ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

´Í

[ÿñëè ëàò.] Íåôò òóëëàíòûëàðûíäàí

ùàçûðëàíàí ñöíè ýöáðÿ.

ÃÓÌÁÐÈÍËÈ

ñèô.  Òÿðêèáèíäÿ ãóìáðèí

îëàí.

ÃÓÌÄÀÐÛÑÛ

èñ. ìÿù. áîò. Òàõûë ôÿñèëÿ-

ñèíäÿí éåì áèòêèñè.

ÃÓÌÄÀØÛ

èñ. ýåîë. Ýèë, ÿùÿíý âÿ ñ. èëÿ

ãàðûøûá áÿðêèìèø ãóìäàí èáàðÿò ñöõóð. ×þê-

ìÿ ñöõóðëàðûí äÿíèçäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí íþâëÿ-

ðèíÿ ìèñàë îëàðàã ãóìäàøû, ÿùÿíýäàøû, ýèë âÿ

ñ. ýþñòÿðìÿê îëàð. Ì.Ãàøãàé.

ÃÓÌÅØßÍ

èñ. çîîë. Áàëûã êöðöñöíäÿí

÷ûõàí ñöðôÿ.

ÃÓÌ-ÃÓÌ

çÿðô äàí. ×ÿíýÿ-÷ÿíýÿ, êîì-

êîì, òîïà-òîïà. Áÿøèðèí áó úàâàáû áè÷àðÿ-

íèí úàíûíà ëÿðçÿ ñàëûð, óúà ñÿñëÿ ôÿðéàä åäèá

âÿ ñà÷ëàðûíû ãóì-ãóì äèáèíäÿí ãîïàðûð.

Ô.Êþ÷ÿðëè.

ÃÓÌÃÓÌÀ

èñ. [ÿð.] 1. Éàíäàí àñûëàí êè-

÷èê ñó ãàáû. Áèð ÷îõëàðû þç éîë õÿðúëèéèíè, ..

ãóìãóìàñûíû àëûá éîëà äöøìÿéÿ ùàçûðëàíûð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. ìÿù. çîîë. Èëê áàùàðäà áàüëàðäà âÿ ìå-

øÿëÿðäÿ ìåéâÿ àüàúëàðûíà äàðàøûá, îíëàðûí

éàðïàãëàðûíû éåéÿí âÿ àüçûíäàí áóðàõäûüû

òîðà îõøàð ìàääÿ èëÿ îíëàðû áöðöøäöðÿí çè-

éàíâåðèúè òûðòûë. Èíäè áàüëàðû ãóìãóìàäàí

òÿìèçëÿìÿê ö÷öí àüàúëàðû òÿééàðÿ èëÿ ùà-

âàäàí äÿðìàíëàéûðëàð.

ÃÓÌÃÓÌÀ×Û

èñ. äàí. Ùÿääÿí àðòûã õûð-

äà÷û, âàñâàñû, çÿùëÿòþêÿí àäàì.

ÃÓÌËÀÃ

á à õ ãóìëóã 2-úè ìÿíàäà.

ÃÓÌËÀÌÀ

“Ãóìëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÌËÀÌÀÃ

ô. 1. Ãóìëà ñöðòöá éóìàã,

òÿìèçëÿìÿê; ãóìëà ñèëìÿê, ñöðòìÿê. Ãàá-

ëàðû ãóìëàéûá òÿìèçëÿìÿê.

2. Áèð øåéèí öñòöíö ãóìëà þðòìÿê, áèð øåéè

ãóì àëòûíäà áàñäûðìàã.

ÃÓÌËÀÍÌÀ

“Ãóìëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÌËÀÍÌÀÃ

ìÿúù.  1. Ãóìëà ñöðòöëöá

òÿìèçëÿíìÿê, ãóìëà ñèëèíìÿê.

2. Öñòö ãóìëà þðòöëìÿê, ãóì àëòûíäà áàñ-

äûðûëìàã.

ÃÓÌËÓ

ñèô.  1. È÷èíäÿ, òÿðêèáèíäÿ ãóì

îëàí, ãóì ãàðûøûüû îëàí. Ãóìëó êèðÿú. Ãóìëó

ñåìåíò. Ãóìëó ñóâàã.

2. Ãóìó ÷îõ îëàí, ãóìëà þðòöëö îëàí.

Ãóìëó ñàùèë. Ãóìëó ñÿùðà. – Êÿíäèí áöòöí

ÿòðàôûíû àðàäûì; àíúàã áóðàäà áèð ïàð÷à

ãóìëó éåð òàïäûì, ñîéóíóá óçàíäûì; ýöíÿø

âàííàñû àëûðäûì, – äåéÿ äîêòîð èçàùàò âåðäè.

Á.Òàëûáëû.

ÃÓÌËÓÚÀ

èñ. 1. áîò. Áèðèëëèê, éà ÷îõèëëèê

áÿçÿê áèòêèñè.

2. ×îõëó ìèãäàðäà ãóì ãàòûøûüû îëàí

éóìøàã òîðïàã.

ÃÓÌËÓÃ

1. ñèô.  Ãóìäàí èáàðÿò îëàí,

ãóìëà þðòöëö îëàí, ãóìñàë. Ãóìëóã éåð.

Ãóìëóã ñÿùðà. Ãóìëóã òÿïÿ.

2. èñ. Ãóìñàë éåð, ãóìó ÷îõ îëàí, ãóìëà

þðòöëö éåð. Áó ãóìëóãäà àüàú áèòìÿç. –

Ãóìëóãëàðà ëàëÿ, íÿðýèç ÿêèðñèç; Ñèç äîëàíûá

éàüà-éàüà áóëóäëàð! Ù.Ê.Ñàíûëû. Áèð àç

àðàëûäà, ñàêèò ýþëöí áàøûíäà äàéàíàí ßëéàð,

ãàðìàüû ñàëëàéûð âÿ ÷îõ ýþçëÿäèêäÿí ñîíðà ..

áàëàúà ñóúóã áàëûãëàðû ãàðìàãäàí ÷ûõàðûð,

ãóìëóüà àòûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÌËÓËÓÃ

èñ. Ãóìëó øåéèí ùàëû; òÿðêè-

áèíäÿ, è÷èíäÿ ãóì îëìà. Ñöõóðóí ãóìëóëóüó.

ÃÓÌÐÀË

ñèô. À÷ûã-øàáàëûäû ðÿíýèíäÿ îëàí.

Àéðûì ãûçû ãûñàáîéëó, êþê áèð ãàäûí èäè. Êè-

÷èê ãóìðàë ýþçëÿðè, àé êèìè éóâàðëàã öçö âàð

èäè. À.Øàèã. Î ãóìðàë ñà÷ëàðû òþêÿíäÿ öçÿ;

Îëóð êþíëöì åâè âèðàíÿ, äèëáÿð. Ð.Ðçà. Åëìö

öðôàí ãàçàíìàüà ýåòäèéè éåðäÿ; ßñèð îëäó,

àøèã îëäó áèð ãóìðàë ãûçà. ß.Úàâàä.

ÃÓÌÐÀËËÛÃ

èñ. Ãóìðàë ðÿíýèíäÿ îëìà,

ãóìðàë ðÿíýèíäÿ îëàí øåéèí ùàëû.

ÃÓÌÐÀËÑÀ×ËÛ

ñèô.  Ñà÷û ãóìðàë (à÷ûã-

øàáàëûäû) ðÿíýèíäÿ îëàí. Ìÿììÿä áÿé îí

èêè-îí ö÷ éàøûíäà àëàýþçëö, ãóìðàëñà÷ëû ..

áèð îüëàí èäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

210

ÃÓÌÁÀÐÀ

ÃÓÌÐÀËÑÀ×ËÛ

ÃÓÌÐÎ(Â)

èñ.  Ýèðäÿ çÿíý; çûíãûðîâ.

Òóëàëàðû ÷àüûðìàüà åùòèéàú éîõ èäè, ÷öíêè

ãûçûëãóøóí ãóìðî ñÿñè îíëàðû õÿáÿðäàð åòìèø

èäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  Áèðäÿí ìèéàíäàðûí ñÿñè

åøèäèëäè, ãóìðîâ úèíýèëäÿäè. Î ñààò ìóñèãè

áàøëàíäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÓÌÐÎÂËÓ

ñèô.  Áîéíóíäàí âÿ ñ.-äÿí

ãóìðîâ àñûëìûø, çûíãûðîâëó. Áèð ýöíöí è÷ÿ-

ðèñèíäÿ îòóç áàøäàí éóõàðû .. áîüàçû ãóì-

ðîâëó ÿìëèê òîïëàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÌÐÓ

èñ. çîîë. Ýþéÿð÷èí úèíñèíäÿí áîç

ðÿíýëè ýþçÿë áèð ãóø. Áöëáöëëÿðÿ øÿðù åäÿðäè

ùàëûí; Ãóìðóëàðà ìþùíÿòö ìÿëàëûí. Ôöçóëè.

Éåíÿ éàøûë äîí ýåéèíìèø ÷ÿìÿíëÿð ýöëöð;

Òÿáèÿòäÿí èëùàì àëûá þòöð ãóìðóëàð. Ñ.Âóð-

üóí.  Ýöíäöçöìöí, ýåúÿìèí ôÿðàãûíû éûüà-

ðàã; Ãÿôÿñäÿ ãóìðó êèìè ñÿíè ýþçëÿéÿíäÿ,

áàõ. Ð.Ðçà.

ÃÓÌÑÀË

1. èñ. Ãóìëóã éåð, ãóìëà þðòöëö

îëàí äÿíèç ñàùèëè. [Øåéäà:] Áèð äÿ áèëèðñÿí êè,

áèçèì òîðïàãëàð ñóñóç, ÿëÿôñèç ßðÿáèñòàí

ãóìñàëûäûð. À.Øàèã. Ùàããû âàð âöãàðëà äÿðÿ

ýÿçäèðÿ; Ñÿíè áó ãóìñàëäà áèòèðÿí ÿëëÿð.

Î.Ñàðûâÿëëè.  Ãóìñàëëàðû þïöð ëÿïÿ; Àü

èíúèëÿð ñÿïÿ-ñÿïÿ. Ì.Äèëáàçè.

2. ñèô. Ãóìëà ãàðûøûã îëàí. Àüûð ýèëëè òîð-

ïàãëàðäà òîõóìó 3-4, éöíýöë ãóìñàë òîðïàã-

ëàðäà èñÿ 4-5 ñì äÿðèíëèéÿ ñÿïìÿê ëàçûìäûð.

ÃÓÌÑÀËËÛ

á à õ ãóìñàë. Î äàøëû, ãóì-

ñàëëû, ýèëëè òîðïàüû; Óäóð, ëàé-ëàé óäóð åêñêà-

âàòîðëàð. Ñ.Âóðüóí.

ÃÓÌÑÀËËÛÃ

èñ. Ãóìñàë éåð, ãóìëóã. Áà-

øûìûç öçÿðèíäÿ áöòöí ãöââÿòè èëÿ ùÿðàðÿò

ñà÷ìàãäà îëàí ýöíÿø ãóìñàëëûüû ãîð ùàëûíà

ýÿòèðìèøäè.  À.Øàèã.  Ùàúûãàáóëäàí ñîíðà ..

ãóìñàëëûã áàøëàéûð. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÌÑÎÂÓÐÀÍ

ñèô.  âÿ èñ. õöñ. Òèêèíòè

èøëÿðè àïàðûëàí éåðäÿ ãóìó, òîðïàüû ñîâóðàí

(ìàøûí). Ãóìñîâóðàí ìàøûí.

ÃÓÌÓÃ

èñ. Äàüûñòàíäà éàøàéàí òöðêäèëëè

õàëã âÿ áó õàëãà ìÿíñóá àäàì. Ãóìóã äèëè.

Ãóìóã õàëãû.

ÃÓÌÓÃÚÀ

ñèô.  âÿ çÿðô  Ãóìóã äèëèíäÿ.

Ãóìóãúà êèòàá. Ãóìóãúà äàíûøìàã.

ÃÓÍÚ

èñ. 1. Úîðàáûí, óçóíáîüàç ÷ÿêìÿ-

íèí âÿ ñ. àéàããàáûëàðûí äèçÿ ãÿäÿð ãàëõàí

ùèññÿñè. [Ìÿñòàí áÿé] ÷ÿêìÿñèíèí ãóíúóí-

äàí ãàì÷ûñûíû ÷ûõàðûá, ÿëèíäÿ ôûðëàòìàüà áàø-

ëàäû. Á.Òàëûáëû.

2. Áèð øåéèí òóòàúàã éåðè. ..Ñÿíÿì àòàñû èëÿ

áèðëèêäÿ ÷óâàëëàðûí ãóíúóíäàí éàïûøûá ..

àðàáàéà éûüäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÍÚËÓ

ñèô. Ãóíúó îëàí. Ãóíúëó ÷ÿêìÿ.

Ãóíúëó úîðàá.

ÃÓÍÚÑÓÇ

ñèô. Ãóíúó îëìàéàí. Ãóíúñóç

àéàããàáû. Ãóíúñóç úîðàá.

ÃÓÍÄÀÃ

1

èñ.  1. Êþðïÿ óøàãëàðû ñàðûìàã

ö÷öí ñàðüû ëÿâàçèìàòû.

2. Éåðëèê ùàëûíäà: ãóíäàãäà –  á à õ ãóí-

äàãëû

1

. [Àüà Ìÿðäàí:] Î âàõòäà îíóí éà-

íûíäà ãóíäàãäà áèð àéëûã òèôèë îüëóíó ýþð-

äöíöçìö? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

3. ìÿù. Êþðïÿ óøàã ìÿíàñûíäà.

ÃÓÍÄÀÃ

2

èñ. Òöôÿíýèí àüàú ùèññÿñè. Àðàç

òöôÿíýèí ãóíäàüû èëÿ îíó åëÿ âóðäó êè, î ýåðè-

ýåðè ÷ÿêèëÿðÿê éåðÿ ñÿðèëäè. À.Øàèã. Ãàïû òöôÿíý

ãóíäàüûíûí çÿðáÿñèíäÿí òèòðÿäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓÍÄÀÃÁÀÜÛ

èñ. Ãóíäàüû (1-úè ìÿíàäà)

ñàðûìàüà ìÿõñóñ áàü.

ÃÓÍÄÀÃ×Û

èñ. á à õ ãóíäàãñàç.

ÃÓÍÄÀÃËÀÌÀ

1

“Ãóíäàãëàìàã

1

”äàí ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÌÀ

2

“Ãóíäàãëàìàã

2

”äàí ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÌÀÃ

1

ô. Óøàüû ãóíäàüà ñàðû-

ìàã, áÿëÿìÿê. Óøàüû éóéóíäóðóá ãóíäàã-

ëàìàã. – Àäûíû Ëåéëà ãîéóá, ãûçû ãóíäàãëà-

äûëàð. Ñ.Ðöñòÿì. // ìÿú. Áèð øåéè ñàðûéûá áö-

ðöìÿê, áîü÷à ùàëûíà ñàëìàã. Ïàëòàðëàðû ãóí-

äàãëàéûá ãîëòóüóíà àëäû.

ÃÓÍÄÀÃËÀÌÀÃ

2

ô.  Òöôÿíýÿ ãóíäàã

áàüëàìàã, ãóíäàã ñàëìàã.

ÃÓÍÄÀÃËÀÍÌÀ

1

“Ãóíäàãëàíìàã

1

”äàí

ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÍÌÀ

2

“Ãóíäàãëàíìàã

2

”äàí

ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÍÌÀÃ

1

ìÿúù. Ãóíäàãëà ñà-

ðûíìàã, áÿëÿíìÿê (óøàã ùàããûíäà). // ìÿú.

Ñàðûíìàã, áîü÷à ùàëûíäà áàüëàíìàã.

ÃÓÍÄÀÃËÀÍÌÀÃ

2

ìÿúù. Ãóíäàã ñàëûí-

ìàã (òöôÿíýÿ).

ÃÓÍÄÀÃËÀÒÌÀ

1

“Ãóíäàãëàòìàã

1

”äàí

ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÒÌÀ

2

“Ãóíäàãëàòìàã

2

”äàí

ô.èñ.

ÃÓÍÄÀÃËÀÒÌÀÃ

1

èúá.  Óøàüû ãóíäàüà

ñàðûòìàã, áÿëÿòìÿê.

ÃÓÍÄÀÃËÀÒÌÀÃ

2

èúá. Òöôÿíýÿ ãóíäàã

áàüëàòìàã.

ÃÓÍÄÀÃËÛ

1

ñèô. Ãóíäàüà ñàðûëìûø, ãóí-

äàãäà îëàí. Ãóíäàãëû óøàã. // Ñàðûíìûø, ñàðûãëû.

211

ÃÓÌÐÎ

ÃÓÍÄÀÃËÛ

ÃÓÍÄÀÃËÛ

2

ñèô. Ãóíäàüû îëàí. Ãóíäàãëû

òöôÿíý. – Éàñàâóë óçóí ãûðìûçû òÿïÿëè ñàðû

ïàïàüûíû êÿíàðäàêû ãàðà ãóíäàãëû áåðäàí-

êàñûíûí áàøûíà êå÷èðòìèø(äè). Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÍÄÀÃËÛÃ

ñèô. Ãóíäàüà éàðàðëû. Ãóí-

äàãëûã áåç.

ÃÓÍÄÀÃÑÀÇ

èñ. [ãóíäàã âÿ ôàðñ. ...ñàç]

1.  êþùí. Àðàáà ãàéûðàí, àðàáà òÿìèð åäÿí

óñòà. Áàêûäà öìóìèééÿòëÿ ïåøÿêàðëàð: áÿííà,

õàððàò, äÿìèð÷è, .. ãóíäàãñàç âÿ ñàèðÿ ÷îõ

îëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

2.  ìÿù. Êå÷ìèøäÿ òöôÿíý ãóíäàüû ãàéû-

ðàí, òöôÿíý òÿìèð åäÿí óñòà.

ÃÓÍÄÀÃÑÛÇ

1

ñèô.  Ãóíäàüà ñàðûíìàìûø,

áÿëÿíìÿìèø.

ÃÓÍÄÀÃÑÛÇ

2

ñèô.  Ãóíäàüû îëìàéàí (òö-

ôÿíý âÿ ñ.).

ÃÓÍÄÓØ

èñ. áîò. Çÿùÿðëè éàáàíû îò áèòêè.

ÃÓÍÄÓÇ

èñ. çîîë. Ãèéìÿòëè äÿðèñè (õÿçè)

îëàí ýÿìèðèúè ùåéâàí. Ãóíäóç õÿçè. – Ýÿìèðè-

úèëÿð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ýþçÿë õÿçè îëàí ãóíäóçäóð.

Ãóíäóçëàðûí õÿçè øàáàëûäû ãîíóð ðÿíýäÿ îëóð

âÿ ãûë òöêëÿðèí àëòûíäà äÿðèíè èñëàíìàüà ãîé-

ìàéàí ñûõ éóìøàã òöêëÿðè îëóð. “Çîîëîýèéà”.

ÃÓÏÃÓÐÓ

ñèô. Òàìàìèëÿ ãóðó, ëàï ãóðó,

ãóðóéóá áÿðêèìèø. Ãóïãóðó îò. Ãóïãóðó

éåð. Ãóïãóðó ÷þðÿê. – Çÿíí åéëÿìÿñèí êþí-

ëöìöí åøã àòÿøè ñþíäö; Éàõóä öðÿéèì ãóï-

ãóðó áèð éàðïàüà äþíäö. Ñ.Ðöñòÿì. // Çÿðô

ìÿíàñûíäà. [Õÿñòÿíèí] äîäàãëàðû ãóïãóðó

ãóðóìóøäó. Ìèð Úÿëàë.

ÃÓÐÀÁÈÉß

èñ.  [ÿð.] Óí, øÿêÿð, ñöä, áà-

äàì âÿ ñ.-äÿí ùàçûðëàíàí ýèðäÿ, éàõóä óçóí-

ñîâ âÿ éà áàøãà øÿêèëëÿðäÿ êè÷èê êþâðÿê ãî-

üàë. Ìÿøÿäè Èìàìÿëè ÷àé ýÿòèðäè; éàõøû Èðàí

ãóðàáèéÿñè ýÿòèðäè, éàõøû ïöñòÿ, áàäàì ýÿ-

òèðäè, ãîéäó ãàáàüûìûçà. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ.  Ãÿëÿìêàð ñöôðÿíèí öñòöíäÿ ëàúèâÿðäè

ñàõñû ãàáëàðäà íîüóë, ïàõëàâà, øÿêÿð÷þðÿéè,

ãóðàáèéÿ ãîéóëìóøäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÓÐÀÃ

1

ñèô.  âÿ çÿðô  Éàüìóðñóç, ãóðó,

ðöòóáÿòñèç. Ãóðàã èë. Áó èë éàç ãóðàã êå÷äè.

– Áÿçÿí äÿ ðóçèýàð äÿéèøèð, ùàâà åëÿ ãóðàã

êå÷èð êè, úöúö ÿëèíäÿí éîëëàðäàí þòìÿê îë-

ìóð. Ìèð Úÿëàë.

ÃÓÐÀÃ

2

èñ. Ïàëòàðûí âÿ ñ.-íèí áèð éåðèíÿ

àðòûðûëìûø ïàð÷à âÿ ñ.

ÃÓÐÀÃËÛ

ñèô. Ãóðàüû îëàí (á à õ ãóðàã

2

).

ÃÓÐÀÃËÛÜÀÄÀÂÀÌËÛ

ñèô. Ãóðàãëûãäàí

ãîðõìàéàí, ÷îõ ðöòóáÿò, ñó òÿëÿá åòìÿéÿí.

Ãóðàãëûüàäàâàìëû áèòêèëÿð.

ÃÓÐÀÃËÛÃ

èñ. Ùàâàëàðûí èñòè êå÷ìÿñè èëÿ

áÿðàáÿð, óçóí ìöääÿò éàüûø éàüìàìàñû

öçöíäÿí òîðïàãäà ðöòóáÿòèí ÷àòìàìàñû âÿ

áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ ÿêèí âÿ áèòêèëÿðèí òàìà-

ìèëÿ, éà ãèñìÿí ãóðóéóá òÿëÿô îëìàñû. Êå-

÷ÿí èë íÿùàéÿòäÿ ãóðàãëûã îëìàã ñÿáÿáè èëÿ

âÿ Ãÿçâèíèí ÿòðàôûíäà ñóéóí ãûòëûüû úÿùÿòè èëÿ

ÿêñÿðè-ìÿùñóëàò éàíûá ÿìÿëÿ ýÿëìÿìèøäè.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ìÿëóìäóð êè, áó èë ÷îõ éåð-

ëÿðäÿ ãóðàãëûã êå÷èð âÿ ÿêèíëÿð ñóñóçëóãäàí

éàíûá ïó÷à ÷ûõûðëàð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÀÃÑÛÌÀ

“Ãóðàãñûìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÀÃÑÛÌÀÃ

ô.  1. Ãóðóìàã, ãóðàãëûã

ÿìÿëÿ ýÿëìÿê. Õàíïÿðèíèí ñàùÿñè ñåëëÿìÿ

ñóëàíäûüû ö÷öí èñòè ýöíëÿðäÿ äÿðùàë ãóðàã-

ñûéûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

2. ìÿú. Áèð øåéèí ùÿñðÿòèíäÿ îëìàã.

ÃÓÐÀËÒÌÀÃ

ô. Ãóðàøäûðìàã, óéäóðìàã.

[Øÿùðÿáàíû õàíûì:] Àëëàùû ñåâèðñÿí, þç éà-

íûíäàí çàä ãóðàëòìà, èíäè áèëäèì êè, äîüðó-

äàí äà àüëàéûðìûøñàí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ÃÓÐÀÌÀ

1

ñèô.  Õûðäà-õûðäà âÿ ðÿíýáÿ-

ðÿíý ïàð÷àëàðäàí úàëàíûá òèêèëìèø, éàõóä äö-

çÿëäèëìèø.  Ãóðàìà éîðüàíöçö. Ãóðàìà

ãàïû. – Ãàðàâàøëàðäàí áèðè äèçè öñòÿ äóðóá,

ãóðàìà áîü÷àíûí áèð óúóíäàí òóòóá íÿ èñÿ

õàíûìà ýþñòÿðèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÓÐÀÌÀ

2

èñ. Þçöíäÿí ãóðàøäûðûëìûø ñþç

âÿ ñ.; óéäóðìà. Éóñèô Ãÿùðÿìàíûí áó âÿ-

çèééÿòÿ äöøìÿñèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê, äàùà

áèð ÷îõ ãóðàìàëàð âÿ ÿëàâÿëÿð åòìÿéÿ úÿùä

åäèðäè. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓÐÀÌÀ×Û

èñ. Êÿñèê ïàð÷àëàðäàí ãóðàìà

ùàçûðëàéàí, äöçÿëäÿí óñòà.

ÃÓÐÀÌÀ×ÛËÛÃ

èñ. Ãóðàìà÷û ñÿíÿòè.

ÃÓÐÀÌÀÃ

ô. Áöòþâ áèð øåéäÿí äåéèë, ïàð-

÷àëàðäàí ãóðàøäûðìàã, ãîíäàðìàã, îíëàðû áèð-

áèðèíÿ úàëàìàãëà äöçÿëòìÿê, ùàçûðëàìàã.

Éîðüàíöçö ãóðàìàã. Ãàïû òàõòàñû ãóðàìàã.

ÃÓÐÀÌÀËÛÃ

ñèô. äàí. Ãóðàìà ö÷öí

éàðàðëû. Ãóðàìàëûã ïàð÷à. Ãóðàìàëûã òàõòà.

ÃÓÐÀÍ

1

ô.ñèô. Ãóðìàãëà, ãóðóúóëóãëà ìÿø-

üóë îëàí; éàðàäûúû, ãóðóúó. Ùÿð áèð íàìóñëó

éàçû÷û þç ÿñÿðëÿðè èëÿ ãóðàí âÿ éàðàäàí ùÿì-

âÿòÿíëÿðèíè ðóùëàíäûðìàëûäûð.

212

ÃÓÍÄÀÃËÛ

ÃÓÐÀÍ

ÃÓÐÀÍ

2

èñ.  Ìöñÿëìàíëàðûí ìöãÿääÿñ

äèíè êèòàáû. Íÿ áèëèð îõóìàéàí ìöñùÿôè-ùöñ-

íöí øÿðùèí; Éåðÿ ýþýäÿí íÿ ö÷öí åíäèýèíè

Ãóðàíûí. Ôöçóëè.

Ãóðàí-êÿðèì  – ñÿìàâè êèòàáëàð àðà-

ñûíäà ÿí ñîí âÿ ÿí áþéöê êèòàá. Ëöüÿâè

ìÿíàñû àëèúÿíàá, ñÿõàâÿòëè, ìÿðùÿìÿòëè,

ìöãÿääÿñ Àëëàù êèòàáû. Ãóðàí àéÿñè ìÿú.

– åùêàì êèìè ãÿáóë åäèëÿí ôèêèð, ñþç. Éàë-

òàãëàð ùþêìäàðûí àüçûíäàí ÷ûõàí ùÿð áèð àäè

ñþçö Ãóðàí àéÿñè êèìè .. òÿáèð åäÿðÿê, îíóí

þçöíÿ ñàòûðëàð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÓÐÀØÄÛÐÛÚÛ

èñ. õöñ. 1. Ãóðàøäûðìà ìö-

òÿõÿññèñè.  Èíøààò÷ûëàð äèâàðëàðà áåòîí ñàëûð,

ãóðàøäûðûúûëàð êàðêàñëàðû ãóðóðäóëàð. – [Éó-

íóñ] ñàëàì âåðèá, ãóðàøäûðûúûëàðëà ýþðöøäö.

Ìèð Úÿëàë.

2. ñèô. Ãóðàøäûðàí, ãóðàøäûðìà èøè èëÿ ìÿø-

üóë îëàí. Ãóðàøäûðûúû èø÷è êîìàíäà âåðèð âÿ

àüûð òàâà äèâàðëàðûí öñòöíÿ ãîéóëóð.

ÃÓÐÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ãóðàøäûðûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. 1. Ìöõòÿëèô ïàð-

÷àëàðäàí úàëàíàðàã äöçÿëäèëìÿê, ãàéðûëìàã.

2. Éûüûëûá ãóðóëìàã, áèðëÿøäèðèëìÿê, ùèñ-

ñÿëÿðè éåðáÿéåð éåðëÿøäèðèëìÿê. Ìàøûíëàð ãó-

ðàøäûðûëìûøäûð.

3. ìÿú. Þçöíäÿí óéäóðóëìàã, äöçÿëäèëìÿê.

ÃÓÐÀØÄÛÐÛËÌÛØ

ô.ñèô.  1. Ãóðàøäûðûë-

ìàãëà äöçÿëäèëìèø, ãàéðûëìûø. Ãóðàøäûðûëìûø

ìàøûí. – Ãàïûíû áó åâëÿðäÿ òàõòàäàí, éà äà

äÿìèðäÿí ãóðàøäûðûëìûø åéáÿúÿð ãàïàãëàð

ÿâÿç åäèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. ìÿú. Óéäóðóëìóø.

ÃÓÐÀØÄÛÐÌÀ

1. “Ãóðàøäûðìàã”äàí ô.èñ.

Èíøààò âÿ ãóðàøäûðìà èøëÿðèíè õåéëè ñöðÿòëÿí-

äèðìÿéÿ èìêàí éàðàíäû.

2. ñèô. Ãóðàøäûðûëàí, ãóðàøäûðûëìûø, áèð-áè-

ðèíÿ ãóðàøäûðûëàí.

3. èñ. ìÿú. ßñëè îëìàéàí ñþç, õÿáÿð âÿ ñ.;

éàëàí, óéäóðìà.

ÃÓÐÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  1. Áèð íå÷ÿ ìöõòÿëèô

ïàð÷àíû áèð-áèðèíÿ úàëàìàã, áèòèøäèðìÿê,

óéóøäóðìàã. // Ãàòìàã, áèðëÿøäèðìÿê, úàëà-

ìàã, éàïûøäûðìàã. [Ñÿôÿð áÿé Àõóíäà:]

..Áóëàã éàíûíäà îëàíëàðûí áèð ïàð÷à éåðè

âàð, îíó ýÿðÿê áóëàããàðûøûã øÿðèÿòèí éîëó èëÿ

ìÿíèì éåðèìÿ ãóðàøäûðàñàí. Á.Òàëûáëû.

2. õöñ. Ìàøûíûí âÿ ñ.-íèí ùèññÿëÿðèíè éûüûá

ãóðìàã, áèðëÿøäèðìÿê, éåðáÿéåð éåðëÿøäèð-

ìÿê. Þçöëëÿð ãóðóëäóãäàí ñîíðà âûøêà

ãóðàøäûðûëûð. Ãóëèéåâ.

3. ìÿú. Þçöíäÿí äöçÿëòìÿê, þçöíäÿí òî-

õóìàã, óéäóðìàã. ..Çåéíàëûí þçöíäÿí ãó-

ðàøäûðûá îõóäóüó øèêÿñòÿ îðòàëûüû äàùà äà

úàíëàíäûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÐÀØÛÃ

ñèô. Áèð-áèðèíÿ ãóðàøäûðûëìûø.

ÃÓÐÀØÌÀÃ

ô. Éàðàøìàã, óéóøìàã, áèð-

áèðèíÿ ìöíàñèá îëìàã.

ÃÓÐÁÀÜÀ

èñ. 1. Ñû÷ðàìàã ö÷öí äàë àéàã-

ëàðû óçóí, ñóäà âÿ ãóðóäà éàøàéàí ãóéðóã-

ñóç ùåéâàí.

Ãàðà ãóðáàüà – ãóðáàüàíûí

÷þëäÿ (ãóðóäà) éàøàéàí íþâö. Àüàú ãóð-

áàüàñû – ãóðáàüàíûí àüàúäà éàøàéàí íþâö;

éàøûë ãóðáàüà. Ãóéðóãëó ãóðáàüà – ãóðáà-

üà áàëàñû, ÷þì÷ÿãóéðóã.

2. Ãàïûíûí áèð òàéûíû áÿðêèäèá ñàõëàìàã

ö÷öí äèë øÿêëèíäÿ úÿôòÿ.

◊ Ãóðáàüà(íûí) ýþëöíÿ äàø àòäû(ëàð) (äàø

àòûëäû) – áèðäÿí-áèðÿ ñöêóò äöøìÿê, ùàìû ñóñ-

ìàã, ñÿñëÿð êÿñèëìÿê ìÿíàñûíäà. Ãëàâàëàð

÷ûõäûëàð ãàïûéà, õàíûì ÷ûõäû áàëêîíà, òóëà-

ëàð ùöúóì ÷ÿêäèëÿð àäàìëàðûí öñòöíÿ âÿ áèð

ãÿäÿð êå÷äè, ýóéà ãóðáàüàíûí ýþëöíÿ äàø

àòäûëàð, ÷öíêè áó ýÿëÿí íà÷àëíèê äåéèëìèø,

þçýÿ ìàùàëûí ïðèñòàâû èìèø. Ú.Ìÿììÿäãó-

ëóçàäÿ. Åëÿ áèë ãóðáàüàíûí ýþëöíÿ äàø àòûëäû,

Òàïäûã ñÿñèíè êÿñäè. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓÐÁÀÜÀÚÛÃ

èñ.  Êè÷èê ãóðáàüà, ãóð-

áàüà áàëàñû.

ÃÓÐÁÀÜÀÝÞÇ

ñèô. äàí. Ýþçëÿðè ãàáàüà

äîüðó ÷ûõûã îëàí; äîìáàëàíýþç.

ÃÓÐÁÀÜÀËÛÃ

èñ. Ãóðáàüàëû ýþë, ÷ÿí.

ÃÓÐÁÀÜÀÎÒÓ

èñ. áîò. Áàòàãëûã éåðëÿðäÿ

áèòÿí, áÿçè íþâëÿðè õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èøëÿ-

äèëÿí ÷îõèëëèê áèòêè. Ïîðóã âÿ éà ãóðáàüàîòó

.. íþâö áàòàãëûãëàðäà áèòèð. Êþêö óíëó âÿ

ÿòèðëèäèð, áèøìèø ùàëäà ÷îõ ëÿççÿòëè îëóð..

Ì.Ãàñûìîâ.

ÃÓÐÁÀÍ

èñ.  [ÿð.] 1. Äèíè àäÿòëÿðÿ ýþðÿ,

Àëëàù éîëóíäà êÿñèëÿí ãîéóí âÿ éà áàøãà

áèð ùåéâàí. 

Ãóðáàí áàéðàìû – ùèúðè èëèí

ñîíóíúó àéûíäà ìöñÿëìàíëàðûí ãóðáàí êÿñ-

äèêëÿðè äèíè áàéðàì. Ãóðáàí êÿñìÿê – ùÿ-

ìèí ìÿðàñèìè èúðà åòìÿê. Áóýöíêö ãîíàã-

ëûã – “ãóðáàí êÿñìÿ” Ùÿìçÿíèí èäè. Ïèð öñ-

òöíäÿ î áó ýöí áèð íå÷ÿ ãîéóí êÿñìèø, áþéöê

çèéàôÿò âåðìèøäè. ß.ßáöëùÿñÿí. Èíãèëàáäàí

ÿââÿë ãóðàãëûã îëàí èëëÿð úàìààò .. ìöñÿë-

ëàéà ÷ûõûá, ÷îõëó ãóðáàí êÿñìèø. ß.Âÿëèéåâ.

213

ÃÓÐÀÍ

ÃÓÐÁÀÍ

2. Õàëã àðàñûíäà: ùÿð ùàíñû áèð ÿëàìÿòäàð

ùàäèñÿ ìöíàñèáÿòè èëÿ ãîéóí êÿñìÿ àäÿòè.

Êÿíäëÿðäÿí ãÿùðÿìàí Ôÿõðÿääèíèí àòûíûí

äûðíàüûíäà ãóðáàí êÿñìÿê ö÷öí ýÿòèðèëÿí

ñöðö-ñöðö ãîéóíëàð êÿñèëèá ñîéóëóð. Ì.Ñ.Îð-

äóáàäè.

3. ßí ÿçèç, ÿí ìöãÿääÿñ áèð øåé éîëóíäà

úàíûíäàí êå÷ìèø, þçöíö ôÿäà åòìèø àäàì.

..Áèçèì Íîâðóç áàéðàìûíûí èêèíúè ýöíö Ïåòðî-

ãðàä øÿùÿðèíäÿ àçàäëûã éîëóíäà øÿùèä îëàí

àçàäëûã ãóðáàíëàðû äÿôí îëóáëàð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. 

Ãóðáàí åòìÿê (åëÿìÿê) –

1) ôÿäà åòìÿê. Ìöøòàãèéÿì, úàíû ãóðáàí åëÿ-

ðÿì; Î õÿòòèíÿ, î õàëûíà, ñåâäèéèì! Ì.Â.Âè-

äàäè. Áèð úàíûì âàð, éàðà ãóðáàí åéëÿðÿì;

Åë äÿ äåñèí àøûã ãóðáàí þëäöðöð. Àøûã ßëÿñ-

ýÿð; 2) êþíöëëö ñóðÿòäÿ áàøãàñûíûí õåéðèíÿ

áèð øåéèíäÿí êå÷ìÿê, ÿë ÷ÿêìÿê; úàíûíäàí-

ìàëûíäàí êå÷ìÿê. Ãóðáàí ýåòìÿê – ÿí ÿçèç,

ÿí ìöãÿääÿñ áèð øåé óüðóíäà ôÿäà îëìàã,

ùÿëàê îëìàã, úàíûíû ãîéìàã. Ãóðáàí îëìàã

–  á à õ ãóðáàí ýåòìÿê. // Íÿâàçèø, ìåùðè-

áàíëûã, éàõóä éàëâàðûø ìÿíàñûíäà. Ãóðáàí,

òåç áóíó àïàð. – Îõó, áöëáöëúèéèì, ñÿñèíÿ ãóð-

áàí! Åé èëùàì ïÿðèñè ñåâèìëè úàíàí! Ì.Ðàùèì.

Ãóðáàí âåðìÿê – ÿí ÿçèç, ÿí ìöãÿääÿñ

áèð øåé éîëóíäà þç úàíûíäàí, éàõóä éàõûí

àäàìûíûí úàíûíäàí âÿ éà ìàëûíäàí êå÷ìÿê,

ôÿäà åòìÿê. Âÿòÿí éîëóíäà úàíûíû ãóðáàí

âåðìÿê. // Ãóðáàíäûð øÿêëèíäÿ – õîø òÿêëèô,

èëòèôàò ìÿíàñûíäà, éàõóä õàùèø åäèëÿí áèð

øåéè ìÿìíóíèééÿòëÿ âåðìÿéÿ, ýöçÿøò åò-

ìÿéÿ ùàçûð îëìàüû áèëäèðèð. – Íÿ ýþçÿë øåéäèð!

– Ãóðáàíäûð! – [Ìÿììÿäùÿñÿí ÿìè:] Áàø

öñòÿ, áàø öñòÿ, ãóðáàíäû ñÿíÿ åøøÿê. Áó ñààò

ýåäèì, þçöì ÷ûõàðäûì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Àé ãàðäàø, ñÿí õîø ýÿëìèñÿí. Ìàëûì, äþâëÿ-

òèì, åâèì, ùàìûñû ñÿíÿ ãóðáàíäûð! Ãàíòÿìèð.

4. Áèð ùàäèñÿ íÿòèúÿñèíäÿ ùÿëàê îëìóø

àäàì.  Éàíüûí ãóðáàíëàðû. Çÿëçÿëÿ ãóðáàí-

ëàðû. // Ùÿð ùàíñû áèð èø öçöíäÿí çÿðÿð ÷ÿê-

ìèø, ìÿíÿâè èçòèðàá âÿ ùàãñûçëûüà ìÿðóç

ãàëìûø àäàì ùàããûíäà. Î, èíòðèãà ãóðáàíû

îëäó. Þç òÿúðöáÿñèçëèéèíèí ãóðáàíû.

◊ Ãóðáàí(ûí) îëóì! – íÿâàçèø, ìåùðè-

áàíëûã, éàõóä éàëâàðûø áèëäèðèð. ×îõäàíäûð

êè, èáàäÿòäÿí õàðèúÿì; Ñÿúäÿýàùûì, áèð ñàíà

ãóðáàí îëóì! Àøûã Ïÿðè. Àíàñû [Íàäèðèí]

àéûëäûüûíû ýþðúÿê, ãîðõà-ãîðõà éàíûíà ýÿëèá

áàøûíû ñûüàëëàäû âÿ ñîðäó: – Ãóðáàí îëóì,

áÿäÿíèí àüðûéûðìû? Á.Òàëûáëû. Î éàçàí ÿëèíÿ

ìÿí ãóðáàí îëóì! Ýÿë, ýÿç áàü÷àìûçû ýöë

äÿðÿ-äÿðÿ. Ñ.Âóðüóí. [Ýöëñÿíÿì:] Ñÿí þçöíÿ

áàõìà, ãóðáàíûí îëóì! Ì.Ùöñåéí. Ãóðáàí

êÿñèì! –  á à õ ãóðáàí îëóì! Ãóðáàí îëà-

ñàí..., ãóðáàí îëñóí... – áèðè ùàããûíäà èúðà

åäèëìÿê èñòÿíèëÿí áèð èøèí (úÿçàíûí, òÿíáåùèí

âÿ ñ.) êèìèí (íÿéèí) ñàéÿñèíäÿ ýöçÿøò åäèëäè-

éèíè áèëäèðèð. Ãóðáàí îëñóí ýÿíúëèéèíÿ, éîõñà...

ÃÓÐÁÀÍÝÀÙ

èñ.  [ÿð. ãóðáàí âÿ ôàðñ.

...ýàù] Ãóðáàí êÿñèëÿí éåð. Éàç âÿ éàé ýåúÿ-

ëÿðèíäÿ áó ëàìïàëàð åéíè èëÿ áèð ãóðáàíýàù

êèìè èäèëÿð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÓÐÁÀÍËÛÃ

ñèô. 1. Ãóðáàí êÿñèëìÿê ö÷öí

ñàõëàíìûø, àéðûëìûø. Âàãèô, îüëóíóí ãóðáàí-

ëûã ãîéóíó êèìè éåðÿ óçàíäûðûëäûüûíû ýþðäöêäÿ

ãûøãûðäû.  ×ÿìÿíçÿìèíëè. Àé éàçûã, áèëìèð-

ñÿíìè, ãóðáàíëûã ãîéóíà ãÿíä éåäèðÿðäèëÿð,

õûíà éàõàð, ýþçöíÿ ñöðìÿ ÷ÿêÿðäèëÿð?

ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Þçöíö, éàõóä áàøãàñûíû ãóðáàí âåðìÿ,

úàíûíäàí êå÷ìÿ. [Ñîëìàç:] Áöòöí õàëãûí íè-

úàòû ö÷öí ìÿíèì ãóðáàíëûüûì ýÿðÿêñÿ, ìÿí

÷ÿêèíìÿéÿúÿéÿì. Ú.Úàááàðëû.

ÃÓÐÁÀÍ-ÑÀÄÀÜÀ

äàí.  á à õ ñàäàüà.

◊ Ãóðáàí-ñàäàüà ýåòìÿê – ùÿääèíäÿí

àðòûã ÿçèçëÿìÿê, îõøàìàã, íàçëàìàã.

ÃÓÐÚÀËÀÍÌÀ

“Ãóðúàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÚÀËÀÍÌÀÃ

ô. äàí. Ãóðäàëàíìàã,

éåðèíäÿúÿ òÿðïÿíìÿê, î éàí-áó éàíà ÷åâ-

ðèëìÿê (÷îõ âàõò “éåðèíäÿ” ñþçö èëÿ). Ìöð-

ñÿë êèøè óòàíúàã ýþçëÿðèíè Ìÿðéÿìÿ çèëëÿéèá

éåðèíäÿ ãóðúàëàíäû. Ì.Ùöñåéí. Íÿáè àèëÿ-

ñèíÿ ñàáàù ùàðàäàí ÷þðÿê òàïàúàüûíû äö-

øöíöð, éåðèíäÿ ãóðúàëàíûðäû. ß.Àáàñîâ.

ÃÓÐÚÀÍÌÀ

“Ãóðúàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÚÀÍÌÀÃ

á à õ ãóðúàëàíìàã. Êà-

çûì éåðèíäÿ ãóðúàíäû, äèããÿòëÿ îüëàíà áàõäû,

óòàíúàã áèð òÿáÿññöì öçöíÿ éàéûëäû. ×ÿìÿí-

çÿìèíëè.

ÃÓÐÚÓÕÌÀ

“Ãóðúóõìàã”äàí

ô.èñ.

Ãóðúóõìà äöøìÿê – íàðàùàòëûã âÿ ìà-

ðàã ÿëàìÿòè îëàðàã ùàìû éåðèíäÿúÿ ùÿðÿêÿò

åòìÿê, òÿðïÿøìÿê.

ÃÓÐÚÓÕÌÀÃ

ô. äàí. Áèð éåðäÿ ñàêèò

îòóðìàéûá òåç-òåç ÷åâðèëìÿê, ãóðäàëàíìàã.

Ñÿôÿð éåðèíäÿ ãóðúóõóð, ñîíðà éåíÿ ýþçëÿðèíè

óëäóçëàðà äèêÿðÿê, ãÿëáèíè äèíëÿìÿéÿ áàøëà-

214

ÃÓÐÁÀÍ

ÃÓÐÚÓÕÌÀÃ

éûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Éàðûì ñààò êå÷ìÿäè êè,

éåíÿ òîïàëûí ãóðúóõäóüóíó ñåçäèì. Ìèð Úÿëàë.

ÃÓÐÚÓØÌÀ

“Ãóðúóøìàã”äàí ô.èñ. “Áþéöê

äöç” éèéÿëÿðèíèí àðàñûíäà éåíÿ ãóðúóøìà

äöøäö. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÐÚÓØÌÀÃ

á à õ ãóðúóõìàã.

ÃÓÐÄ

1

èñ.  Úàíàâàð.  Äöøäö ãÿçàäàí îðà

ãóðäóí éîëó; Áàõäû êè, ýþðñöí, ãóéó áîøäóð,

äîëó. À.Ñÿùùÿò. Ãóðä äà þç éåðèíè ãàðàíëûã

èñòÿð êè, îíó ùå÷ ýþðÿí îëìàñûí, î äà ÿëèíÿ

êå÷ÿíè äàüûäûá ýÿìèðñèí, ñöìöêëö-ñöìöêëö,

ãàíëû-ãàíëû óäñóí. Ñ.Ðÿùìàí. // ìÿú. Òÿø-

áåùëÿðäÿ. [Ùàúû Ìóðàä:] Ìÿí îëìóøàì áèð

ëåø, ñèç îëìóñóíóç áèð àú ãóðä. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

[Âàãèô:] Õàëã ðàçû ãàëìàñà áèð ùþêìäàð-

äàí; Ùàêèìè ãóðä êèìè äèäÿúÿê çàìàí.

Ñ.Âóðüóí. [Ãàçàíõàí:] Ýþðäöì êè, .. ãàðà

ãóäóç ãóðäëàð åâèìè äÿëèð.. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

◊ Ãóðä íàüûëû – âàõò êå÷èðìÿê ö÷öí äà-

íûøûëàí àëäàäûúû ñþçëÿð. Ãóðä öðÿéè éåìÿê

– úÿñàðÿòëè îëìàã, ãîðõìàìàã, öðÿêëè

îëìàã. ..Áàõ, èíäè äöøìÿíëÿ äàëàøìàã âàõòû

ýÿëèá ÷àòìûøäûð. Îüëàí îëäó, éà ãûç, ýÿðÿê éåðè

ýÿëÿíäÿ ãóðä öðÿéè éåìèø îëñóí. Ñ.Ðÿùèìîâ.

Ãóðä éàüû – ìþâùóìàòà èíàíàíëàðûí åòèãà-

äûíà ýþðÿ, ýóéà èêè éàõûí àäàìû âÿ éà ãî-

ùóìó áèð-áèðèíÿ äöøìÿí åòìÿê, éàõóä áèð-

áèðèíäÿí èêðàù åòäèðìÿê ãöââÿñèíÿ ìàëèê

îëàí ìàääÿ (áóíà íàèë îëìàã ö÷öí áó ìàä-

äÿíè îíëàðûí ïàëòàðûíà ñöðòìÿê âÿ éà îíëàðûí

åâëÿðèíèí àñòàíàñûíäà áàñäûðìàã êèôàéÿò

èìèø). [Íóðúàùàí:] Áåëÿ îëàí ñóðÿòäÿ, áà-

ëàì, éÿãèí êè, îüëàíà ãóðä éàüû ñöðòöáëÿð.

Í.Âÿçèðîâ. Ãóðäëà ãèéàìÿòÿ ãàëìàã çàð.

êèí. – ÷îõ éàøàìàã, þëìÿìÿê, ùÿìèøÿ éà-

øàìàã (àäÿòÿí èíêàð øÿêëèíäÿ èøëÿíèð). Îíà

áèð äåéÿí éîõäóð êè, àé àðâàä, ãóðäëà ãèéà-

ìÿòÿ ãàëìàéàúàãñàí êè.. Ñ.Ðöñòÿì. Ãóðäëà

ãóçó áèð éåðäÿ, éàõóä ãóðä ãóçó èëÿ îòëà-

éûð –  ÷îõ ñàêèòëèêäèð, äèíúëèêäèð, ÿìèí-

àìàíëûãäûð. ..Ýóéà ìöõáèðèìèç îðàäàí éàçûð

êè,  “ñàêèòëèêäèð, ãóðä ãóçó èëÿ îòëàéûð”.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãîéóí úèëäèíÿ (äÿðè-

ñèíÿ, äîíóíà) ýèðìèø ãóðä – þç ïèñ íèééÿò-

ëÿðèíè õåéèðõàùëûã ïÿðäÿñè àëòûíäà ýèçëÿäÿí

ãÿääàð, ðèéàêàð àäàì ùàããûíäà. Ýþçöíöí

ãóðäó þëìÿê –  á à õ ýþç.  Êþùíÿ ãóðä –

ùå÷ áèð ùèéëÿéÿ àëäàíìàéàí, óéìàéàí, ùèé-

ëÿýÿð, òÿúðöáÿëè, àéûã, çèðÿê àäàì ùàããûíäà.

Î, êþùíÿ ãóðääóð, îíó àëäàòìàã îëìàç.

ÃÓÐÄ

2

èñ. çîîë. Éóìøàã áÿäÿíëè, óçóí-

ñîâ, àéàãñûç, ñöðöíÿðÿê ùÿðÿêÿò åäÿí êè÷èê

ùåéâàí. Ôîðìàëàðû, ðÿíýëÿðè, íþâëÿðè, áþéöê-

ëöêëÿðè âÿ éàøàéûø òÿðçëÿðè õåéëè ìöõòÿëèô âÿ

ãÿðèáÿ îëàí ìèíëÿðëÿ ãóðä íþâö äÿíèçèí ñÿò-

ùèíäÿí òóòìóø äèáèíÿ ãÿäÿð ùÿð áèð éåðèíäÿ

éàøàéûð. “Ñóàëòû àëÿì”. “Ãóðäëàð” ìþâçó-

ñóíó êå÷ÿðêÿí ÿí ÿëâåðèøëè îáéåêò äèðè ñîõóë-

úàí ùåñàá îëóíóð. Úÿáðàéûëáÿéëè. Êèðïè áîñ-

òàíûí ãóðäëàðûíû éåéèá òÿëÿô åäÿð. Ñ.Ñ.Àõóí-

äîâ. 

Ãóðä äöøìÿê –  á à õ ãóðäëàíìàã.

Ïåíäèðÿ ãóðä äöøìöøäöð.  Ãóðä éåìÿê –

÷öðöìÿê, ïîçóëóá õàðàá îëìàã. Ýþé÷ÿê áà-

úûíûí äåäèéèíÿ ýþðÿ, óøàã ÷îõ øèðíè ñåâäè-

éèíäÿí, äèøëÿðèíèí ùàìûñûíû ãóðä éåìèøäè.

ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓÐÄÀÁßÍÇßÐ

ñèô.  Ýþðöíöøúÿ ãóðäà

(ñîõóëúàíà) îõøàéàí.

ÃÓÐÄÀÜÇÛ

èñ. áîò. ×îõèëëèê îò áèòêè;

èòàüçû.

ÃÓÐÄÀËÀÌÀ

“Ãóðäàëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄÀËÀÌÀÃ

ô. 1. Áèð øåéè ÿëè èëÿ âÿ éà

áàøãà áèð øåéëÿ ÿëëÿøäèðìÿê, éåðèíäÿí òÿð-

ïÿòìÿê, ãàðûøäûðìàã, î òÿðÿô-áó òÿðÿôèíÿ òî-

õóíìàã.  Øåéëÿðè ãóðäàëàìàã.  – Ðÿùèì áÿé

äîäàãàëòû ýöëöìñÿäè, áþéðöíäÿêè ìàøàíû

ýþòöðöá ìàíãàëûí êþçëÿðèíè ãóðäàëàäû.

Ì.Ùöñåéí. // ßëè èëÿ àðàøäûðìàã. [Ôÿðùàä]

ñàü úèáèíè ãóðäàëàäû. Áèð ëîüìà ãóðó ãàðà

÷þðÿê òàïäû. ß.Âÿëèéåâ.

2. Ãàøûìàã, òîõóíìàã, ÿëëÿøäèðìÿê,

ãûúûãëàíäûðìàã. Éàðàíû ãóðäàëàìàã.

3. ìÿú. Òÿçÿëÿìÿê, öñòöíö à÷ìàã, éàõóä

éàääàí ÷ûõìûø áèð øåéè òÿçÿäÿí éàäà ñàë-

ìàã. Ìÿí ìÿñÿëÿíè ÷îõ äà ãóðäàëàìàã èñ-

òÿìÿéÿðÿê, èíòèáàùíàìÿíè îõóìàüà áàøëà-

äûì. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Êå÷ìèøëÿðèíè ãóðäàëà-

ìàã, îíó éàõûíäàí òàíûìàã àðçóñó ýöíäÿí-

ýöíÿ àðòûðäû. À.Øàèã.

ÃÓÐÄÀËÀÍÌÀ

“Ãóðäàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄÀËÀÍÌÀÃ

ô. 1. Þç éåðèíäÿúÿ òÿð-

ïÿøìÿê, íÿ èñÿ áèð øåéëÿ ÿëëÿøìÿê, ìÿøüóë

îëìàã, éöíýöëúÿ èøëÿìÿê; ñàêèò îòóðìàìàã.

Áèíàíûí î áèðè áàøûíäà, öñò ìÿðòÿáÿíèí áàëàúà

åéâàíûíäà Ñàëìàí ãóðäàëàíûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

Éóíèñ éàõûíëàøàíäà àüàú àëòûíäà áîç êþé-

íÿêëè, éàõàñû à÷ûã áèð êèøèíèí ãóðäàëàíäûüûíû

ýþð(äö). Ìèð Úÿëàë. ßñÿä ùÿéÿòäÿêè òÿðÿâÿç-

ëèêäÿ ãóðäàëàíûðäû. Ñ.Ðÿùìàí.

215

ÃÓÐÚÓØÌÀ

ÃÓÐÄÀËÀÍÌÀÃ

2. ìÿúù.  Òÿçÿëÿíìÿê, òÿçÿäÿí éàäà ñà-

ëûíìàã. Áó õàòèðÿíèí ãóðäàëàíìàüûíäàí íÿ

ôàéäà? ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÐÄÀËÀØÌÀ

“Ãóðäàëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄÀËÀØÌÀÃ

ô.  Þç-þçöíÿ òÿðïÿø-

ìÿê, þç éåðèíäÿ ãóðäàëàíìàã. Àñòà-àñòà äÿ-

áÿðèá ãóðäàëàøûðñàí, äåéÿñÿí; Áÿçè ÿôñàíÿ-

÷èëÿðëÿ éàíàøûðñàí, äåéÿñÿí. Ì.ß.Ñàáèð.

ÃÓÐÄÀÎÕØÀÐ

á à õ ãóðäàáÿíçÿð.

ÃÓÐÄÁÀÜÐÛ

èñ. áîò. Ìåøÿëÿðäÿ ýåíèø

éàéûëìûø áèð êîë áèòêè; áèðýþç. Áèðýþç âÿ éà

ãóðäáàüðû .. Àçÿðáàéúàí ìåøÿëÿðèíäÿ ýåíèø

éàéûëìûøäûð. Ùöíäöðëöéö 3 ì-ÿ ãÿäÿð îëàí

êîëäóð. Ì.Ãàñûìîâ.

ÃÓÐÄÁÀÑÀÍ

èñ. Èðè ÷îáàí èòè.

ÃÓÐÄÁÎÜÀÍ

èñ. áîò. Àúû âÿ çÿùÿðëè øè-

ðÿñè îëàí áèð áèòêè, îò.

ÃÓÐÄÅØßÍßÉÈ

èñ. äàí. 1. Áèð-áèðèíÿ ãà-

ðûøäûðûëìûø, àëò-öñò åäèëìèø øåé âÿ éà éåð

ùàããûíäà. Áó íÿäèð, åëÿ áèë ãóðäåøÿíÿéèäèð,

ùÿð øåé àëò-öñò åäèëìèøäèð.

2. Áÿäÿí ÿòèíèí ïàð÷à-ïàð÷à ãûçàðìàñûí-

äàí èáàðÿò õÿñòÿëèê.

ÃÓÐÄÊÎËÓ

èñ. áîò. Ïàõëàëûëàð ôÿñèëÿñèí-

äÿí êîë áèòêè.

ÃÓÐÄÃÎÂÀÍ, ÃÓÐÄÃÎÂÓÚÓ

ñèô. òèá.

Èíñàí, éà ùåéâàí áàüûðñàãëàðûíäàêû ãóðäëàðû

÷ûõàðàí (äÿðìàí âÿ ñ.). Àëèìëÿðèìèç òÿðÿôèí-

äÿí ãàíêÿñèúè, ãóðäãîâóúó, þäãîâóúó, ãóñ-

äóðóúó òÿñèðÿ ìàëèê áèð ñûðà äÿðìàí áèòêèëÿðè

äÿ þéðÿíèëìèøäèð.

ÃÓÐÄ-ÃÓØ

òîï. Ùÿøÿðàò, úöúöëÿð. Òîéóã

úöúÿëÿðè èëÿ î àüàúëûãäà ýÿçèøèð, ãóðä-ãóø,

÷ÿéèðòêÿ òóòóá éåéèð âÿ ÷àëàëàðûí àëòûíäà åøÿ-

ëÿíèðäè. À.Øàèã.

ÃÓÐÄËÀÌÀ

“Ãóðäëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄËÀÌÀÃ

ô.  Áàëà äîüìàã, áàëàëà-

ìàã (ãóðä ùàããûíäà).

ÃÓÐÄËÀÍÄÛÐÌÀ

“Ãóðäëàíäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÓÐÄËÀÍÄÛÐÌÀÃ

ô.  Áèð øåéè ÷îõ ñàõ-

ëàéàðàã ãóðäëàíìàñûíà, ãóðä äöøìÿñèíÿ ñÿ-

áÿá îëìàã; èéëÿíäèðìÿê. Ïåíäèðè ãóðäëàí-

äûðìàã. ßòè ãóðäëàíäûðìàã.

ÃÓÐÄËÀÍÌÀ

“Ãóðäëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄËÀÍÌÀÃ

ô. 1. ×îõ ãàëìàãäàí, èñ-

òèäÿí, éàõóä áàøãà áèð ñÿáÿáäÿí ãóðä äöø-

ìÿê, èéëÿíìÿê. Ïåíäèð ãàëûá ãóðäëàíûáäûð.

2. ìÿú. äàí. Ïàõûëëûã åòìÿê, öðÿéèíäÿ ïà-

õûëëûüûíû ÷ÿêìÿê.

ÃÓÐÄËÀÒÌÀÃ

á à õ ãóðäëàíäûðìàã.

ÃÓÐÄËÓ

ñèô. 1. Ãóðä äöøìöø, ãóðä äÿé-

ìèø. Ãóðäëó àëìà. Ãóðäëó ïåíäèð.

2. ìÿú. Êèíëè, ãÿëáèãàðà, ïàõûë. Ãàðàýöíöí

äÿðäè áþéöê èäè. Îíóí ýþçö àú, öðÿéè ãóðäëó

èäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÄËÓÃ

èñ. Úàíàâàðëûã, âÿùøèëèê, éûðòû-

úûëûã.  Ãóðä äîüóëäóüó çàìàí ãóðäëóã õà-

ñèééÿòè èëÿ éîõ, éàëíûç ãóðäëóã øÿêëè èëÿ äî-

üóëóð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÓÐÄËÓËÓÃ

èñ. Ãóðä äöøìöø øåéèí ùàëû.

ÃÓÐÄÎÒÓ

èñ. áîò. Ïàõëàëûëàðà ìÿíñóá

éàáàíû áèð áèòêè.

ÃÓÐÄÓ-ÃÓÐÄÓ

èñ. äàí. Ùÿéÿúàí, éàõóä

íàðàçûëûã ÿëàìÿòè îëàðàã ýèçëè äàíûøìà, äåéèí-

ìÿ, ãåéáÿò åòìÿ. 

Ãóðäó-ãóðäóéà äöø-

ìÿê – ùÿéÿúàí, éàõóä íàðàçûëûã ÿëàìÿòè îëà-

ðàã ýèçëè äàíûøìàã, äåéèíìÿê, ãåéáÿò åòìÿê.

ÃÓÐÄÓÐÌÀ

“Ãóðäóðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÄÓÐÌÀÃ

“Ãóðìàã”äàí èúá.

ÃÓÐÜÀÍ

èñ. ìÿù. Ùàñàð; áþéöê âÿ ùöí-

äöð áàðû.

ÃÓÐÜÓ

1

èñ.  Áèð éåðäÿ ãóðóëìóø ìåõà-

íèçì, ìàøûí, úèùàçëàð ñèñòåìè âÿ ñ. òåõíèêè

àâàäàíëûã. Îðäà êåøèê ÷ÿêÿí áöòöí ôÿùëÿëÿð;

Ýþçö òÿê ãîðóéóð áó ãóðüóëàðû. Ñ.Âóðüóí.

// Ùÿð ùàíñû áèð èøè, ÿìÿëèééàòû èúðà åòìÿê

ö÷öí âàñèòÿ îëà áèëÿí àëÿò, úèùàç, òÿðòèáàò, âÿ-

ñàèò. Èäìàí ãóðüóëàðû.

ÃÓÐÜÓ

2

èñ. äàí. 1. Áöñàò, òÿíòÿíÿ, äÿñýàù.

×ÿðõèí ýÿðäèøèíäÿí áèìöðâÿò ôÿëÿê; Ñèòÿìèí-

äÿí íåúÿ úàíëàð èòèáäèð; çöëìöíö àøèêàð ãûë-

äûí íöìàéàí; Ãóðüóëàð ïîçóëóá, ñàíëàð èòèá-

äèð. Àøûã ßëÿñýÿð.

2. Ùèéëÿ, êÿëÿê, äîëàá, ÿë àëòûíäàí ùàçûðëà-

íàí òÿëÿ. Ñöáùàíâåðäèçàäÿ òÿëÿäÿí ñàü-ñà-

ëàìàò ÷ûõàí Äÿìèðîâ ö÷öí éåíÿ äÿ àéðû-àéðû

ãóðüóëàð äöøöíöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ. 

Ãóðüó

ãóðìàã – áèðèíÿ ãàðøû ýèçëèíäÿí òÿëÿ ùàçûð-

ëàìàã, ùèéëÿ äöçÿëòìÿê, áèúëèê èøëÿòìÿê. Èøäè

.. áèðäÿí òóòóëñàì, îíäà áèð ãóðüó ãóðóá Êî-

ðîüëóíó Áàéàçèäÿ ýþíäÿðÿúÿéÿì. “Êîðîüëó”.

[Ùàúû ßëè:] Áàõ, áèçè éîõëàìàã ö÷öí áåëÿ ãóð-

üóëàð ãóðóëóð. Ï.Ìàêóëó.

ÃÓÐÜÓØÓÍ

èñ.  1. Ýþéÿ ÷àëàð áîçóìòóë

ðÿíýëè ÷îõ àüûð éóìøàã ìåòàë. ßðýèí ãóðüó-

øóí. Ìÿòáÿÿ ùÿðôëÿðè ãóðüóøóíäàí òþêöëöð. –

Àéðû-àéðû êèìéÿâè åëåìåíòëÿðäÿí àëöìèíèóì,

ñöðìÿ, âîëôðàì, íèêåë, êîáàëò, ãóðüóøóí âÿ

216

ÃÓÐÄÀËÀØÌÀ

ÃÓÐÜÓØÓÍ

ðàäèîàêòèâ ìåòàëëàðûí éåíè éàòàãëàðûíûí àõ-

òàðûøû õöñóñè ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. Ì.Ãàøãàé.

Ãóðüóøóí ðÿíýè – òóòãóí. Ãóðüóøóí ðÿí-

ýèíÿ ÷àëàí áóëóäëàð øÿùÿð öçÿðèíäÿí àüûð-àüûð

ýÿëèá þòäöêúÿ, åëÿ áèë äÿíèçëÿ ýþé ãîâóøóðäó.

Ì.Ùöñåéí. // Ãóðüóøóíäàí ãàéðûëìûø. Ãóð-

üóøóí ýöëëÿ. Ãóðüóøóí áîðó.

2. Òöôÿíý âÿ òàïàí÷à ýöëëÿñè.

3. ìÿú. ×îõ àüûðëûã ìÿíàñûíäà. [Ùàúû Ãàðà:]

..Ãÿäÿê, øèëÿ âåðÿíèí ÿëè ãóðüóøóí èìèø, ö÷

àéäûð .. áåø òîï ñàòìûøàì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

Àõû íèéÿ Çÿðèíòàú õàíûì þç ÿðèíèí áàøûíà áåëÿ

áèð ãóðüóøóí ãàïàç ñàëìàãëà áó ãÿäÿð àü

åëÿñèí?!  Ñ.Ðÿùèìîâ. [Ãàðàúà ÷îáàíûí] áàøû

ãóðüóøóí êèìè àüûðëàøìûø, ãóëàãëàðû óüóë-

äàéûð, áÿäÿíè ó÷óíóðäó. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀÌÀ

“Ãóðüóøóíëàìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀÌÀÃ

ô. òåõ. Ãóðüóøóíà òóò-

ìàã, öçÿðèíÿ ãóðüóøóí ÷ÿêìÿê, ãóðüóøóíëà

þðòìÿê, ãóðüóøóíëà èøëÿìÿê.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀÍÌÀ

“Ãóðüóøóíëàíìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀÍÌÀÃ

1. ò-ñèç. Ãóðüó-

øóíà ÷åâðèëìÿê, ãóðüóøóí êèìè îëìàã.

2. ìÿúù. È÷èíÿ ãóðüóøóí òþêöëìÿê, éàõóä

ãóðüóøóíëà ñóâàíìàã, ãóðüóøóíëà þðòöëìÿê,

öçÿðèíÿ ãóðüóøóí ÷ÿêèëìÿê.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀØÌÀ

“Ãóðüóøóíëàøìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀØÌÀÃ

ô. Ãóðüóøóíà äþí-

ìÿê, ãóðüóøóí êèìè îëìàã.

ÃÓÐÜÓØÓÍËÓ

ñèô. Òÿðêèáèíäÿ ãóðüóøóí

îëàí, ãóðüóøóí ãàòûøûüû îëàí.

ÃÓÐ-ÃÓÐ

1

òÿãë. 1. Ãàðûí ãóðóëäàìàñû, áà-

üûðñàãëàðûí è÷èíäÿêè ãàç âÿ éà ìàéåíèí ùÿðÿ-

êÿòèíäÿí ãàðûíäà ùàñèë îëàí ñÿñ.

2. Ãóðáàüàëàðûí ÷ûõàðäûüû ñÿñ, ãóðóëäàìà.

3. Áîüàçû äàð ãàáäàí òþêöëÿðêÿí ìàéåíèí

÷ûõàðäûüû ñÿñ. // Ñóëó ãÿëéàíû ÷ÿêÿðêÿí, êö-

ïöíöí è÷èíäÿ ùàñèë îëàí ñÿñ.

4. Ãàðûøûã, àíëàøûëìàç äàíûøûã, ñÿñ. Ãóð-

ãóð ñàëìàã.

ÃÓÐ-ÃÓÐ

2

èñ. äàí. È÷èíÿ ýèëÿëè ìåéâÿ

éûüìàã ö÷öí àüàú ãàáûüûíäàí ãàéðûëàí

áîðóøÿêèëëè ãàá. Óøàãëàð ãóð-ãóðäà ÷èéÿëÿê

ýÿòèðìèøäèëÿð.

ÃÓÐÌÀ

1. “Ãóðìàã”äàí ô.èñ.

2. ñèô. Ãóðóëàí, éàéëû. Ãóðìà îéóíúàã.

ÃÓÐÌÀÃ

ô.  1. Éàðàòìàã, òÿøêèë åòìÿê,

ìåéäàíà ýÿòèðìÿê. Éåíè ùÿéàò, éåíè ìÿèøÿò

ãóðìàã.

2. Òèêìÿê, áèíà åòìÿê, òÿñèñ åòìÿê, èíøà

åòìÿê, ãàéûðìàã. Ñÿää ãóðìàã. Çàâîä

ãóðìàã. – Èñòåùêàì÷û – ìöùÿíäèñ äåìÿêäèð.

Éÿíè êþðïö òèêÿúÿê, éîëëàðû áÿðïà åäÿúÿê, ñÿí-

ýÿð ãóðàúàãñûíûç. Ìèð Úÿëàë. [Ãàðàúà ÷îáà-

íûí] èýèä éîëäàøëàðû áèð íå÷ÿ ìþùêÿì òèðè ÷ÿ-

êèá áèð-áèðèíÿ áÿíä åòäèëÿð, êþðïö ãóðäóëàð.

Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

3. Äöçÿëòìÿê, òÿðòèá åòìÿê. Ìÿúëèñ ãóð-

ìàã. Ñöôðÿ ãóðìàã. Òÿëÿ ãóðìàã. Éàñ ãóð-

ìàã. Èêè úöìëÿíè ãóðà áèëìèð. – ..Ãÿçåòëÿðäÿ

éàçûðëàð êè, Òÿáðèçäÿ þâðÿòëÿð ìèòèíã ãóðóð-

ëàð, êþùíÿ àäÿòëÿðè àðàäàí ýþòöðöðëÿð, èñëà-

ùàò òÿëÿá åäèðëÿð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Àòàì

Êÿðèì áàáà èëÿ àëà÷ûã ãóðìàüà ýåòäè. À.Øàèã.

Ãàðàòîéóã òóòìàã ö÷öí àò ãûëûíäàí úÿëÿ ùþ-

ðöá, áàüäà àüàúëàð àëòûíäà ÷îõ õÿçÿë îëàí

éåðäÿ ãóðóðäóã. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

4. Áèð øåéèí öçÿðèíäÿ ÿñàñëàíäûðìàã, òÿø-

êèë åòìÿê. Ïëàíû ðåàë èìêàíëàð ÿñàñûíäà ãóð-

ìàëû. Èøëÿðè éåíè öñóë èëÿ ãóðìàã. – ..Ýÿëÿúÿê

ãîùóìëóüó ìþùêÿì ÿñàñëàð öñòöíäÿ ãóð-

ìàã ö÷öí, î, Ñÿëèìèíèí .. áÿçè ùÿðÿêÿòëÿðèíè

òÿñùèù åòìÿëè èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

5. Õÿéàëûíäà éàðàòìàã. Úöðáÿúöð ôÿðçèé-

éÿëÿð ãóðìàã. Õÿéàëûíäà áþéöê-áþéöê ïëàí-

ëàð ãóðìàã.

6. Ñààò âÿ ñ. ìåõàíèçìëÿðèí éàéûíû áóð-

ìàã âÿ èøÿ ñàëìàã. Ñààòû ãóðìàã. Ïàòåôîíó

ãóðìàã.

ÃÓÐÍÀ

èñ. 1. ×åøìÿ, ùàìàì âÿ ñ. êðàíû

àëòûíäà ñóéóí òþêöëöá éûüûëìàñû ö÷öí äàø-

äàí âÿ ñ.-äÿí äöçÿëäèëìèø êè÷èê ùîâóç. Ùà-

ìàì, ÷åøìÿ ãóðíàñû.

2. Êðàí. Ëöçóì âàõòûíäà ãóðíàíû à÷ûðñàí,

ïàêèçÿ ñó úàðè îëóð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Õîðò-

äàí:] Äèâàðëàðäà ñàìîâàð ãóðíàñûíà îõøàð

áèð øåé ãîéóáäóðëàð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓÐÍÀÇ

ñèô.  Ùèéëÿýÿð, àëäàäûúû, ìÿêðëè.

Òÿáèÿò ãóðíàç áàããàëëàð êèìè áèçè àëäàäûð.

Ú.Úàááàðëû. Áèëèðèê, òöëêöäÿí äàùà ãóðíàç-

ñàí; Äèëèíäÿ “ãàðäàøëûã”, ÿëèíäÿ ñèëàù.

Ñ.Âóðüóí. // Àéûã, àëäàíìàç, çèðÿê.

ÃÓÐÍÀÇÚÀÑÛÍÀ

çÿðô  Ùèéëÿýÿðúÿñèíÿ,

áèú-áèú. [Ýöëÿðèí] äàèìà ãóðíàçúàñûíà ýö-

ëöìñÿéÿí èðè ìàâè ýþçëÿðè âàðäû. Ú.Úàááàðëû.

217

ÃÓÐÜÓØÓÍËÀÌÀ

ÃÓÐÍÀÇÚÀÑÛÍÀ

ÃÓÐÍÀÇËÛÃ

èñ. Ùèéëÿýÿðëèê, àëäàäûúûëûã;

ìÿêð.  Íÿ åòìÿê, ãóðíàçëûãëà (ç.) åäèëÿí áó

õÿéàíÿò äöíéàäà áèðèíúè äÿôÿ äåéèëäèð.

À.Øàèã. // Àéûãëûã, àëäàíìàçëûã, çèðÿêëèê.

ÃÓÐÑ

[ÿð. ãöðñ] 1. èñ. Éàñòû, äàèðÿ øÿêèëëè

øåé, éóâàðëàã øåé; äèñê. Àé ãóðñó. – Ýöíÿøèí

ãóðñó íÿäÿí éåð éöçöíÿ øþëÿ âåðèð? Íÿñèìè.

2. ñèô. Ùÿúìúÿ êè÷èê, âÿçíúÿ àüûð.

ÃÓÐÑÀÃ

èñ. 1. Ýþâøÿéÿí ùåéâàíëàðûí âÿ

ãóøëàðûí áèðèíúè ìÿäÿñè. // Öìóìèééÿòëÿ,

ìÿäÿ. 

Ãóðñàüû áîø – àú.

2. È÷èíÿ ñóúóã âÿ ñ. äîëäóðìàã ö÷öí íàçèê,

ãóðó áàüûðñàã. // Äÿô, áàðàáàí âÿ ñ. öçöíÿ

÷ÿêèëÿí íàçèê äÿðè.

◊ Ãóðñàüû äàðàëìàã – 1) éåìÿìÿêäÿí

àðûãëàìàã, öçöëìÿê. Àúëûãäàí óøàüûí ãóðñàüû

äàðàëàð, ôèêðè èëÿ àíàñû îíà éàíàøàðàã: – Îü-

ëóì, .. ãàëõ, ãàëõ, éåìÿéèíè éå, – äåéÿðäè.

À.Øàèã; 2) ìÿú. öðÿéè ñûõûëìàã, úàíû ñûõûëìàã.

ÃÓÐÑÀÃÚÛÃ

èñ. Êè÷èê ãóðñàã.

ÃÓÐÑÀÃËÛ

ñèô. 1. Ãóðñàüû îëàí.

2. ìÿú. äàí. Öðÿêëè, úÿñàðÿòëè, ãîðõóñóç.

ÃÓÐÑÀÃËÛÃ

èñ. àíàò. Ãàðûíäà ãóðñàüûí

éåðëÿøäèéè áîøëóã.

ÃÓÐØÀÃ

èñ. 1. Áåëè ñûõ òóòìàã ö÷öí îíà

ñàðûëàí óçóí âÿ äàð ïàð÷à; áåëáàüû. Ãóðøàã äà,

áèëèðñÿí êè, îí àðøûí ýÿðÿê îëñóí.. Ì.ß.Ñàáèð.

Ìÿùÿììÿäùÿñÿí ÿëèíè åøøÿê÷èíèí ãóðøàüûíà

ñàëûá ÷ÿêÿ-÷ÿêÿ àïàðûðäû. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ.  Ùàúû Ñàëìàí ÷óáóüóíó ãóðøàüûíà

ñàíúäû, êîíêà ñöðÿíèí éåðèíÿ ÷ûõäû. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè. // Ñàðüû, èï âÿ ñ. Ýþíäÿðèëÿí êèòàáëàð

áàøûáàüëû ãàëûá, êÿñèëìèð âÿ ðóçíàìÿëÿð ãóð-

øàãäàí ÷ûõìûð. Ô.Êþ÷ÿðëè .

2. Áåë. Ãóðøàüûíäàí éàïûøìàã. Ãóðøàüà

ãÿäÿð ñóéà áàòìàã. Ãóðøàüà ãÿäÿð ïàë÷ûã

âàðäûð. Áÿäÿíè ùÿð ýöí ãóðøàüà ãÿäÿð ñîéóã

ñó èëÿ éóìàã õåéèðëèäèð. – Áóðàäà éàç çà-

ìàíû ãóðøàüà ãÿäÿð îò îëóð. È.ßôÿíäèéåâ.

3. õöñ. Áèð øåéèí áåëèíè äþâðÿëÿìÿê ö÷öí

ìåòàëäàí âÿ ñ.-äÿí ãàéðûëìûø êÿìÿð; ÷ÿí-

áÿð. ×ÿëëÿéèí ãóðøàüû. Áèíàíûí ãóðøàüû.

4. úîüð. Éåð êöðÿñè ñÿòùèíèí èêè ìåðèäèàí

àðàñûíäàêû ùèññÿñè. Áöòöí Éåð êöðÿñè ìåðè-

äèàíëàðëà 24 ãóðøàüà, éà çîíàéà áþëöíöð. –

Àâðîïà, äåìÿê îëàð êè, òàìàìèëÿ ìöëàéèì

ãóðøàãäà éåðëÿøÿí éåýàíÿ ãèòÿäèð. “Ãèòÿëÿð

úîüðàôèéàñû”. // Þëêÿ ÿðàçèñèíèí, ùÿð ùàíñû áèð

ÿëàìÿòèíÿ ýþðÿ, ìöÿééÿí áèð ãèñìèíè òÿøêèë

åäÿí ùèññÿñè. – Ùöíäöðëöéö 1000 ì-äÿí àðòûã

îëàí ðåëéåô öíñöðëÿðè äàü ãóðøàüûíû òÿøêèë

åäèð.. [Ìè÷óðèí] øàôòàëû êèìè äàäëû, çÿðèô ÿòèðëè

áèð ìåéâÿ áèòêèñèíè Ðóñèéàíûí îðòà ãóðøàã-

ëàðûíäà éåòèøäèðìÿê èñòÿéèðäè. Ì.Àõóíäîâ.

◊ Ãóðøàüà ÷ûõìàã – ùÿääè àøìàã (áèð

øåéèí ÷îõëóüóíó, áîëëóüóíó áèëäèðèð). Ãàð

ãóðøàüà ÷ûõûðäû. – Ñþç óçàíñà ùÿúâ ÷ûõàð

ãóðøàüà; Ñþçöí äàëûí ÷îõ óçàòìà, ùàéûôñàí!

Àøûã ßëÿñýÿð. Áó ìèíâàë èëÿ éåääè ýöí êå÷äè.

Áó éåääè ýöíöí ÿðçèíäÿ ïëîâ ãóðøàüà ÷ûõäû..

ß.Ùàãâåðäèéåâ.  Ãóðøàüûíûí àëòûíû áÿð-

êèòìÿê çàð. – ãàðíûíû äîéäóðìàã, éåìÿê.

[Úàùàíýèð áÿé:] ..Õÿëèë, ñÿí äÿ ýÿë îòóð,

ãóðøàüûíûí àëòûíû áÿðêèò, áàëàì! Í.Âÿçèðîâ.

Ãóðøàã òóòìàã (éàïûøìàã) – ýöëÿøìÿê.

ÃÓÐØÀÃËÀÌÀ

“Ãóðøàãëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐØÀÃËÀÌÀÃ

ô.  1. Ãóðøàãëà áàüëà-

ìàã, ãóðøàã ýåéäèðìÿê, ãóðøàã êå÷èðìÿê,

ãóðøàã âóðìàã, ÷ÿíáÿðëÿìÿê.

2. Áèðèíèí ãóðøàüûíäàí éàïûøìàã (ýöëÿø-

ìÿ öñóëó).

ÃÓÐØÀÃËÀÍÌÀ

“Ãóðøàãëàíìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÓÐØÀÃËÀÍÌÀÃ

1. ãàéûä. Áåëèíÿ ãóð-

øàã áàüëàìàã.

2. ìÿúù. Ãóðøàã áàüëàíìàã, ãóðøàã ýåé-

äèðèëìÿê, ãóðøàã êå÷èðèëìÿê, ãóðøàã âóðóë-

ìàã, ÷ÿíáÿðëÿíìÿê.

3. ìÿú. äàí. Áèð èøÿ ùàçûðëàíìàã, áèð èøÿ

áàøëàíìàã, ... ãÿñäèíäÿ îëìàã.

ÃÓÐØÀÃËÀÍÌÛØ

ô.ñèô.  Ãóðøàã ÷ÿêèëìèø,

ãóðøàã êå÷èðèëìèø, ÷ÿíáÿðëÿíìèø. Ãóðøàã-

ëàíìûø ÷ÿëëÿê.

ÃÓÐØÀÃËÀØÌÀ

“Ãóðøàãëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐØÀÃËÀØÌÀÃ

ãàðø. Áèð-áèðè èëÿ

ãóðøàã òóòìàã, ýöëÿøìÿê. Îíëàð [Èñìàéûë

âÿ Íèôòè] ÿë òóòäóëàð. ßââÿëúÿ ñàü, ñîíðà ñîë

÷èéèíëÿðèíè áèð-áèðèíÿ âóðäóëàð. Áåëÿëèêëÿ,

ýöúëÿðèíè ñûíàäûãäàí ñîíðà ãóðøàãëàøäûëàð.

ß.Àáàñîâ.

ÃÓÐØÀÃËÛ

ñèô.  1. Áåëèíäÿ ãóðøàã îëàí,

áåëèíÿ ãóðøàã áàüëàìûø. Ãóðøàãëû ãîúà.

2. Ãóðøàã âóðóëìóø, ãóðøàã êå÷èðèëìèø;

÷ÿíáÿðëè.  Ãóðøàãëû ÷ÿëëÿê. – Áèð éàíäàí äà

ýóðóëòó èëÿ äöêàíëàðûí äÿìèð ãóðøàãëû

ãàïûëàðû áàüëàíûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÐØÀÃËÛÃ

ñèô.  Ãóðøàã ö÷öí éàðàðëû.

Ãóðøàãëûã ïàð÷à. Ãóðøàãëûã äÿìèð, àüàú.

218

ÃÓÐÍÀÇËÛÃ

ÃÓÐØÀÃËÛÃ

ÃÓÐØÀÃÒÓÒÀÍ

èñ.  Ýöëÿøÿí, ïÿùëÿâàí.

Ùÿðäÿí Èðàíäàí, ßðäÿáèëäÿí, Ñàðàáäàí

íöôóçëó, àäëû ãóðøàãòóòàíëàð äà ýÿëÿðäè.

Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÓÐØÀÌÀ

“Ãóðøàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐØÀÌÀÃ

ô. 1. Áåëèíÿ áàüëàìàã. Êî-

ðîüëó ãûëûíúûíû ãóðøàäû, .. òÿðëàí êèìè Ãûðàòûí

áåëèíÿ ñû÷ðàäû. “Êîðîüëó”. ßúÿá ãóðøàéûáäûð

èíúÿ áåëèíÿ; Ýöìöø êÿìÿð ãÿääè-äàëà éà-

ðàøûð. Àøûã ßëÿñýÿð. Ñÿñèìÿ ñÿñ âåðñèí áöòöí

þëêÿëÿð; Ãîé ãûëûíú ãóðøàñûí ìöñòÿìëÿêÿëÿð.

Ñ.Âóðüóí.

2. ìÿú. Äîëàìàã, ÿëÿ ñàëìàã, àðàéà ãîé-

ìàã, îéíàòìàã. Èñòÿéèðëÿð þçÿê êàòèáèíè ùå÷ÿ

äþíäÿðèá, Õÿäèúÿ Ñîëòàíû ãóðøàñûíëàð. Ìèð

Úÿëàë.

ÃÓÐØÀÍÌÀ

“Ãóðøàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐØÀÍÌÀÃ

ô. 1. ãàéûä. Áåëèíÿ ãóðøàã,

êÿìÿð âÿ ñàèðÿ áàüëàìàã. [Òöêÿç:] Éÿíè ñÿí

áó éàðàãëàðû ãóðøàíûá, îíëàð èëÿ àäàì ãîðõó-

äàúàãñàí? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ñèçèí èëÿ úàíëà-

íûð éåíè ÿñðèí ùÿéàòû; Ãóðøàíäûüûí ñèëàùëà

ïàðëàò áó êàèíàòû. À.Øàèã.

2. ìÿú.  Ýèðèøìÿê, áàøëàìàã, ãîøóëìàã,

ìÿøüóë îëìàã; áèð èøÿ ùÿääèíäÿí àðòûã ãàïûë-

ìàã; þçöíÿ ñÿíÿò åòìÿê. [Øÿùðÿáàíû õàíûì:]

Ñÿíèí êèìè úàùûë óøàãëàð ñóáàé ãàëìàãäàí

òàìàì éàìàí éîëëàðà äöøÿð, îüóðëóüà, ãóë-

äóðëóüà ãóðøàíàð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ìóñàí-

ûí íÿâÿñè ãÿçàäà ãàëûá, àòàñûíûí îðòàüû èëÿ

òèúàðÿòÿ ãóðøàíäû. Ãàíòÿìèð. [Àðâàäëàð] ..

îõóéóáëàð, èøÿ ýèðèøèáëÿð, êëóáà, èúëàñà

ãóðøàíûáëàð. Ìèð Úÿëàë.

ÃÓÐØÀÒÌÀ

“Ãóðøàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐØÀÒÌÀÃ

èúá.  Ãóðøàíìàüà ìÿúáóð

åòìÿê.

ÃÓÐØÓÍ

á à õ ãóðüóøóí 2-úè ìÿíàäà.

Ôÿãÿò ùÿðáèí î ñÿôàëû ùÿíýàìûíäà áèð ãóð-

øóí; Ýÿëèá äÿéäè ñàü ãîëóíà, åòäè îíó ãÿðãè-

õóí.  À.Ñÿùùÿò.  Ãóðøóíóìóç ýåòìÿç áîøà;

Îõëàðûìûç äÿéìÿç äàøà. À.Øàèã. [Íàäèð:]

..Ìöùàðèáÿ çàìàíû öçÿðèìÿ ìèíëÿðúÿ äöøìÿí

ãóðøóíó éàüäû äà, ùå÷ ãîðõìàäûì. Á.Òàëûáëû.

◊ Ãóðøóíà äöçìÿê êþùí. – ýöëëÿëÿìÿê.

ÃÓÐØÓÍÈ

ñèô. Ãóðüóøóí ðÿíýèíäÿ, à÷ûã êöë

ðÿíýèíäÿ.

ÃÓÐØÓÍËÀÌÀÃ

á à õ ãóðüóøóíëàìàã.

ÃÓÐÒÀÃÓÐÒ

òÿãë. Ñó âÿ ñ. è÷ÿðêÿí áîüàç-

äàí ÷ûõàí ñÿñ. Ñöôðÿëÿð à÷ûëûð, àäàìëàð áàäÿ-

ëÿðèíè áèð-áèðèíÿ âóðóð, äàùà äàìúû-äàìúû äå-

éèë, ãóðòàãóðòëà (ç.) è÷èðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Àò àü-

çûíû áóëàüûí äàø íîâóíà ñþéêÿéèá ãóðòàãóðò-

ëà (ç.) ñó è÷èð. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓÐÒÀÐÀÚÀÃ

èñ.  1. Áèð øåéèí ãóðòàðàí

éåðè; ñîí, íÿùàéÿò, àõûð. Êö÷ÿíèí ãóðòàðàúàüû.

– Ìåøÿíèí ãóðòàðàúàüûíà èêè âåðñò ãàëìûø

áèð àòëû, éàðàãëû àäàì Úÿôÿðèí ãàáàüûíû êÿñäè.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Éóõàðû áàçàðûí ãóðòàðàúà-

üûíäà ãàðøû-ãàðøûéà òèêèëìèø èêè êàðâàíñàðà

âàðäû êè, áóíëàðà ãîøà êàðâàíñàðà äåéÿð-

äèëÿð. Ù.Ñàðàáñêè. // Ñèô. ìÿíàñûíäà. Ñîí, àõûð.

Áÿçÿí áèçÿ åëÿ ýÿëèð êè, áèð-èêè êèëîìåòð ãà-

áàãäà áàø-áàøà âåðèá äÿðÿíèí öñòöíö àëìûø,

ñûëäûðûì ãðàíèò ãàéàëàðäàí î éàíà éîë éîõ-

äóð, îðà äÿðÿíèí ãóðòàðàúàã íþãòÿñèäèð.

Ì.Èáðàùèìîâ.

2. Íÿòèúÿ, àãèáÿò, ñîí. Èøèí ãóðòàðàúàüû

áÿëëè äåéèëäèð.

ÃÓÐÒÀÐÀÍ

á à õ ãóðòàðûúû.

ÃÓÐÒÀÐÛÚÛ

èñ. Õèëàñ åäÿí, õèëàñêàð; òÿù-

ëöêÿäÿí âÿ éà ÷ÿòèí áèð âÿçèééÿòäÿí ãóðòà-

ðàí àäàì. Îë êÿìàí ÿáðó õÿäÿíýè-ãÿìçÿ

áèðëÿ áèýöíàù; Êèøâÿðèíè þëäöðöð, êèìäèð àíû

ãóðòàðûúû? Êèøâÿðè.

ÃÓÐÒÀÐÛÚÛËÛÃ

èñ. Õèëàñêàðëûã.

ÃÓÐÒÀÐÛËÌÀ

“Ãóðòàðûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÀÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. Õèëàñ åäèëìÿê, íè-

úàò âåðèëìÿê. Þëöìäÿí ãóðòàðûëìàã. Ýèðäàá-

äàí ãóðòàðûëìàã. Ôÿëàêÿòäÿí ãóðòàðûëìàã.

ÃÓÐÒÀÐÛØ

èñ. Ãóðòóëìà, õèëàñ, íèúàò. Åé

ñöçÿí ãóìðàë ãàäûí; Éàçûãñàí, ñöçìÿ áåëÿ;

Ãóðòàðûø éîõäóð ñÿíÿ; Úàíûìû öçìÿ áåëÿ.

ß.Úàâàä.

ÃÓÐÒÀÐÌÀ

“Ãóðòàðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÀÐÌÀÃ

1. ò-ëè. Áèòèðìÿê, àõûðà ÷àò-

äûðìàã, òàìàìëàìàã. Èøèíè ýþðöá ãóðòàðìàã.

Ìÿêòÿáè ãóðòàðìàã. Ñþùáÿòè ãóðòàðìàã. –

Äàíûøàí ãàçìà÷û áèð íå÷ÿ êÿëìÿ èëÿ ñþçöíö

ãóðòàðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

2. ò-ñèç. Áèòìÿê, òàìàìëàíìàã, àõûðà ÷àò-

ìàã. Èâàíîâ ìÿíÿ äåäè êè, Êÿðáÿëàéû, .. éàõ-

øûñû áóäóð êè, ñÿíÿ òàõòàïóøäà éåð ñàëàã,

îðàäà äàâà ãóðòàðûíúà éàò. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Èúëàñ àõøàì ñààò 9-äà ãóðòàðäû. ß.Âÿëèéåâ.

3.  ò-ñèç. Òöêÿíìÿê. Êþùíÿ òàõûë ãóðòàð-

ìûøäûð. Ïóëëàð õÿðúëÿíèá ãóðòàðìûøäûð.

4.  ò-ëè. Õèëàñ åòìÿê, àçàä åòìÿê, íèúàò

âåðìÿê. Äÿíèçäÿ áîüóëàíû ãóðòàðìàã. Î,

219

ÃÓÐØÀÃÒÓÒÀÍ

ÃÓÐÒÀÐÌÀÃ

éîëäàøûíû þëöìäÿí ãóðòàðäû. – Ìåé ýþòöð,

ñàãè, ìÿíè ãóðòàð íÿìàçö ðþâçÿäÿí; Êèì,

ìÿí îë çþùäö ðèéàäÿí òþâáÿêàðÿì, äîüðóñó.

Êèøâÿðè.  Äöíéàäà åëÿ ñóëàð âàð êè, èíñàíû

þëöìäÿí ãóðòàðàð, ìÿñÿëÿí, Ãàôãàçäà ìÿ-

äÿí ñóëàðû. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Àüà:] Àõûð

íå÷ÿ íÿôÿð ÿëèàüàúëû ýÿëèá ìÿíè èòëÿðèí àüçûí-

äàí ãóðòàðäûëàð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. // ò-ëè. Àüûð,

÷ÿòèí, ïèñ, ÷ûõûëìàç âÿçèééÿòäÿí ÷ûõàðìàã.

[Îäóí÷ó îüëó:] Î ãûç õåéëàüû êè áóðäà ÿñèð-

äèð, áàáà îíó äà ãóðòàðìàã ö÷öí ìÿíÿ êþ-

ìÿê åëÿñÿéäèí... ß.Ìÿììÿäõàíëû.

5. ò-ñèç. Õèëàñ îëìàã, þçöíö õèëàñ åòìÿê,

ãóðòóëìàã, íèúàò òàïìàã. Èðàí øàùëàðû âÿ áàø-

ãàëàðû .. äöøìÿíäÿí ãà÷ûá ãóðòàðìàã ìÿã-

ñÿäè èëÿ áó ÿúàèá þëêÿñè îëàí Ãàôãàçà ïÿíàù

ýÿòèðèðäèëÿð. À.Áàêûõàíîâ. Êöðÿê÷èëÿð áó àüûð

ÿçàáäàí, áó þìöðëöê çèíäàíäàí .. ãóðòàðìàã

ö÷öí éåýàíÿ áèð ÷àðÿ òàïìûøäûëàð. Ì.Ðçàãó-

ëóçàäÿ. Áèð íÿôÿðèí çèíäàíäàí ãóðòàðìàñû ..

[Ôèðèäóíó] ñåâèíäèðäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

6. ò-ñèç. Þëìÿê, êå÷èíìÿê. Õÿñòÿ àðòûã ãóð-

òàðäû. – Àììà àíàì îíëàðûí êþ÷ìÿéèíè åøèò-

úÿê, ãóðòàðàúàã, éÿãèí áèë êè, ùàìàí äÿãèãÿ

êå÷èíÿúÿê. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

◊ Ãóðòàðäû ýåòäè! – âÿññàëàì! [Ìèðçÿ

Ñÿìÿíäÿð:] Áó ìÿêòÿáèí èõòèéàðû ìÿíäÿäèð,

éîõ? ×ûõàðò áó ñààò áó ìàøûíëàðû áóðàäàí,

ãóðòàðäû ýåòäè! Ú.Úàááàðëû.  Ñþçöí ãóðòà-

ðàíû – äåéèëÿíëÿðÿ éåêóí âóðìàã ö÷öí

èøëÿíèð – õöëàñÿ, ìöõòÿñÿð, áèð ñþçëÿ. Ñþçöí

ãóðòàðàíû, ìÿíäÿí äþéÿ-äþéÿ äþðä ìàíàò

àëûá éîëà ñàëäûëàð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÒÀÐÌÀÇ

ñèô.  Áèòìÿç, ãóðòàðìàéàí,

àõûðû îëìàéàí, àõûðû ýþðöíìÿéÿí. Ãóðòàð-

ìàç èø. Ãóðòàðìàç ìöáàùèñÿ.

ÃÓÐÒÀÐÌÀÇËÛÃ

èñ.  Áèòìÿçëèê; áèòìÿ-

éÿí, ãóðòàðìàéàí øåéèí õàññÿñè, ùàëû.

ÃÓÐÒ-ÃÓÐÒ

òÿãë. Äàðáîüàçëû ãàáäàí ìà-

éå òþêöëÿðêÿí, éàõóä ñó âÿ á. ìàéå è÷ÿðêÿí

áîüàçäàí ÷ûõàí ñÿñ.

ÃÓÐÒÓËÄÀÌÀ

“Ãóðòóëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÓËÄÀÌÀÃ

ô.  Ãóðò-ãóðò åòìÿê.

Àüàíûí áîüàçû ãóðòóëäàäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÐÒÓËÄÀÒÌÀ

“Ãóðòóëäàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÓËÄÀÒÌÀÃ

ô. Ãóðò-ãóðò è÷ìÿê âÿ

éà òþêìÿê. Ãàðû ñòÿêàíûíûí ñîí äàìëàñûíû

äà ãóðòóëäàäûá [äåäè:] – Àëëàù àüçûíû øèðèí

åëÿñèí! Ñ.Ðÿùèìîâ. // Ãóðò-ãóðò éåìÿê

(äóðó õþðÿéè). Ìÿí ãàíà áèëìèðÿì, ìöìêöí

îëàí èøäèðìè, äöøáÿðÿíè ãóðòóëäàäûì,

ãîíøóì àúûíäàí êÿïÿê ãóññóí.. Í.Âÿçèðîâ.

ÃÓÐÒÓËÌÀ

“Ãóðòóëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÓËÌÀÃ

ô.  Õèëàñ îëìàã, àçàä îë-

ìàã, íèúàò òàïìàã; úàíûíû õèëàñ åòìÿê. Úàí

íÿ ãóøäóð êè, ãóðòóëà äåéÿñÿí; ßíáÿðèí çöë-

ôöíöí äóçàüûíäàí. Íÿñèìè. [ßââÿëèíúè ÿðè-

çÿ÷è:] ..Áó ýöí àòûìû ÷àéà ñóâàðìàüà àïàð-

ìûøäûì; áèðäÿí ÿëèìäÿí ãóðòóëäó, ãà÷äû.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ãûçûëãóø ïÿíúÿñèíäÿí ãóð-

òóëóá þçöíö èíñàí ÿëèíäÿ ÿñèð ýþðÿí êÿêëèê,

ãóðòóëìàã ö÷öí ùÿéÿúàíëà ÷ûðïûíûð, ÿëëÿðè-

ìèçè äèìäèêëÿéèðäè. À.Øàèã. [Ãîðõìàç:] Áèç

áó ÿðÿá éûðòûúûëàðûíäàí, áó âÿùøè åëáÿéèëÿð-

äÿí ãóðòóëìàëûéûã. Ú.Úàááàðëû.

ÃÓÐÒÓËÓØ

èñ. Õèëàñ, íèúàò, àçàäëûã; àçàä

îëìà, õèëàñ îëìà, íèúàò òàïìà. Ãóðòóëóø áàé-

ðàìû. – ßëèíäÿ òóòäóüóí î áþéöê ìÿøÿë; Ýþñ-

òÿðèð àëÿìÿ ãóðòóëóø éîëó. Ñ.Âóðüóí.  Ãÿëÿ-

áÿëÿðèìèç áöòöí äöíéàäà ñöëù âÿ àçàäëûã úÿá-

ùÿñèíèí ÿí ìþùêÿì äàéàüûäûð, èíñàíëûüûí

ãóðòóëóø àðçóëàðûíû ÷è÷ÿêëÿíäèðÿí ýöíÿø èøûüû

ãÿäÿð öðÿêà÷ûúû âÿ ôÿðÿùëèäèð. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓÐÒÓÌ

èñ.  Àäÿòÿí ñàéëàðëà: áèð ãóð-

òóì – áèð è÷èì, áèð óäóì. Áèð ãóðòóì ñó. –

[Ýöëúàùàí:]  Ö÷ ýöíäöð êè, íÿ îíóí, íÿ äÿ

ìÿíèì áîüàçûìäàí áèð ãóðòóì ñó äà êå÷-

ìÿéèáäèð. Í.Âÿçèðîâ. Àëëàùãóëó ïèéàëÿíè

äîäàãëàðûíà éàïûøäûðûá, áèð ãóðòóì àëäû..

×ÿìÿíçÿìèíëè.  Ùàúû Ñÿìÿä ÷àéäàí áèð

íå÷ÿ ãóðòóì è÷èá áàøëàäû.. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ãóðòóì-ãóðòóì çÿðô ×àéäàí ãóðòóì-

ãóðòóì è÷ìÿê. – Úàùàíäàð àüà ãóðòóì-ãóð-

òóì è÷äèéè ÷àéû ãóðòàðäû, áîø ñòÿêàíû íÿëáÿ-

êèéÿ ãîéóá, ÿëèíè ýöëëö àòëàñà óçàòäû. È.Øûõëû.

ÃÓÐÒÓÌËÀÌÀ

“Ãóðòóìëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÒÓÌËÀÌÀÃ

ô.  Ãóðòóì-ãóðòóì,

éàõóä áèð-áèðèíèí äàëûíúà è÷ìÿê.

ÃÓÐÓ

1

ñèô.  1. Éàø îëìàéàí, èñëàíìàìûø.

Ãóðó ïàëòàð. Ãóðó äÿñìàë. // Ãóðóäóëìóø.

Ãóðó ìåéâÿ. Ãóðó áàëûã. – Ìàùìóä .. ãóðó

îò-ÿëÿô éûüûëìûø ÷àðäàüûí àëòûíà ýèðäè.

ß.ßáöëùÿñÿí. // Ãóðóìóø, þëýöíëÿøìèø, ùÿ-

éàò øèðÿñèíäÿí ìÿùðóì îëìóø. Ãóðó áóäàã.

– Îíëàðûí áèð íå÷ÿñè ìåøÿéÿ ýåäèá, ãóðó

àüàú ãàáûãëàðûíäàí, ÷àëûäàí-÷ûðïûäàí éûüûá

ýÿòèðäèëÿð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Øèðÿñèç. Ãóðó

éåì. – Ùåéâàíûí àüçûíà ãóðó ãèäà äöøÿðñÿ,

220

ÃÓÐÒÀÐÌÀÇ

ÃÓÐÓ

òöïöðúÿê ìèãäàðúà ÷îõ, ñó èëÿ çÿíýèí îëóð;

ãèäà ãóðó âÿ ãàáà îëäóãäà, èôðàç îëóíàí

òöïöðúÿêäÿ ñåëèê ìàääÿñè ÷îõ îëóð. Ãàðàéåâ.

2. Ðöòóáÿòñèç, ðöòóáÿòè ÷ÿêèëìèø, íÿì îë-

ìàéàí. Ãóðó òîðïàã. Ãóðó îòàã. Ãóðó òàõòà.

– Ùå÷ éàòà áèëìÿçäèí èïÿê éàòàãäà; Áÿñ

íåúÿ äèíúÿëäèí ãóðó òîðïàãäà? ß.Úàâàä.

3. Ãàëûá áÿðêèìèø, ñÿðòëÿøìèø; êþùíÿ, áà-

éàò.  Ãóðó áóëêà. Ãóðó ëàâàø. – [ßñýÿðèí]

éåäèéè, è÷äèéè ùÿìèøÿ äèøëÿìÿ ÷àé èëÿ ãóðó

÷þðÿê èäè. Á.Òàëûáëû.

4. Ñóñóç, ñóéó ÷ÿêèëìèø. Ãóðó ÷àé. Ãóðó

áóëàã. Ãóðó àðõ.

5. Áèòêèñèç, ÷ûëïàã, éàøûëëûãñûç. Äàüäà, äÿ-

íèçäÿ, ãóðó ÷þëëÿðäÿ, îðìàíäà éàøàéàí úàíëû

ùåéâàíëàð, îíëàðûí éåéèá è÷ìÿñè âÿ øÿêèëëÿðè

äÿ ôÿðãëèäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ýöí àëòûíäà ãîâ-

ðóëàí áþéöê ãóðó ÷þëäÿ òÿíäèðäÿí ãàëõàí

êèìè àüûð âÿ èñòè ùàâà èíñàíûí âöúóäóíó áö-

ðöéöðäö. Ìèð Úÿëàë.

6. Éàüìóð éàüìàéàí, èñòè, ãóðàã; ðöòóáÿò-

ñèç, íÿìèøñèç. Ãóðó èãëèì. Ãóðó ùàâà.

7. Àðûã, úûëûç, ÿòñèç-úàíñûç, ÷îõ çÿèô. Ãóðó

áÿäÿí. Ãóðó ãîëëàð. – [Íàçëû õàíûì:] Åëÿ åëÿ

êè, ìÿíèì áó ãóðó íÿôÿñèì, ãóðó úàíûì ùÿ-

ìèøÿ ñÿíÿ äóà÷û îëñóí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

8. Äþøÿíìÿìèø, öñòöíÿ ùå÷ áèð øåé ñà-

ëûíìàìûø; à÷ûã, ÷ûëïàã. Ãóðó éåð. Ãóðó äþ-

øÿìÿ. Ãóðó òàõòàíûí öñòöíäÿ îòóðìà! // Áîì-

áîø, è÷èíäÿ ùå÷ áèð øåé îëìàéàí, ìöõÿëëÿ-

ôàòñûç. Áåëÿ ÿçèç-ýèðàìû îüëóí íèøàíëûñû ãóðó

åâÿ ýÿëìÿìÿëè èäè. Ìèð Úÿëàë.

9. Ñàäÿ, ãàòûãñûç, éàâàí, éàëõû. Ãóðó éå-

ìÿê. – Áèð äÿ àõû ÿëëè éàøûíäàí þòìöø Òîïóø

þìðöíöí áó ÷àüûíäà ùàðàéà ýåäèá þçöíÿ áèð

ïàð÷à ãóðó ÷þðÿê òàïà áèëÿðäè? Ñ.Ðÿùèìîâ.

10. Ìàéå èôðàçàòû îëìàéàí. Ãóðó þñêöðÿê

(áÿëüÿìñèç þñêöðÿê). – [Ñîíà õàíûì:] Ýå-

úÿëÿð ñöáùÿäÿê ãóðó þñêöðÿê ìÿíè áîüóð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ.

11. ìÿú. Áîø, íÿòèúÿñèç, ãåéðè-úèääè, òÿñèð-

ñèç. Ãóðó ñþç. Ãóðó ñþùáÿò. – Éîõñà êè, åò-

ìÿç ãóðó èêòèôà; Èø ýÿðÿê îëñóí, íÿ ÿáÿñ èääèà.

À.Ñÿùùÿò. Áó, ãóðó áèð åøãíàìÿ äåéèë, ìÿí-

çóì áèð ñèéàñÿòíàìÿäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

12. ìÿú.  Ìàðàãñûç, úàíñûõûúû, äàðûõäûðûúû.

Îíóí öñëóáó ÷îõ ãóðóäóð. Ìÿãàëÿ ãóðó äèëäÿ

éàçûëûáäûð. Áÿçè ìöÿëëèìëÿð äÿðñè ÷îõ ãóðó

(ç.) âÿ ìàðàãñûç êå÷èðëÿð. – Äàèìà ãûñãàíàí

öðêÿê áèð ùÿéàò; Ìÿíúÿ áó äöíéàäà áèð ãóðó

ñÿñäèð. Ñ.Âóðüóí.

13. ìÿú.  Ñîéóã, ëàãåéä, åòèíàñûç. Ãóðó

úàâàá. – Äÿìèðîâ ãóðó âÿ òÿëÿáêàð áèð ñèôÿò

àëäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Áó ñÿáÿáäÿí äÿ î, ãûñà,

ãóðó âÿ ñÿðò úàâàá âåðèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

14. ìÿú. À÷ûã, ÿñàññûç. Ãóðó áþùòàí. – Éàð

îëóá þçýÿëÿðÿ, éàð ÷ÿêèð çþâãö ñÿôà; Äöøìö-

øÿì ìÿí ãóðó áþùòàíëàðà, òþùìÿò ÷ÿêèðÿì.

Ñ.ß.Øèðâàíè.  Åëì àäûíà áèð ãóðó áþùòàíäû

áó! Íèôðÿòÿ øàéàíäû áó! Ì.ß.Ñàáèð.

15. “Éàëíûç”, “òÿêúÿ”, “àíúàã” ìÿíàñûíäà.

..“Äÿâÿó÷àí” .. äà ñþêöëöá äàüûëìûø, îíäàí

àíúàã áèð ãóðó àä ãàëìûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

◊ Ãóðó ÿë – áîø ÿë, êàñûá, éîõñóë ùàë. Ãóðó

éåðäÿ ãàëìàã – âàð-éîõó ÿëèíäÿí ÷ûõìàã,

ùÿð øåéèíäÿí ìÿùðóì îëìàã, êàñûáëàøìàã.

Ãóðó éåðäÿ ãîéìàã – âàð-éîõóíó ÿëèíäÿí

àëìàã.

ãóðó-ãóðó çÿðô  Áîø-áîøóíà, ÿñàññûç,

éàëàíäàí, îðòàäà ùå÷ áèð øåé îëìàäûüû ùàëäà.

Ãóðó-ãóðó âÿäëÿð âåðìÿê.

ÃÓÐÓ

2

èñ. Òîðïàã, ãèòÿ, éåð (äÿíèç, ñó ìö-

ãàáèëè).  Ãóðóéà ÷ûõìàã. Ãóðóäà éàøàéàí-

ëàð. Ãóðóäà âÿ äÿíèçäÿ. Ãóðó ãöââÿëÿðè.

Àâðîïàíûí ñàùÿñè áöòöí ãóðóíóí àíúàã îí

áåøäÿ áèð ùèññÿñèíè òÿøêèë åäèð. – ..Áèç úÿëä ñó-

äàí ÷ûõäûãäà èëàí äà öñòöìöçÿ ùöúóì åäÿ-

ðÿê ãóðóéà ÷ûõäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÓÐÓÚÀ

ñèô. ×îõ ãóðó, éàõóä áèð àç ãóðó.

Ãàðà êèøè .. áèð-èêè àääûì äà ýåðè ÷ÿêèëäè,

éåðÿ áàõìàãäà äàâàì åäÿðÿê, ãóðóúà úà-

âàá âåðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓÐÓÚÓ

1. èñ.  Ãóðàí, òèêÿí, áèíà åäÿí,

éàðàäàí, òÿñèñ åäÿí; ìöÿññèñ.

2. ñèô. Éàðàäûúû. Óøàüû ìöáàðèç âÿ ãóðóúó

ùÿéàòà ùàçûðëàìàã ëàçûìäûð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÐÓÚÓËÓÃ

èñ.  1. Ãóðìà, òèêìÿ, áèíà

åòìÿ, éàðàòìà, òÿøêèë åòìÿ, òÿñèñ åòìÿ èøè;

éàðàäûúûëûã.  Þëêÿ ìöùàðèáÿíè ãóðòàðäûãäàí

ñîíðà, äèíú ãóðóúóëóã éîëóíà êå÷ìÿéÿ áàø-

ëàäû. Àòîì åíåðæèñè äèíú ãóðóúóëóã ìÿãñÿä-

ëÿðè ö÷öí èñòèôàäÿ îëóíìóøäóð.

2. Èíøààò, òèêèíòè. Øÿùÿðäÿ ãóðóúóëóã âÿ

àáàäëûã èøëÿðè ýåíèøëÿíìèøäèð.

ÃÓÐÓ-×ÖÐÖÊ

èñ. Òóëëàíòû, éàðàìàç, ëà-

çûìñûç øåéëÿð.

ÃÓÐÓÄÀÍ

èñ. Ìöðÿêêÿáè ãóðóòìàüà ìÿõ-

ñóñ êàüûç, éàõóä àëÿò.

221

ÃÓÐÓ

ÃÓÐÓÄÀÍ

ÃÓÐÓÄÓÚÓ

1.  ñèô. Áèð øåéè ãóðóòìàã

ö÷öí èøëÿíÿí. Ãóðóäóúó úèùàçëàð. Áèòêèëÿð

ãóðóäóúó øêàôëàðäà ãóðóäóëóð. – ..Õöñóñè

ãóðóäóúó ñåõ éàðàäûëìûøäûð êè, áóðàäà

éöêñÿê êåéôèééÿòëè çÿôÿðàí òåëëÿðè ãóðóäóëóð.

È.Àõóíäçàäÿ. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Äÿðìàí áèòêè

ìàòåðèàëëàðûíû 35-45° òåìïåðàòóðäà ìöõòÿëèô

ãóðóäóúóëàðäà: ñîáàëàðäà, ÷àðäàãëàðäà, äÿ-

ìèð þðòöêëö àíáàðëàðäà .. ãóðóäóðëàð. ßëèéåâ.

2. Á à õ ãóðóäàí.

ÃÓÐÓÄÓËÌÀ

“Ãóðóäóëìàã”äàí ô.èñ.

Éàáàíû äÿðìàí áèòêèëÿðèíèí òîïëàíìàñû âÿ

ãóðóäóëìàñû.

ÃÓÐÓÄÓËÌÀÃ

ìÿúù.  1. Ãóðó ùàëà ñà-

ëûíìàã; ðöòóáÿòè, íÿìëèéè, ñóéó ÷ÿêèëìÿê.

Ïàëòàðëàð éàõøû ãóðóäóëìàìûøäûð. Ìåéâÿëÿ-

ðèí áèð ãèñìè ãóðóäóëìóøäóð.

2. ìÿú. äàí. Òàìàì è÷èëìÿê, äèáèíÿäÿê

è÷èëìÿê. Áöòöí ñòÿêàíëàð ãóðóäóëäó.

ÃÓÐÓÄÓËÌÓØ

ô.ñèô. Ãóðó ùàëà ñàëûíìûø.

Ãóðóäóëìóø ìåéâÿ.

ÃÓÐÓËÀÌÀ

“Ãóðóëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÀÌÀÃ

ô.  Éàø âÿ èñëàã áèð øåéè

äÿñìàë âÿ ñ. èëÿ ñèëèá ãóðó ùàëà ýÿòèðìÿê,

éàøëûüûíû ðÿô åòìÿê; ãóðóòìàã. Áÿäÿíèíè ãó-

ðóëàìàã. Áàøûíû ãóðóëàìàã.  – Çþùðÿ ñóéà

÷ÿêìÿêäÿ îëäóüó ïàëòàðû ñÿðèá ãóðòàðäû,

ÿëèíè ãóðóëàäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓÐÓËÀÍÌÀ

“Ãóðóëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÀÍÌÀÃ

ãàéûä. Èñëàíìûø, éàõóä

òÿðëè áÿäÿíèíè äÿñìàë âÿ ñ. èëÿ ñèëèá ãóðó åò-

ìÿê. Äÿñìàëëà ãóðóëàíìàã. – ..Ùå÷ áèðè úö-

ðÿò åäèá .. [Ãàçàíõàíà] éàõûí îáàëàðûí áèðèíäÿ

äöøöá ùÿì ãûçûíûá ãóðóëàíìàüû, ùÿì äÿ êþ-

ìÿê ö÷öí àäàì òîïëàìàüû òÿêëèô åäÿ áèë-

ìèðäè.. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÓËÀÒÌÀ

“Ãóðóëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÀÒÌÀÃ

“Ãóðóëàìàã”äàí èúá.

Óøàüû ÷èìäèðäèêäÿí ñîíðà ãóðóëàòìàëû.

ÃÓÐÓËÀÉÀÍ

èñ. 1. Á à õ ãóðóäàí.

2. Áÿäÿíè ãóðóëàìàã ö÷öí áþéöê äÿñìàë

âÿ ñ.

ÃÓÐÓËÄÀÌÀ

èñ. 1. “Ãóðóëäàìàã”äàí ô.èñ.

2. Ãóðáàüàëàðûí ÷ûõàðäûüû ñÿñ. Ãóðáàüà-

ëàðûí ãóðóëäàìàñûíäàí ãóëàãëàðûìûç äÿíý

îëäó.

ÃÓÐÓËÄÀÌÀÃ

ô. Ãóð-ãóð åòìÿê. Ãóðáà-

üàëàð ýþëìÿ÷ÿëÿðäÿ ãóðóëäàéûð. – [Ìåùìàí-

õàíà÷û] ìöôÿòòèøÿ éåìÿê äÿ âåðìèð âÿ áè÷à-

ðÿíèí àúëûãäàí ãàðíû ãóðóëäàéûð. Ô.Êþ÷ÿðëè.

ÃÓÐÓËÄÀØÌÀ

“Ãóðóëäàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÄÀØÌÀÃ

ãàðø. Ùàìûñû áèðäÿí

ãóðóëäàìàã, ñÿñ-ñÿñÿ âåðèá ãóðóëäàìàã.

Ãóðáàüàëàð ýþëäÿ ãóðóëäàøûð.

ÃÓÐÓËÄÀÒÌÀ

“Ãóðóëäàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÄÀÒÌÀÃ

“Ãóðóëäàìà”äàí èúá.

ÃÓÐÓËÌÀ

“Ãóðóëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓËÌÀÃ

ìÿúù. 1. Éàðàäûëìàã, òÿøêèë

åäèëìÿê, ìåéäàíà ýÿòèðèëìÿê. – [Àëìàç:]

Áó ýþçÿë ÷ÿìÿíëÿðè, ÷è÷ÿêëÿðè, áó ñÿðèí ñó-

ëàðû, áó éåíè ãóðóëàí àëÿìè ãîéóá þëìÿê îëàð?

Ú.Úàááàðëû. // Òèêèëìÿê, áèíà åäèëìÿê, èíøà

åäèëìÿê, òÿñèñ åäèëìÿê. Ñÿää ãóðóëìàã. Ñÿí-

ýÿð ãóðóëìàã. Çàâîä ãóðóëìàã. – Éåíÿ àõàð

÷àéëàð öçðÿ äÿìèð êþðïö ãóðóëàúàã; Éåíÿ ñà-

ùèë ëàìïàëàðû àëûøàúàã ÷ûðàã-÷ûðàã. Ñ.Âóðüóí.

2. ßñàñëàíäûðûëìàã. Ïëàíëàð ùÿãèãè èìêàí-

ëàð ÿñàñûíäà ãóðóëìóøäóð. Ðîìàí ùÿéàòäàí

àëûíìà ùàäèñÿëÿð öçÿðèíäÿ ãóðóëìóøäóð.

3. Äöçÿëäèëìÿê, òÿðòèá åäèëìÿê, ùàçûðëàí-

ìàã, òÿøêèë åäèëìÿê. Äàíàáàø êÿíäèíäÿ ö÷

éåðäÿ ìàòÿì ãóðóëóáäóð. Ú.Ìÿììÿäãó-

ëóçàäÿ. Ùÿéÿòäÿ ïàëàç äþøÿíèá ñàìîâàð ãó-

ðóëìóøäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Áèð éàé àõøàìûí-

äà Ðöáàáÿýèëèí áþéöê çàëûíäà òîé ìÿúëèñè

ãóðóëìóøäó. Ìèð Úÿëàë.

4. Éàéû, ìåõàíèçìè áóðóëàðàã èøÿ ñàëûí-

ìàã. Ñààò àõøàìäàí ãóðóëìàìûøäûð. – Ùàúû

Àüà, áàüûøëàéàñûç, ìÿíèì àëàôðàíãà ñààòûì

ýöíîðòàäàí-ýöíîðòàéà ãóðóëóð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÓËÒÀÉ

èñ. Ùÿð ùàíñû áèð òÿøêèëàò âÿ

éà èõòèñàñ íöìàéÿíäÿëÿðèíèí èúòèìàè-ñèéàñè,

éàõóä åëìè õàðàêòåð äàøûéàí ýåíèø éûüûíúàüû.

Ùÿìêàðëàð èòòèôàãëàðû ãóðóëòàéû. Ìöÿëëèìëÿð

ãóðóëòàéû. Ñÿíàéå èø÷èëÿðèíèí ãóðóëòàéû.

ÃÓÐÓËÒÓ

èñ.  1. Ãàðûíäà, áàüûðñàãëàðäà

ÿìÿëÿ ýÿëÿí ãóð-ãóð ñÿñè.

2. Ãóðáàüàëàðûí ÷ûõàðäûüû ãóð-ãóð ñÿñè.

Íÿùðèí ñàùèëëÿðèíäÿêè ãóðáàüàëàðûí ãóðóë-

òóñó éåêðÿíý âÿ ùÿçèí áèð àùÿíý èëÿ áó õà-

ìóøëóüó ïîçóðäó. Ù.Íÿçÿðëè.

ÃÓÐÓËÓ

ñèô.  Ãóðóëìóø, òÿðòèá åäèëìèø,

òÿøêèë åäèëìèø, äöçÿëäèëìèø, ùàçûð. Ãóðóëó åâ.

Ãóðóëó ñöôðÿ. – Àììà ðÿùìÿòëèê ìÿíèì äÿ-

äÿì áèð ãóðóëó åâ, áèð äÿ áó ìàë-ãàðàíûí

áèðèíúè äàìàçëûüûíû âåðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÐÓËÓÃ

èñ. 1. Ãóðó, éàõóä ãóðóìóø øå-

éèí ùàëû. Ïàëòàðûí ãóðóëóüó. Ìåéâÿíèí ãóðó-

222

ÃÓÐÓÄÓÚÓ

ÃÓÐÓËÓÃ

ëóüó. Ùàâàíûí ãóðóëóüó. – Î, êþêñöíäÿ íÿ

èñÿ òÿíýëèê, áóíäàí áàøãà áîüàçûíäà äà áèð

ãóðóëóã ùèññ åäèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Àðûãëûã, úàíñûçëûã, ÿòñèçëèê, çÿèôëèê.

3. ìÿú. Ìàðàãñûçëûã, äàðûõäûðûúûëûã. Öñëó-

áóí ãóðóëóüó. Áÿäèè ÿñÿðèí ãóðóëóüó.

4. ìÿú.  Ñîéóãëóã, ñÿðòëèê, ëàãåéäëèê, åòè-

íàñûçëûã. Úàâàáûí ãóðóëóüó.

ÃÓÐÓËÓØ

èñ. 1. Èúòèìàè, äþâëÿò ñèñòåì öñó-

ëó, èäàðÿ öñóëó. Ãóëäàðëûã ãóðóëóøó. Ôåîäà-

ëèçì ãóðóëóøó. Êàïèòàëèçì ãóðóëóøó. Äåìîê-

ðàòèê ãóðóëóø. Èúòèìàè ãóðóëóø.

2. Öñóë, ñèñòåì.

3. Áèð øåéèí ãóðóëìà öñóëó, òÿøÿêêöë ôîð-

ìàñû, äöçÿëèø ãàéäàñû, äàõèëè òÿðòèáàòû; êîí-

ñòðóêñèéà. Áó ìàøûíëàðûí ãóðóëóøó ÷îõ ìö-

ðÿêêÿáäèð. Äèëèí ãðàììàòèê ãóðóëóøó. Úöìëÿ

ãóðóëóøó.

4. Áèð òàì òÿøêèë åäÿí ùèññÿëÿðèí áèð àðàäà

áèðëÿøìÿñè, òÿøÿêêöëö, äöçöëöøö. Éåð ãàáû-

üûíûí ãóðóëóøó. Àòîì ãóðóëóøó.

ÃÓÐÓËÓØ×Ó

èñ. Òåàòð òàìàøàñûíûí âÿ éà

êèíî ôèëìèíèí òÿðòèáàòûíà, ãîéóëóøóíà ðÿùáÿð-

ëèê åäÿí àäàì, ðåæèññîð; òÿðòèáàò÷û.

ÃÓÐÓËÓØÌÀÃ

ô. ìÿù. Áàðäàøûíû ãóðìàã.

Îúàããóëó êîõàéà éåð äöçÿëòäè, êîõà ãóðó-

ëóøóá îòóðäó. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÐÓÌ

1

èñ. Ãóðìàã èøè, ãóðóëóø.

ÃÓÐÓÌ

2

èñ. 1. Ñîáàëàðûí, áàúàëàðûí è÷ äè-

âàðëàðûíà éàïûøàí, òöñòöäÿí ÿìÿëÿ ýÿëÿí ãàò-

ðàíàîõøàð êÿñèô ìàääÿ; ùèñ, äóäà, òöñòö ãà-

ðàñû.  Áóõàðû ãóðóì îëäó; Éàíäûãúà ãóðóì

îëäó; Ùàìûíûí áèð äÿðäè âàð; Ìÿíÿ ÷îõ

çöëöì îëäó. (Áàéàòû). Èêè øöøÿëè, ãóðóì âÿ

òîç áàñìûø ïÿíúÿðÿäÿ áèð íå÷ÿ ùþðöì÷ÿê âÿ

ìèë÷ÿê þëöñö [âàðäû] Í.Íÿðèìàíîâ. // Ãàï-

ãàðà ðÿíý ìÿíàñûíäà. Ãàðàøÿùÿðèí ýþéÿ

óúàëìûø çàâîä áàúàëàðûíäàí ñàêèò-ñàêèò ãàë-

õàí òöíä-ãàðà òöñòöëÿð ùàâàíû ãóðóì ðÿí-

ýèíÿ áîéàìûøäû. Ì.Ùöñåéí.

2. Ïàñëàíìûø äÿìèðè äþéÿðêÿí òþêöëÿí

îâóíòó.

ÃÓÐÓÌÀ

“Ãóðóìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÌÀÃ

ô.  1. Éàøëûüû, èñëàãëûüû, ðöòó-

áÿòè, íÿìëèéè éîõ îëìàã, ãóðó ùàëà äöøìÿê.

Ñÿðèëìèø ïàëòàðëàð ãóðóäó. Èñòèäÿí äîäàãëà-

ðûì ãóðóéóð. – Ãóðáàí áèëäè êè, ëÿéÿíäÿêè

êÿú ãóðóéóá çàé îëóá.. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. [Ñÿðèééÿ õàëà] áàüûðìàã âÿ àüëàìàã

èñòÿéèð, áàúàðìûðäû. Ñàíêè ýþçëÿðèíèí éàøû

ãóðóìóøäó. Ì.Èáðàùèìîâ.

2. Ýöíÿøèí èñòèñèíäÿí, ãóðàãëûãäàí ñîëìàã

âÿ éà òîðïàãäàí ãèäà àëìàìàã íÿòèúÿñèíäÿ

òÿëÿô îëìàã (áèòêèëÿð ùàããûíäà). Ùÿéÿòäÿêè ýöë-

ëÿðèí ùàìûñû ãóðóäó. Òóò àüàúû ãóðóìóøäóð.

3. ìÿú. äàí. Àðûãëàìàã, çÿèôëÿìÿê, öçöë-

ìÿê.  Éåìÿìÿêäÿí ãóðóìàã. Äÿðääÿí ãó-

ðóìàã.

4.  äàí. Èôëèú îëìàã, ùÿðÿêÿòäÿí ãàëìàã.

Îíóí áèð òÿðÿôè ãóðóìóøäóð. // Áó ìÿíàäà

ÿìð øÿêëèíäÿ ãàðüûø êèìè èøëÿíèð . ßëèí (àéà-

üûí, äèëèí) ãóðóñóí!

5. Äîíìàã, ùèññèç áèð ùàëà ýÿëìÿê. Øàõ-

òàäàí áöòöí áÿäÿíèì ãóðóìóøäóð. Êöëÿêäÿí

àéàãëàðûì ãóðóäó.

6. ìÿú.  Ñîí äÿðÿúÿ òÿÿúúöáëÿíìÿê, ìàò

ãàëìàã. Åëÿ áóíó áèëúÿê ëàï ãóðóäóì.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

◊ Ãóðóéóá äàøà äþíìÿê –  á à õ ãóðó-

éóá ãàëìàã. Òÿÿúúöáäÿí [Íàäèðèí] ýþçëÿðè

äþðä îëäó. Äèìäèê äóðóá ãàïûíûí àüçûíäà äà-

éàíäû. Ñàíêè ãóðóéóá äàøà äþíäö. Á.Òàëûáëû.

Ãóðóéóá ãàëìàã – 1) ìàò ãàëìàã, ùåé-

ðÿòäÿ ãàëìàã, ñîí äÿðÿúÿ òÿÿúúöáëÿíìÿê.

Áó èøÿ ëàï ãóðóéóá ãàëìûøàì. – Ùÿð êÿñ îë-

äóüó éåðèíäÿ ãóðóéóá ãàëìûøäû. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè; 2) ùÿðÿêÿòñèç äóðìàã, äîíóá ãàëìàã.

Ãûñà àäàì, ãàðøûñûíäà ãóðóéóá ãàëìûø áó ñÿ-

ìèìè âöúóäó áàøäàí-àéàüà ñöçäö. Ù.Íÿçÿðëè.

Ãóðóéóá ìàò ãàëìàã –  á à õ ãóðóéóá ãàë-

ìàã. ..Î áèðè òÿðÿôäÿí äÿ ìÿíèì áàðÿìäÿ

ùÿð õöñóñäà îíóí ñÿäàãÿòè ýþçöìöí ãà-

áàüûíäà äóðóá, ìÿíè áó ùàëÿòÿ ýÿòèðäè êè,

þç-þçöìÿ ãóðóéóá ìàò ãàëäûì. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Éåðèíäÿúÿ ãóðóìàã –  á à õ ãó-

ðóéóá ãàëìàã.

ÃÓÐÓÌËÀÌÀ

“Ãóðóìëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÌËÀÌÀÃ

ô.  Ãóðóì áàüëàìàã,

ãóðóìëà þðòöëìÿê; ùèñ áàñìàã, ùèñ òóòìàã.

ÃÓÐÓÌËÀÍÌÀ

“Ãóðóìëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÌËÀÍÌÀÃ

ô.  Ãóðóìëà þðòöëìÿê,

ãóðóì áàñìàã, ùèñëÿíìÿê, ùèñ áàüëàìàã.

ÃÓÐÓÌËÀÒÌÀ

“Ãóðóìëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÌËÀÒÌÀÃ

ô. Ùèñëÿíäèðìÿê; ùèñëÿ,

ãóðóìëà þðòöëìÿñèíÿ ñÿáÿá îëìàã.

ÃÓÐÓÌËÓ

ñèô.  Ãóðóì áàüëàìûø, ãóðóì

òóòìóø, ãóðóìëà þðòöëìöø. Ãóðóìëó áàúà.

Ãóðóìëó äèâàð. // Ùèñëè. Úûíäûð ïèëòÿëè ñàõñû

÷ûðàã ãóðóìëó èøûã âåðèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

223

ÃÓÐÓËÓØ

ÃÓÐÓÌËÓ

ÃÓÐÓÌÑÀÃ

ñèô.  âÿ èñ. äàí. Íàìóññóç,

ãåéðÿòñèç. // Áÿçÿí çàðàôàòëà äåéèëèð. À ãóðóì-

ñàã, áÿñ áó íÿ èøäèð? Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÓÐÓÌÑÀÃËÛÃ

èñ. äàí. Íàìóññóçëóã,

ãåéðÿòñèçëèê; ðöñâàé÷ûëûã, áèàáûð÷ûëûã. [Ìóñà

êèøè:]  ..Ñÿùÿð áöòöí êÿíäè áóðà éûüàúàüàì.

Áó éåêÿëèêäÿ äÿ ãóðóìñàãëûã îëàð, ñèç åëÿ-

éèðñèíèç? Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓÐÓÌÓØ

ô.ñèô. Ãóðó ùàëà ýÿëìèø. Ãóðó-

ìóø àüàú. Ãóðóìóø ÷þðÿê. Ãóðóìóø òîðïàã.

Ãóðóìóø ÷àé. – [Ìàùèðÿ] ãóðóìóø äîäàã-

ëàðûíû äèëè èëÿ èñëàòäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÓÐÓÍÌÀ

“Ãóðóíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÍÌÀÃ

á à õ ãóðóëàíìàã.

ÃÓÐÓØ

èñ. [ÿñëè èòàë.] 1. Òöðêèéÿäÿ: ëèðÿ-

íèí éöçäÿ áèðè ãèéìÿòèíäÿ îëàí ïóë.

2. Ãÿïèê ìÿíàñûíäà. [Íÿúÿô áÿé:] Íÿ

âàõò ñÿíèí ìÿíäÿ èêè ãóðóøóí áàòûáäûð êè,

éåíÿ áàòñûí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓÐÓÒ

èñ. Éóìðó-éóìðó åäèëèá ãóðóäóë-

ìóø øîð, ñöçìÿ. Àðàíäà òóòäàí îëäóã, äàüäà

ãóðóòäàí. (Àòà. ñþçö). Ìÿíèì íÿçÿðèìè ãó-

ðóòó ýþçëÿéÿí óøàã úÿëá åòäè. À.Äèâàíáÿéîüëó.

ÃÓÐÓÒÌÀ

“Ãóðóòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÐÓÒÌÀÃ

ô.  1. Èñëàíìûø, éàõóä íÿì-

ëÿíìèø áèð øåéè ãóðó ùàëà ñàëìàã, ðöòóáÿòèíè,

éàøëûüûíû, íÿìëèéèíè éîõ åòìÿê. Ïàëòàðûíû ãó-

ðóòìàã. Ýöíÿø áèð ýöíäÿ éåðè ãóðóòäó. Áà-

òàãëûãëàðû ãóðóòìàã. Ñà÷ëàðûíû ãóðóòìàã.

2. Þç òÿñèðè èëÿ éàíäûðìàã, ñîëäóðìàã, òÿ-

ëÿô åòìÿê. Ýöíÿøèí èñòèñè áöòöí áèòêèëÿðè ãó-

ðóòìóøäóð. – Ýöíÿø ñÿùÿð òåçäÿí .. ýþçäÿí

èòÿíÿ ãÿäÿð îä êèìè ùÿð òÿðÿôè éàíäûðûð âÿ

ãóðóäóðäó. Ì.Èáðàùèìîâ.

3. ìÿú. äàí. Àðûãëàòìàã, ÷îõ çÿèôëÿòìÿê,

öçìÿê. Õÿñòÿëèê îíó òàìàì ãóðóòìóøäóð.

4. Äîíäóðìàã, ùèññèç áèð ùàëà ñàëìàã, êå-

éèêäèðìÿê.  Ñîéóã áöòöí áÿäÿíèìè ãóðóò-

ìóøäóð. – Øàõòà ãóðóòìóø áÿäÿíèí ñÿðáÿñÿð;

Çÿððÿúÿ éîõ ùèññäÿí îíäà ÿñÿð. À.Ñÿùùÿò.

◊ Þçöíö ãóðóòìàã – ñàíêè úàíñûç, ðóù-

ñóç, äèëñèç êèìè äàéàíìàã. Ùÿðáè ãóëëóã÷ó-

ëàð àéàãëàðûíû úöòëÿéèá þçëÿðèíè ãóðóäàðàã,

íÿôÿñëÿðèíè è÷ÿðè ÷ÿêìèøäèëÿð. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓÑ