Sərbəst iş №1 Mövzu: Sabit cərəyan mürəkkəb dövrələrinin hazırlanması Fakültə

“Azərbaycan Hava Yolları”
Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti
Milli Aviasiya Akademiyası


Sərbəst iş № 1

Mövzu: Sabit cərəyan mürəkkəb dövrələrinin hazırlanması
Fakültə: Nəqliyyat texnologiyaları
İxtisas: Aviasiya Təhlükəsizliyi mühəndisliyi
Qrup: 2231A
Tələbə:Namazova Fidan
Müəllim: Qasımov Dilavər


Bakı-2022


SƏRBƏST IŞ 2.SABIT CƏRƏYAN MÜRƏKKƏB DÖVRƏLƏRIN HESABLAMASI


Məsələ: Şəkildə göstərilən ümumiləşdirilmiş dövrə üçün aşağıdakılar tələb olunur:
1) cədvəldən istifadə edərək, elektrik dövrənin hesabı sxemini çəkmək;
2) sxemin bütün budaqlarındakı cərəyanların təyini üçün Kirxhof tənliklər sistemini yazmaq;
3) kontur cərəyanlar metodu ilə sxemin bütün budaqlardakı cərəyanları hesablamaq;
4) düyün potensialları metodu ilə sxemin bütün budaqlardakı cərəyanları hesablamaq;


Verilənlər : Е₁ =20 V; Е₂ = 15 V; Е₃= 10 V; R₁ =4 Ом; R₂ = 2 Ом;R₃ = 7 Ом;
R₄ = 2 Ом; R₅ = 5 Ом; R₆=3 Ом.



Şəkil 1.


Qeyd: Dövrü hesablayarkən, gərginlik mənbələrinin daxili müqavimətlərini sıfıra bərabər hesab edin, yəni mənbələri ideal hesab edin.
İlkin olaraq dövdənin hesabı sxemini çəkək (şəkil 1.1):

Şəkil. 1.1. Dövrənin hesabı sxemi

Həll : Sxemi hesablayarkən, 1.3-də göstərilən qaydalara əməl edəcəyik.

1. Sxemin bütün budaqlarındakı cərəyanların təyini üçün Kirxhof tənliklər sistemini yazmaq
Budaqdakı cərəyanların istiqamətlərini seçirik və şəkil 1.1-də sxemdə göstərdiyimiz 1, 2, 3 sərbəst düyünlər üçün ilk Kirxhofun birinci qanununa əsasən tənliklər tərtib edirik.

1, 2, 3 üç sərbəst konturu seçirik və 1.1 şəklində onların dolama istiqamətini göstəririk. Bu dövrələr üçün ikinci Kirxhofun qanununa görə tənliklər tərtib edirik:

2. Kontur cərəyanlar metodu ilə sxemin bütün budaqlardakı cərəyanları hesablamaq
Dövrəni kontur cərəyanları metoduna görə hesablayaq. Dövrəni kontur cərəyanları metodu ilə hesablayarkən əvvəlcə tənliklər tərtib edilməli və konturun müqavimətlərinin və mənbələrin gərginliyinin qiymətləri təyin etməlidir. Əgər dövrədə cərəyan mənbələri iştrak edirsə, əvvəlcə onlar ekvivalent gərginlik mənbələri ilə əvəz edilməlidir.
Kontur cərəyanları metodu üçün hesablama sxemi şəkil 1.2-də göstərilmişdir.

Şəkil 1.2. Kontur cərəyanları metodu ilə hesablanma üçün dövrənin sxemi.

Bu sxem üçün kontur cərəyanların tənlikləri aşağıdakı şəkildə olur

Burada :

Kontur müqavimətlərinin və mənbələrin gərginliklərinin qiymətlərinin əvəz etməsindən sonra kontur tənliklərin sistemini aşağıdakı kimi alarıq:

Bu tənliklərdən istifadə edərək kontur cərəyanları hesablayaq:

burada və uyğun olaraq tənliklər sisteminin baş və köməkçi determinantları olub aşağıdakı kimi təyin edilir.

784

Determinantların qiymətlərini yerinə qoymaqla kontur cərəyanlarının qiymətini hesablayaq.

Kontur cərəyanlarının qiymətlərindən istifadə edərək dövrənin budaqlarındakı cərəyanları tapaq:

3. Düyün potensiallı metodu ilə cərəyanları hesablayaq.
Bunun üçün şəkil 1.2-dəki sxemdəki R₄, R₅ və R₆ müqavimətlərini ekvivalent ulduza keçməklə sadələşdirək (şəkil 1.3.). Alınmış çevrilmə nəticəsində alınan müqavivətlər aşağıdakı kimi təyin edilir.



Şəkil 1.3. Düyün potensialları metodu ilə hesabatı aparmaq üçün dövrənin sxemi

Alınmış sxemdə iki düyün alındığından düyün potensialları metoduna görə bir tənlik tərtib etmək lazımdır.

Burada - düyün gərginliyi;

-
güyün keçiriciliyidir;


mənbələrin düyün cərəyanıdır.
qiymətlərini yuxarıda nənərə alsaq

Düyün gərginliyidən istifadə edərək budaqlardakı cərəyanlar:




Düyün potensialları metodu ilə tapılan I₁, I₂, I₃ cərəyanlarını kontur cərəyanları metodu ilə tapılan cərəyanlarla müqaisə etsə eyni nəticənin alındığını görərik.