U. S. A de 2000 yılındaki bir rapora göre

• U.S.A de 2000 yılındaki bir rapora göre;

• Yıllık olarak önlenebilir tıbbi hatalardan dolayı yaklaşık 44.000-98.000 kişi yaşamını yitiriyor.

• Hatalı sonuçlar tıbbi hatanın en önemli nedenlerinden biridir.

• Bu nedenle, doğru laboratuvar test sonuçları günümüzde tıbbi hataların azaltılmasında çok önemli role sahiptir.

• Kohn Linda T, Corrigan Janet M, Donaldson Molla S. To err is human: building a safer health system. Washington, DC: Committee on Quality of Health Care in America. Institute of Medicine. National Academy Press; 2000.

Serum indeksleri (SI) olarak da bilinir.

• Serum indeksleri (SI) olarak da bilinir.

Bir çok laboratuvar testini etkileyerek yanlış tıbbi karara yol açabilen en yaygın hata nedenidir.

• Bir çok laboratuvar testini etkileyerek yanlış tıbbi karara yol açabilen en yaygın hata nedenidir.

• Uzun yıllardır bilinmesine rağmen son yıllarda laboratuvarların modernizasyonu ve uluslararası tanımlar yapılması (C56-A) konuya yeni yaklaşımlar sağlamıştır

SI’ın:

• SI’ın:

• İnterferans mekanizmaları,

• Kullanım amaçları,

• Otomatize sistemlerde çalışılması,

• SI pozitif nümunelerin yönetimi ve raporlanması konularını tanımlamıştır.

Eritrositlerin (lökosit, trombosit, endotel), yapı bütünlüğünü kaybedip başta Hb olmak üzere muhteva ettiği tüm materyalin içinde bulunduğu plazmaya geçmesidir.

• Eritrositlerin (lökosit, trombosit, endotel), yapı bütünlüğünü kaybedip başta Hb olmak üzere muhteva ettiği tüm materyalin içinde bulunduğu plazmaya geçmesidir.

• HI değeri plazmada <2, serumda < 5 olmalı,

• Serumda serbest Hb düzeyi yaklaşık 20-30 mg/dL (0.2-0.3 g/L) üzerinde gözle görülür duruma gelir.

Hb’ den kaynaklanan spektral interferans

• Hb’ den kaynaklanan spektral interferans

• Kimyasal interferans

• Eritrosit içinde plazmaya göre daha yüksek miktarda bulunan bileşenlerden (LDH, K, Mg) dolayı yalancı pozitif hata oluşur

• Dilüsyon etkisi ile (Na) yalancı negatif hata oluşturur.

Hb’ den kaynaklanan spektral interferans:

• Hb’ den kaynaklanan spektral interferans:

• Fotometrik ölçümü 415, 540 ve 570 nm’de yapılan testlerde, absorbans değeri yükselir. Yalancı pozitif hata verir.

• (ALT, Kreatinin, CK, Demir, Üre)

Hb çeşitleri (met-Hb) farklı spektral interferans aralığına sahiptir; 340 nm’deki abs. azaltır.

• Hb çeşitleri (met-Hb) farklı spektral interferans aralığına sahiptir; 340 nm’deki abs. azaltır.

• 2. Kimyasal interferans:

• Hb’in moleküllerinin pseudoperoksidaz aktivitesi vardır. Bir çok enzim testi oksidazları kullanır ve hidrojenperoksit üretir (glukoz, ürik asit, kolesterol, TG), bu testleri negatif etkiler.

• Eritrositlerden salınan adenilat kinaz CK ve CK-MB aktivitelerini interfere eder.

3. Eritrosit içinde plazmaya göre daha yüksek miktarda bulunan bileşenlerden dolayı yalancı pozitif hata verir.

• 3. Eritrosit içinde plazmaya göre daha yüksek miktarda bulunan bileşenlerden dolayı yalancı pozitif hata verir.

• LDH ; 160

• AST ; 40

• K+ ; 25

• PO4= ; 20

• Mg++; 3

• kat eritrositlerde yüksektir.

• Eritrositlerin demir içeriği de oldukça yüksektir. Fakat, demirin Hb’e ve transferine afiniteleri farklıdır. Mevcut kullanılan reaktiflerle Hb-Fe ayrılamaz ve bu nedenle artış çok bariz değildir.

• Hb’e bağlı protein miktarı hafif artabilir.

4. Dilüsyon etkisi ile yalancı negatif etki oluşturur. (Albumin, ALP, T.Bilirubin, CI-, GGT, Glukoz, Na+)

• 4. Dilüsyon etkisi ile yalancı negatif etki oluşturur. (Albumin, ALP, T.Bilirubin, CI-, GGT, Glukoz, Na+)

• Trombosit hasarına bağlı olarak;

• Nöron spesifik enolaz,

• Potasyum ve

• Asit fosfataz düzeyleri artar.

Koagülasyon testlerine etkisi:

• Koagülasyon testlerine etkisi:

• Eritrosit, lökosit ve trombositlerden salgılanan hücre içi ve tromboplastik maddeler başlıca interferans nedenidir,

• PT de uzama,
• APTT de kısalma,
• fibrinojende azalma izlenir.

TG’den zengin Lipoprotein partikülleri (ŞM, ŞMr, VLDL ve IDLü) turbitide yaparak ışığı kırar; Böylece kolorimetrik ve nefelometrik ölçüm yöntemleri bariz etkilenir.

• TG’den zengin Lipoprotein partikülleri (ŞM, ŞMr, VLDL ve IDLü) turbitide yaparak ışığı kırar; Böylece kolorimetrik ve nefelometrik ölçüm yöntemleri bariz etkilenir.

• Lipoprotein partikülü hacmi kadar plazmadaki suyun yerini alır,

• Ölçülecek molekülün hidrofobik veya hidrofilik oluşuna göre etkilenebilir.

• ŞM kaynaklı ise; 12.000 g hızlı santrifuj
• VLDL ve IDL kaynaklı ise; ultura santrifuj
• SF ile dilisyon ve tekrar ölçüm yapılabilir.

Bilirubin:

• Bilirubin:

• Spektral; 340-500 nm ölçümleri inerfere eder

• Kimyasal; oksidaz-peroksidaz reak. İle çalışan testleri (Glu, Kolesterol, TRG, Kre, Ürik asid) etkileyebilir. Bilirubin , Hidrojen peroksitle reaksiyona girerek beklenenden daha düşük sonuç ortaya çıkarır.

• Bilirubin Albumin boyası ile de reaksiyon verir.

• Güçlü asidik ortamda konjuge bilirubin UV ışığı etkiler ve fosfomolibdat metodla çalışan Fosfat ölçümünü interfere eder.

Cihaz seçimi,

• Cihaz seçimi,

• (multilayer slide)
• Küvet, dedektör, metod)

• Örnek Körü

• Kinetik Ölçümler

• Bikromatik analiz

• Dilüsyon

In vitro (damar dışı): (% 97-98)

• In vitro (damar dışı): (% 97-98)

• Genellikle örnek alırken, hazırlarken, transfer ederken ve saklarken gerçekleşir:

• In vivo (damar içi): (% 2-3)

• Otoimmun hastalıklar,

• Hemoglobinopatiler,

• Hemolitik anemiler,

• Yoğun enfeksiyonlar ve Sepsis gibi

In vivo hemoliz tüm hemolizlerin yaklaşık % 2-3 oluşturur. Fakat in vivo hemolizlerin üçte biri klinik tanı almamıştır. Bunların yaklaşık % 44 ünün laboratuvar uyarısıyla klinik tanıya gidildiği belirlenmiş (Carraro et al. Clin Chem 2006: 46;306-7)

• In vivo hemoliz tüm hemolizlerin yaklaşık % 2-3 oluşturur. Fakat in vivo hemolizlerin üçte biri klinik tanı almamıştır. Bunların yaklaşık % 44 ünün laboratuvar uyarısıyla klinik tanıya gidildiği belirlenmiş (Carraro et al. Clin Chem 2006: 46;306-7)

• Laboratuvar in vivo hemoliz açısından klinisyeni uyarmalıdır.

• Hastanın diğer nümunelerinde de hemoliz varsa in vivo hemoliz ihtimali daha da güçlenir.

1. Haptoglobulinde azalma,

• 1. Haptoglobulinde azalma,

• 2. İndirekt bilirubinde artma

• 3. Retikülosit sayısında artma

• 4. LDH artma(1 ve 2 formu)

• 5. Periferik yayma

Serbest Hb düzeyi 20-70 mg/dL üzerinde gözle görülür duruma gelir.

• Serbest Hb düzeyi 20-70 mg/dL üzerinde gözle görülür duruma gelir.

• (pembeden-kırmızı’ya geçiş)

1. Geleneksel olarak görsel tespit,

• 1. Geleneksel olarak görsel tespit,

• 2. Otomatize sistemlerle HI tespiti

Standardize

• Standardize

• Tekrarlanabilir(Gün içi-günler arası)

• Hemoliz derecesi (kantitatif)

• Test bazında red sağlar,

• İş yükü az,

• Maliyeti az

• Otomatize sistemlerde semikantitatif olarak belirlenmeli

HI, test için interferans sınır değerinin altında ise elde edilen sonuç rapor edilir,

• HI, test için interferans sınır değerinin altında ise elde edilen sonuç rapor edilir,

• HI, test için interferans sınırın üzerinde ise,

• yeni numune iste,
• Testin durumunu klinisyenle konsulte et,
• intravasküler (in vivo) hemoliz için klinisyeni uyar!!

• HI çok yüksek ise, test reddedilir ve yeni numune istenir.