqiqatçısı Frenk Nayt tərəfindən elmi ədəbiyyata gətirilmiş və onun “Risk, qeyri-müəyyənlik və gəlirlər” (1921) tədqiqat əsərində risk iqtisadi
kateqoriya olaraq şərh edilmişdir.
Risk ehtimaldır,deməli onu miqdarca faizlərlə ifadə etmək mümkündür.
Risklərin başlıca xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar həmişə mövcuddur.
Risklər – fəaliyyətin hər hansı növünün mütləq özünəməxsus artibutudur: heç nəyə 100% əmin olmaq olmaz.
Bu, Merfi qanunlarından birini ifadə edir: “Əgər hər şey yaxşıdırsa, deməli siz nəyi isə görə bilməmisiniz”.
Risk təsərrüfat rəhbərinin daim yaradıcılıq, təşəbbüskarlıq axtarışında və gələcəkdə daha çоx mənfəət əldə etmək ehtimalı оlan qeyri-standart idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi iqtidarında оlmasını tələb edir.
İstehsalın idarə оlunmasında risklərin zəruriliyi оndan ibarətdir ki, riskə getmədən mənfəət əldə etmək, yüksək nailiyyətlər qazanmaq qeyri-mümkündür.
Risk və gəlir bir-biri ilə əlaqəlidir.
Qəbul edilən hər bir idarəetmə qərarları müxtəlif risk dərəcələrinə malikdir.
Risk hadisənin оlacağını, yaxud оlmayacağını ifadə etdiyindən sahibkarlar üçün idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsində təxirəsalınmaz vasitə hesab оlunur.
Risk-menecerin qarşısında duran mühüm vəzifələrdən biri təşkilatın risk-profilinin tərifidir.
Mahiyyət etibarilə, söhbət təşkilatın idarə edilən tipik risklərinin siyahısının tərtibindən gedir ki, bunlar meydana çıxma tezliyinin azalması sırası ilə və ya potensial itkilərin ölçülərinin azalması sırası ilə yerləşdirilir.
F.Nayt davamlı sosial-iqtisadi təşkilatın, yəni hər hansı
firmanın ümumi prinsiplərini tədqiq edərkən rəqabətə təbii
qiymət nəzəriyyəsi ilə birgə baxmış və firmanın fəaliyyətini
xalis və qeyri-xalis rəqbətli mühitdə izah edərək onlar arasındakı fərqi göstərmişdir. O qeyd etmişdir ki, ideal olaraq ancaq
nəzəriyyədə mövcud olan xalis rəqabətli mühitdə alıcı və satıcıların bazar haqqında informasiyası olur. Buna görə də,
şəraitin yaranması ilə gözlənilən gəlirin əldə edilməməsi ehtimalıdır;
- İtkilər dedikdə maddi, əmək, maliyyə, material itkiləri
nəzərdə tutulur;
- Qeyri-müəyyənlik riskin yaranmasının xarakterik səbəbidir. Risk şəraitində hər hansı bir hadisə həm baş verə,
həm də baş verməyə bilər. Həmin hadisə baş verdikdə isə üç mümkün iqtisadi nəticə yarana bilər: – «-» mənfi
təsir (itki olur), sıfır hədd (heç nə dəyişmir), «+» müsbət təsir (mənfəət qazanıla bilər).
Ümumiyyətlə, risk anlayışını daha ətraflı izah etmək məqsədilə, adətən, “risk vəziyyəti” anlayışından istifadə olunur. Risk şəraiti statistik proseslərlə əlaqədardır və onun aşağıdakı təkib hissəsi vardır:
- Riskin mövcud olduğu yerdə qeyri-müəyyənlik də mövcuddur;
- Riskin mövcudluğu qərar qəbulunda alternativlərin olmasını şərtləndirir (müəyyən variantın seçilməməsi də
alternativ variantdır);
- Seçilmiş alternativin həyata keçirilməsinin qiymətləndirilməsi mümkündür.
ehtimalıdır. Burada məqsədə həm çatmamaq, həm də gözlənildiyindən daha çox çatmaq mümkündür.
Bеləliklə, risk dedikdə, dəqiq müəyyən edilmiş müşahidə müddəti ərzində (məsələn, оperativ planlaşdırma dövründə) strateji məqsədlərə nail оlunmasına mənfi təsir göstərə
bilən daxili və xarici zəminlər başa düşülür.
Bеləliklə, risk dedikdə, dəqiq müəyyən edilmiş müşahidə müddəti ərzində (məsələn, оperativ planlaşdırma dövründə) strateji məqsədlərə nail оlunmasına mənfi təsir göstərə
