ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁËÍÈÊ

[ðóñ.  ãðàäîíà÷àëü-

íèê] 1917-úè èë èíãèëàáûíäàí ãàáàãêû Ðóñè-

éàäà õöñóñè ÿùÿìèééÿòè îëàí øÿùÿðëÿðäÿ ãó-

áåðíàòîð ùöãóãóíäà îëàí ïîëèñ ðÿèñè. [Óìóä-

áÿéîâ] ..Íèêîëàé âàõòûíäà íÿð-íÿð íÿðèëäÿ-

éèðäè âÿ ãðàäîíà÷àëíèê Ìàðòûíîâà êö÷ÿäÿ

åëÿ áèð øàïàëàã âóðäó êè, ñÿñè äöç Ïåòåðáóðãà

ýåòäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÐÀÔ

[àëì.] Ãÿðáè Àâðîïàäà âÿ 1917-úè

èë èíãèëàáûíäàí ãàáàãêû Ðóñèéàäà (êíéàç èëÿ

áàðîí àðàñûíäà îðòà) çàäÿýàí ðöòáÿñè âÿ áó

úöð ðöòáÿñè îëàí àäàì. [ßìèðàñëàí àüà:] ..Ìÿ-

íèì îüëóì ðóñëàðûí êíéàç, ãðàô, áàðîí .. þâ-

ëàäëàðûíäàí àðòûã âÿ ÿçèçìèäèð? Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÐÀÔ

Á

[éóí.] Úÿäâÿëëÿðäÿ èêè âåðòèêàë

õÿòò àðàñûíäàêû ñöòóí; áþëìÿ.

ÃÐÀÔ

ÉÌ

èñ. [éóí.] Éàçûëû íèòãèí ÿí êè÷èê

âàùèäè; ùÿðô.

ÃÐ

ÁÔÈÊ

1

[éóí.] Ãðàôèêà ìöòÿõÿññèñè îëàí

ðÿññàì. Ãðàôèêëÿðèí ñÿðýèñè.

ÃÐ

ÁÔÈÊ

2

[éóí.] 1. Ìöõòÿëèô ïðîñåñëÿðèí

êÿìèééÿòúÿ âÿçèééÿòèíèí úèçýèëÿðëÿ (õÿòëÿðëÿ)

òÿñâèðè.  Ùàâà òÿçéèãèíèí äÿéèøìÿñèíè ýþñòÿ-

ðÿí ãðàôèê.

2. Èñòåùñàëàòäà, íÿãëèééàòäà âÿ ñ.-äÿ èøëÿ-

ðèí ýþðöëÿúÿê ìöääÿòèíè âÿ íîðìàëàðû äÿãèã

ýþñòÿðÿí úÿäâÿë, ïëàí. Ãðàôèê öçðÿ èøëÿìÿê.

Ãðàôèêäÿí êÿíàðà ÷ûõìàã. – Ýþðìöðìö êè,

éåë áèçèì ãðàôèêè âóðäó äàüûòäû? Ìèð Úÿëàë.

Ýöíäÿëèê ãðàôèêèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ùàã-

ãûíäà ñèç ùå÷ äöøöíìöñöíöçìö? ß.Ñàäûã.

ÃÐÀÔÈ´Ê

3

ñèô. Ãðàôèêàéà àèä îëàí; ãðàôèêà

ÿñàñûíäà òÿñâèð åäèëÿí. Ñÿñëÿðèí ãðàôèê òÿñ-

âèðè. Ãðàôèê öñóë.

ÃÐ

ÁÔÈÊÀ

[éóí.] 1. ßøéàíûí øÿêëèíè áîéà-

ñûç îëàðàã õÿòëÿð, úèçýèëÿð âàñèòÿñèëÿ ÷ÿêìÿ

öñóëó.  Ãðàôèêà ÿñÿðëÿðè. Ôöçóëèíèí ãðàôèêà

öñóëó èëÿ ÷ÿêèëìèø øÿêëè. // òîï. Áó öñóë èëÿ èôà

îëóíìóø ñÿíÿò ÿñÿðëÿðè. Ãðàôèêà ñÿðýèñè.

2. äèë÷. Úàíëû íèòãèí éàçû èøàðÿëÿðè èëÿ òÿñâèðè;

éàçû, éàõóä ÷àï èøàðÿëÿðèíèí, ùÿðôëÿðèí øÿêëè.

ÃÐÀÔÈ´Í

èñ. [èòàë.] Ñó, è÷êè âÿ áàøãà ìàéå-

ëÿð òþêìÿê ö÷öí øöøÿäÿí, éàõóä áöëëóðäàí

äàð, óçóíáîüàç ãàá. Øöøÿ ãðàôèí. Áöëëóð ãðà-

ôèí. – Ñòîë öçÿðèíäÿêè ãðàôèíäÿí ñòÿêàíà ñó òþ-

êöá è÷äèì. À.Øàèã. Àðàëûüà Èðàí àäàáû öçðÿ

÷àé äåéèë, áàëàúà çÿðëè ãðàôèíëÿðäÿ êîíéàê âÿ

øèðíèééàò ýÿòèðäèëÿð. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÐÀÔÈ´ÍÉÀ

[ðóñ.] Ãðàô àðâàäû, éàõóä ãûçû.

ÃÐÀÔÈ´Ò

[àëì.] 1. Ãóðüóøóí ïàðûëòûñûíà ÷à-

ëàð ãàðà ðÿíýëè ìèíåðàë.

2. Êàðàíäàøûí è÷ÿðèñèíÿ ãîéóëàí áó

ìèíåðàëäàí, éàõóä áàøãà ðÿíýëè ìàääÿäÿí

èáàðÿò ìèë.

ÃÐÀÔËÛÃ

èñ. 1. Ãðàô òèòóëó, ãðàô öíâàíû.

2. Ôåîäàëèçì ãóðóëóøóíäà: ãðàô ìöëêëÿðè,

ãðàô ìàëèêàíÿñè.

3. Èíýèëòÿðÿäÿ, Èðëàíäèéàäà, ÀÁØ-äà, Êà-

íàäàäà âÿ áÿçè áàøãà þëêÿëÿðäÿ èðè èíçèáàòè-

ÿðàçè áþëýöñö.

ÃÐÀÌ

[ôð.] Ìåòð þë÷ö ñèñòåìèíèí ÷ÿêè âà-

ùèäè (1 êóá ñàíòèìåòð ñóéóí ÷ÿêèñèíÿ áÿðà-

áÿðäèð).

◊ Ãðàì-àòîì êèì. ôèç. – êèìéÿâè åëå-

ìåíòèí, þç àòîì ÷ÿêèñèíÿ áÿðàáÿð îëàí ãðàì-

ëàðûíûí ñàéû. Ãðàì-ìîëåêóë êèì. ôèç. – ìàä-

äÿíèí, þç ìîëåêóë ÷ÿêèñèíÿ áÿðàáÿð îëàí

ãðàìëàðûíûí ñàéû.

ÃÐÀÌÌÀÒÈ´Ê

ñèô.  Ãðàììàòèêàéà àèä

îëàí, ãðàììàòèêàéà ÿñàñëàíàí. Äèëèí ãðàì-

ìàòèê ãóðóëóøó. Ãðàììàòèê òÿùëèë. Ãðàì-

ìàòèê ãàíóíëàð. Ãðàììàòèê õöñóñèééÿòëÿð.

ÃÐÀÌÌ

ÁÒÈÊÀ

èñ. [éóí.] 1. Äèë÷èëèê åëìè-

íèí ñþç âÿ úöìëÿíèí ãóðóëóøóíó þéðÿíÿí âÿ

áóíà ìöâàôèã îëàðàã èêè ùèññÿäÿí – ìîðôî-

ëîýèéà âÿ ñèíòàêñèñäÿí èáàðÿò îëàí áþëìÿñè.

Ìöãàéèñÿëè ãðàììàòèêà. Òàðèõè ãðàììàòèêà.

2. Ùÿð ùàíñû áèð äèëÿ õàñ îëàí ñþçëÿðèí

äÿéèøìÿñè âÿ úöìëÿ è÷ÿðèñèíäÿ áèðëÿøìÿñè

öñóë âÿ ãàéäàëàðûíûí ìÿúìóñó. // Áèð äèëèí

ùÿìèí öñóë âÿ ãàéäàëàðûíäàí áÿùñ åäÿí

äÿðñ êèòàáû. Îðòà ìÿêòÿáëÿð ö÷öí Àçÿðáàé-

úàí äèëè ãðàììàòèêàñû.

ÃÐÀÌÌÎÔ

ÓÍ

[éóí.] Õöñóñè ëþâùÿúèê-

ëÿðÿ (âàëëàðà) éàçûëìûø ñÿñëÿðè åéíÿí òÿêðàð

197

ÃÞÂÑØßÊÈËËÈ

ÃÐÀÌÌÎÔÎÍ

åäÿí áîðóëó ìóñèãè úèùàçû; áîðóëó ïàòåôîí.

Ãðàììîôîí ÷àëìàã. Ãðàììîôîí âàëû. – Éà-

íûíäà áóëóíàí ãàäûíëàð .. [Ýöëçàðû] éàéûí-

äûðìàã âÿ ÿéëÿíäèðìÿê ö÷öí ãðàììîôîí

îõóäóðëàðäû. Ò.Ø.Ñèìóðã.

ÃÐÀÍ

1

[ëàò.]  ðèéàç. 0,062 ãðàìà áÿðàáÿð

àïòåê ÷ÿêè âàùèäè.

ÃÐÀÍ

2

èñ.  [ôàðñ.] Áèð ðèàëà áÿðàáÿð Èðàí

ýöìöø ïóëó. Åéáè éîõäóð, Éóñèô ÿìè, áåø-àëòû

ãðàí ùàçûð åëÿ êè, âåðÿê ñåéèäëÿðÿ. Ú.Ìÿì-

ìÿäãóëóçàäÿ. Òÿçèééÿ ìÿúëèñèíÿ ýÿëÿí éîõ-

ñóëëàðûí ùÿð áèðèíÿ áèð ãðàí ïóë åùñàí âå-

ðèëìÿñè ãÿðàðà àëûíìûøäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÐÀÍ

ÁÒ

[èòàë.] 1. Ïàðòëàéûúû òîï ýöëëÿñè;

ãóìáàðà. 

ßë ãðàíàòû – ÿë èëÿ àòûëàí êè÷èê

ãóìáàðà.

2. èäì. Éöíýöë àòëåòèêàäà: óçàüà âÿ éà ùÿ-

äÿôÿ àòûëàí èäìàí àëÿòè.

ÃÐÀÍÀÒÀÒÀÍ

èñ. ùÿðá. Ãðàíàò àòìàã

ö÷öí ñèëàù.

ÃÐÀÍÈ´Ò

[èòàë.] ×îõ áÿðê ñöõóð (äàø). Äàø

ãàéàéà áàõäûì, äåäèì: ãðàíèòèí íÿ áÿðêäèð;

Äåäè: ñÿíèí òàíêëàðûíäàí ìÿíèì äàøûì êþé-

ðÿêäèð. Ð.Ðçà. // Ãðàíèòäÿí äöçÿëäèëìèø, òèêèë-

ìèø. Ìèðçÿ ãÿáèðèñòàíëûüà íÿçÿð ñàëäû... Àäàì-

áîéó áàøäàøûëàð, ãðàíèòäÿí éîíóëìóø áöñò-

ëÿð, äÿìèðäÿí øÿáÿêÿ ùàñàðëàð... È.Ìÿëèêçàäÿ.

// Ìöãàéèñÿëÿðäÿ ìþùêÿìëèê, ñàðñûëìàçëûã,

äàâàìëûëûã, áÿðêëèëèê ìÿíàñûíäà. Àñëàí ãðàíèò

êöë÷ÿñè êèìè àüûð âÿ ýöúëö èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÐÀÍËÛÃ

èñ. Ñàéëàðëà áèðëèêäÿ ãðàíûí ìèã-

äàðûíû áèëäèðèð. Äöéöí÷ÿäÿ àüûð ýöíëÿð ö÷öí

ñàõëàíûëìûø îí äÿíÿ èêè ãðàíëûã ïóë âàðäû.

Ï.Ìàêóëó.

ÃÐÀÍÒ

“Êðàí” ñþçöíöí äàíûøûã äèëèíäÿ

èøëÿíÿí ôîðìàñû. Èêè ãðàíòäàí ñó øûðûëòû èëÿ

òþêöëöðäö èêè ùîâóçà. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Ñàëìàíîâà ãðàíòûí àëòûíäà ÿëèíè éóäó.

ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÐÀÍÓË

èñ. [ëàò.] Äÿíÿâÿðëÿøäèðèëìèø ãà-

òûøûã éåì.

ÃÐÀÂÈÒ

ÁÑÈÉÀ

èñ. [ëàò.] ôèç. Öìóìäöíéà

úàçèáÿñè.

ÃÐÀÂÖÐÀ

[ôð.] Ùÿð ùàíñû áèð áÿðê ìàòå-

ðèàëûí (ìåòàë, àüàú, øöøÿ âÿ ñ.) ùàìàð öçöí-

äÿ ãàçûëìûø âÿ éà àøûíäûðûëìûø øÿêèë, íàõûø.

// Öçÿðèíäÿ øÿêèë ãàçûëìûø âÿ éà àøûíäûðûëìûø

ëþâùÿ.

ÃÐÀÂÖÐÀ×Û

èñ. Ãðàâöðà óñòàñû.

ÃÐ

ÉÉÄÅÐ

[èíý.] òåõ. 1. Éîë ñàëäûãäà, éà-

õóä òÿìèð åòäèêäÿ òîðïàã ëàéëàðûíû êÿñèá êÿ-

íàðà ÷ÿêìÿê, ùàáåëÿ ñóâàðìà êàíàëëàðû ÷ÿê-

ìÿê âÿ ñ.-äÿ èñòèôàäÿ åäèëÿí ÷àðõëû ãîøìà

ìàøûí. Ìàøûí-ìåëèîðàñèéà äÿñòÿñè éàðàäûëìûø

âÿ îíóí èõòèéàðûíà èêè ãðåéäåð âåðèëìèøäèð.

(Ãÿçåòëÿðäÿí).

2. Ãðåéäåðëÿð âàñèòÿñèëÿ äöçÿëäèëìèø éîë.

ÃÐÅÉÄÅÐ×È

èñ. õöñ. Ãðåéäåð ìàøûíûíäà

èøëÿéÿí ôÿùëÿ. Ãðåéäåð÷èëÿð àðàñûíäà éàðûø

ýåíèøëÿíìèøäè.

ÃÐÈ´ÔÅË

[àëì.] Äàøàîõøàð õöñóñè ìàòå-

ðèàëäàí äöçÿëäèëìèø éàçû òàõòàñû öçÿðèíäÿ

éàçìàã ö÷öí äàø ãÿëÿì.

ÃÐÈÌ

[èòàë.] Àêòéîðóí ñÿùíÿäÿ èôà åäÿ-

úÿéè ðîëà ýþðÿ öçöíÿ ëàçûìè øÿêèë âåðìÿñè

ö÷öí èøëÿäèëÿí âàñèòÿëÿð (áîéàëàð, áûü, ñàã-

ãàë, ñà÷ âÿ ñ.). 

Ãðèì åëÿìÿê (åòìÿê) –

á à õ ãðèìëÿìÿê. [Ìàçàíäàðàíñêè:] Îãòàé

åëÿ áèð ãðèì åëÿìèø êè, íÿ äåéèì. Ú.Úàááàðëû.

Ïàëòàðëàð ùàçûð îëàíäàí ñîíðà ùÿðÿ þç áà-

úàðäûüû êèìè ãðèì åäèðäè. Ñ.Ðÿùìàí.

ÃÐÈÌ×È

èñ.  Ãðèì ùàçûðëàéàí âÿ ãðèìëÿ-

ìÿ èøèíäÿ àêòéîðà êþìÿê åäÿí òåàòð èø÷èñè;

ãðèì ìöòÿõÿññèñè.

ÃÐÈÌËßÌß

“Ãðèìëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÐÈÌËßÌßÊ

ô.  Ãðèì âàñèòÿñèëÿ öçöíÿ

ëàçûìè ñóðÿò âåðìÿê. Àðòèñòëÿðè ãðèìëÿìÿê.

ÃÐÈÌËßÍÌß

“Ãðèìëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÐÈÌËßÍÌßÊ

ãàéûä. Öçöíÿ ãðèì âóð-

ìàã.  Àðòèñò ýöçýöíöí ãàáàüûíäà îòóðóá

ãðèìëÿíèð.

ÃÐÈÌËßÍÌÈØ

ô.ñèô. Öçöíÿ ãðèì âóðìóø.

Ãðèìëÿíìèø àðòèñòëÿð.

ÃÐÈÌËßÒÌßÊ

èúá. Ãðèì âóðäóðìàã.

ÃÐÈÌËÈ

ñèô.  Öçöíäÿ ãðèì îëàí, öçöíÿ

ãðèì âóðìóø.

ÃÐÈÏ

[ôð.]  òèá. Íÿôÿñ éîëëàðûíûí èëòèùàáû,

ãîë âÿ ãû÷ëàðûí àüðûìàñû, ÿçýèíëèê âÿ ñ. øÿê-

ëèíäÿ òÿçàùöð åäÿí ÷îõ éîëóõóúó õÿñòÿëèê.

Ãðèï èëÿ ìöáàðèçÿ.

ÃÐÈÏËÈ

ñèô. âÿ èñ. Ãðèï õÿñòÿëèéèíÿ òóòóë-

ìóø (àäàì).

ÃÐÎÑÑÌ

ÉÉÑÒÅÐ

[àëì.] Øàùìàò óñòàëà-

ðûíà âåðèëÿí éöêñÿê àä âÿ áó àäû àëìûø øàù-

ìàò÷û.

ÃÐÎÑÑÌÅÉÑÒÅÐËÈÊ

èñ. øàùì. Ãðîññ-

ìåéñòåð àäû.

198

ÃÐÀÍ

ÃÐÎÑÑÌÅÉÑÒÅÐËÈÊ

ÃÐÓÏ

èñ.  [àëì.] 1. Áèð éåðäÿ, áèð-áèðèíÿ

éàõûí îëàí áèð íå÷ÿ àäàì, ùåéâàí, øåé âÿ ñ.;

äÿñòÿ. Áèð ãðóï àäàì. // Áèð íå÷ÿ àäàìûí ãðà-

ôèê òÿñâèðè, éàõóä áèðýÿ ôîòîøÿêëè. Ãðóï èëÿ

øÿêèë ÷ÿêäèðìÿê.

2. Ñèéàñè ýþðöøëÿðè, ìÿãñÿäëÿðè, ïåøÿëÿðè

âÿ ñ. áèð îëàí àäàìëàð áèðëÿøìÿñè (äÿñòÿñè).

Èúòèìàè ãðóïëàð. ßäÿáè ãðóïëàð. Òÿáëèüàò÷û-

ëàð ãðóïó. Äåñàíò ãðóïó.

3. Åëìè òÿñíèôàòäà: öìóìè ñèñòåìèí ùèññÿñè,

ãèñìè, øþáÿñè. Åëìëÿð ãðóïó. Áèòêè ìàääÿëÿðè

ãðóïó.

4. Áèðýÿ ìÿøüÿëÿ ö÷öí áèðëÿøìèø áèð íå÷ÿ

àäàìäàí èáàðÿò äÿñòÿ. Èíýèëèñ äèëèíè þéðÿ-

íÿíëÿð ãðóïó.

ÃÐÓÏÁÀÇ

èñ.  [àëì. ãðóï âÿ ôàðñ. ...áàç]

Ãðóïáàçëûãëà ìÿøüóë îëàí àäàì; äÿñòÿáàç.

ÃÐÓÏÁÀÇËÛÃ

èñ. Öìóìè ìÿíàôå çèääèíÿ

îëàðàã ìÿùäóä áèð ãðóïóí ìÿíàôåéèíè ìö-

äàôèÿ åòìÿ; ùÿð ùàíñû áèð êîëëåêòèâèí èøèíäÿ

âÿùäÿò îëìàìàñû, äÿñòÿëÿðÿ àéðûëìà; äÿñ-

òÿáàçëûã.

ÃÐÓÏÚÓÃ

èñ.  Êè÷èê ãðóï, áàëàúà ãðóï,

áàëàúà äÿñòÿ.

ÃÐÓÏËÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ãðóïëàøäûðûëìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÐÓÏËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù.  Ãðóï-ãðóï

äöçÿëäèëìÿê, ãðóïëàð øÿêëèíäÿ áèðëÿøäèðèë-

ìÿê, äÿñòÿ-äÿñòÿ åäèëìÿê; òÿñíèô åäèëìÿê.

ÃÐÓÏËÀØÄÛÐÛËÌÛØ

ô.ñèô. Ãðóï-ãðóï äö-

çÿëäèëìèø, ãðóïëàð øÿêëèíäÿ áèðëÿøäèðèëìèø,

äÿñòÿ-äÿñòÿ åäèëìèø; òÿñíèô åäèëìèø.

ÃÐÓÏËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãðóïëàøäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÐÓÏËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  Ãðóï(ëàð) ùàëûíäà

áèðëÿøäèðìÿê, ãðóï-ãðóï äöçìÿê, éåðëÿøäèð-

ìÿê; äÿñòÿëÿìÿê, äÿñòÿ-äÿñòÿ åòìÿê; òÿñ-

íèô åòìÿê.

ÃÐÓÏËÀØÌÀ

1. “Ãðóïëàøìàã”äàí ô.èñ.

Ìöòëÿãèééÿòèí éûõûëìàñû èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã,

Øåùëè êÿíäèíäÿ ãðóïëàøìàëàð ýåäèðäè. Ñ.Ðÿ-

ùèìîâ.

2. Á à õ ãðóï 2-úè ìÿíàäà.

ÃÐÓÏËÀØÌÀÃ

ô. Ãðóï-ãðóï îëìàã, äÿñòÿ-

äÿñòÿ îëìàã, ãðóïëàð øÿêëèíäÿ áèðëÿøìÿê, òîï-

ëàøìàã. Ùÿð òÿðÿôäÿ àòëû âÿ ïèéàäà ãîøóí äÿñ-

òÿëÿðè äîëàøûð, ùÿð òèíäÿ ãðóïëàøìûø æàíäàðì

âÿ ïîëèñ äÿñòÿëÿðè ýÿçèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÓ, ÃÓ ÃÓØÓ

èñ. 1. Þðäÿê ôÿñèëÿñèíÿ ìÿí-

ñóá àü (íàäèð ùàëëàðäà ãàðà) éóìøàã òöêëö,

óçóí áîéóíëó, ýþçÿë èðè ñó ãóøó; ñîíà. Ãàðà

ãó. – Ãåéð èëÿ éàðûì ýåäèð, ýÿðäÿí ÷ÿêèá áèð

ãó êèìè; Ãàëìûøàì âèðàíÿëÿð êöíúöíäÿ ìÿí

áàéãó êèìè. Ñ.ß.Øèðâàíè.

2. Ãó òöêöíäÿí ùàçûðëàíìûø. Ãó áàëûø. –

Íóøó èêè ãó áàëûøû, ñàáóí êþïöéö êèìè øèøèð-

äèá, ÷àðïàéûíûí îðòàñûíà ãîéäó. ß.ßáöëùÿ-

ñÿí. Éàñàâóëáàøûíûí àëòûíäàêû äþøÿê, äèðñÿê-

ëÿíäèéè áàëûø .. çÿðèô ãó òöêöíäÿí èäèñÿ äÿ, î

éåíÿ äèíúÿëÿ áèëìèðäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÓ

ÁØ

èñ. [ôð.] 1. Ãåéðè-øÿôôàô ñóëó ðÿíý.

2. Ùÿìèí ðÿíý èëÿ ÷ÿêèëÿí øÿêèë.

ÃÓÁÀ, ÃÓÁÀ-ÃÀÇ

èñ. øàèð. Âÿùøè ãàç.

Ñîíà òÿê ñèëêèíèá ýÿðäÿí ÷ÿêÿíäÿ; Áÿíçÿéèð-

ñÿí ãóáà-ãàçà, Ìöøêöíàç! Àøûã ßëÿñýÿð.

Ýþëëÿð öñòÿ ñåéðÿ ÷ûõìûø ñîíàëàð; Ãàòàðëà-

øûá ãóáà-ãàç ýÿëèá ýåäèð. ×îáàí ßôãàí. Áèð

ãûé âóððàì, ýþéäÿí ýåäÿí ãóáà-ãàçëàð

ãàíàä ñàëàð. Ð.Ðçà.

ÃÓÁÀÐ

èñ. [ÿð.] 1. êëàñ. Òîç, òîðïàã.

2. ìÿú. Êÿäÿð, äÿðä, ãÿì, ãöññÿ. Ýåòäè î

êþùíÿ ãóáàðè êè, ýþçöìäÿ âàð èäè. Ùåéðàí

õàíûì. Çöëìÿòèí éåð öçöíö ãàïëàìàñû; Ãÿë-

áëÿðäÿ îéàíäûðûðäû ãóáàð. Ú.Úàááàðëû. Êå÷ÿð

öðÿê äÿðäè, êþíöë ãóáàðû; Ýÿë åòìÿ ìåéäàí-

÷àäà úþâëàí, àéðûëûã. Í.Ðÿôèáÿéëè. 

Ãóáàð

áàüëàìàã –  á à õ ãóáàðëàíìàã.  Ãóáàð

åòìÿê (åéëÿìÿê) – êÿäÿðëÿíäèðìÿê, ãÿì-

ëÿíäèðìÿê, äÿðäëÿíäèðìÿê. Ýþç éàøû òþê-

äöêúÿ êþíöë; Äÿõè äÿ ÷îõ ãóáàð åéëÿð.

Ã.Çàêèð. Èíäè Ìÿäÿä ìóçäóð øÿðòíàìÿëÿðèíè

õàòûðëàäûãúà, îíóí öðÿéèíäÿ ãóáàð åòìÿéÿ

áàøëàéûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ãóáàð îëìàã – áþ-

éöê äÿðä îëìàã. Êÿäÿðèí òîïëàíûá ãóáàð îëäó;

Íàçÿíèí úèñìèíÿ ìÿçàð îëäó. À.Ñÿùùÿò.

ÃÓÁÀÐËÀÍÌÀ

“Ãóáàðëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÁÀÐËÀÍÌÀÃ

ô.  Ñîí äÿðÿúÿ êÿäÿð-

ëÿíìÿê, ãÿìëÿíìÿê, ãöññÿëÿíìÿê. Îíóí

ÿëèíäÿí öðÿéèì ãóáàðëàíäû.

ÃÓÁÀÐËÀÒÌÀ

“Ãóáàðëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÁÀÐËÀÒÌÀÃ

èúá. Ñîí äÿðÿúÿ êÿäÿð-

ëÿíäèðìÿê, ãÿìëÿíäèðìÿê, ãöññÿëÿíäèðìÿê.

ÃÓÁÀÐËÛ

ñèô. Äÿðäëè, êÿäÿðëè, ãÿìëè, öðÿéè

äÿðäëè. Äÿðäëè, ãóáàðëû àøûã; Ýÿëèá ýþðöíöð

éåíÿ. Ì.Ðàùèì.

ÃÓÁÅÐÍ

ÁÒ

“Ãóáåðíàòîð” ñþçöíöí âàõòû

èëÿ úàíëû äàíûøûã äèëèíäÿ èøëÿíìèø ôîðìàñû.

199

ÃÐÓÏ

ÃÓÁÅÐÍÀÒ

ßðçÿ âåðäèì êå÷ÿí ãóáåðíàòÿ; Êå÷ìÿäè, ùåéô,

ÿðçÿ èñáàòÿ. Ñ.ß.Øèðâàíè. ..ßýÿð ñèçÿ áèð ìèë-

éîí äà ïóë âåðÿëÿð, éà ãóáåðíàò ñèç èëÿ ÿë-ÿëÿ

âåðñÿ, ñèç éåíÿ ìöòÿâÿëëèëèéè ãÿáóë åòìÿçñè-

íèç. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.  Ãàëàíûí äèáèíäÿ

éûõûëäûì éàòäûì; Ãóáåðíàò ýÿëÿíäÿ ñû÷ðàäûì

ãàëõäûì. “Ãà÷àã Íÿáè”.

ÃÓÁÅÐÍ

ÁÒÎÐ

[ëàò.]  òàð. 1. 1917-úè èë

èíãèëàáûíäàí ÿââÿë Ðóñèéàäà ãóáåðíèéà

(âèëàéÿò) ðÿèñè; âàëè. Ãóáåðíàòîð ùÿìèøÿ

äåéÿðäè:  “Ïî÷ò éîëóíäàêû ÷àïàðõàíàëàðûí

ùÿð áèðèíäÿ Ðÿùèì áÿé êèìè ìÿíèì áèð

àäàìûì îëñà, éîëäà ùå÷ áèð ÷àïãûí îëìàç,

ãóðä ãîéóí èëÿ îòëàð”. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Áàêû

ãóáåðíàòîðó .. Áàêû âàðëûëàðû âÿ Áàêû

ãîëóçîðáàëàðû èëÿ ýþðöøìÿê âÿ âèäàëàøìàã

ãÿðàðûíà ýÿëìèøäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. ÀÁØ-ûí ùÿð áèð øòàòûíäà âÿ Ëàòûí

Àìåðèêàñû ðåñïóáëèêàëàðûíäà éöêñÿê èíçèáàòè

âÿçèôÿ ñàùèáè.

ÃÓÁÅÐÍÀÒÎÐËÓÃ

èñ. òàð. 1. Ãóáåðíà-

òîð (âàëè) âÿçèôÿñè.

2. Ãóáåðíàòîðóí (âàëèíèí) èäàðÿñè àëòûíäà

îëàí âèëàéÿò.

ÃÓÁ

ÉÐÍÈÉÀ

[ëàò.] ×àð Ðóñèéàñûíäà âÿ

ðàéîíëàøìàäàí ãàáàã ÑÑÐÈ-äÿ ÿñàñ èíçè-

áàòè-ÿðàçè âàùèäè; âèëàéÿò. ..Áóíó áèç áèëèðèê

êè, Ýÿíúÿ ãóáåðíèéàñûíûí àúëàðûíäàí þòðö

êå÷ÿí èë Áàêûäà èàíÿ úÿìèééÿòè ãóðóëäó.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÓÚÀÃ

èñ. 1. Ãîëëàðû à÷äûãäà äþø èëÿ ãîë-

ëàð àðàñûíäà ÿìÿëÿ ýÿëÿí áîøëóã. Áàéðàì

àøàüû ÿéèëäè, éåðÿ ñÿðèëìèø ôÿùëÿëÿðäÿí áèðèíè

ãóúàüûíà àëûá îðòàäàí ÷ûõàðòäû.. Ì.Ùöñåéí.

Ãàðàúà ÷îáàí éàðàëû ãàðäàøûíû ãóúàüûíà

àëûá òàéàéà òÿðÿô àïàðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

Ãóúàüû óøàãëû – ãóúàüûíäà êþðïÿ óøàüû

îëàí. Ãóúàüû óøàãëû àðâàäëàðäàí áèð íå÷ÿñè

þçöíäÿí ýåäèá, ãàðûí öñòöíÿ ñÿðèëìèøäè.

×ÿìÿíçÿìèíëè. // Ìåùðèáàíëûã âÿ íÿâàçèø

ö÷öí áèðèíè ãóúàãëàìàãäàí þòðö à÷ûëìûø

ãîëëàðûí òóòäóüó âÿçèééÿò; àüóø. Ãóúàüûíà

àòûëìàã. – Äîêòîð îíó ãóúàüûíà àëûá àëíûí-

äàí þïÿð âÿ êîíôåòÿ ãîíàã åäÿðäè. Ì.Èáðàùè-

ìîâ.  Áàáà äà úöúÿëè òîéóã êèìè îíëàðà äèë

òþêöð, ãóúàüûíà àëûð. Ìèð Úÿëàë. // Ìÿú.

ìÿíàäà.  Áèð äÿ äèëèìèçäÿ Âÿòÿí ñþçö âàð!

Àíà ãóúàüûäûð áó èëàùè ñþç. Ñ.Âóðüóí. Àéíà

ñóëàð ãóúàüûíäà ýþðöíöð; Äèâ ýþâäÿëè, ãàðà

öçëö ãàéàëàð. Ð.Ðçà. Óëäóçëàð ñþíöá ýåäèð

ýþéëÿðèí ãóúàüûíà. ß.Úÿìèë. “Ñóàë” ðîìàí-

ñûíäà ÷îáàí ùÿéàòûíû, ýþçÿë ìÿíçÿðÿëÿðè òÿñ-

âèð åäÿí Àñÿô Çåéíàëëû õîø âÿ ýþçÿë òÿáèÿò

ãóúàüûíäà éàøàéàí èíñàí âàðëûüûíäàêû ìÿ-

íàíû îõøàéûð. ß.Áÿäÿëáÿéëè.

2. Àäÿòÿí “áèð” ñþçö èëÿ: áèð ãóúàã –

1) ãîëëàðûíûí àðàñû òóòäóüó ãÿäÿð. [Àòàêèøè:]

Èíäè, ãûçûì, ìÿíèì òÿñÿëëèì áó áèð âåäðÿ ñó, áèð

ãóúàã îäóíäóð, îíó äà ìÿíèì ÿëèìäÿí àëìà-

éûí. Ú.Úàááàðëû; 2) ìÿú. ÷îõëó, ÷îõ. Ìÿíäÿ

ñÿíèí áèð ãóúàã ñèððèí âàð.. Ì.Ùöñåéí.

ãóúàã-ãóúàã çÿðô  ×îõ, ëàï ÷îõ, ÷îõëó

ìèãäàðäà, áîëëó, áîë-áîë. Àäñûç þëÿí èýèäëÿ-

ðèí î ïÿðèøàí ìÿçàðûíà; ×è÷ÿê ñÿïèð ãóúàã-

ãóúàã, ýöë äàüûäûð ÿòÿê-ÿòÿê. Ñ.Âóðüóí.

ÃÓÚÀÃËÀÌÀ

“Ãóúàãëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÚÀÃËÀÌÀÃ

ô. 1. Íÿâàçèø âÿ ìåùðè-

áàíëûã ÿëàìÿòè îëàðàã áèðèíè ãîëëàðû àðàñûíà àëûá

äþøöíÿ áàñìàã, àüóøóíà àëìàã. Àíà óøàüûíû

ãóúàãëàäû. – Ìÿúèä .. [Íàäèðèí] áó úöð òóòóë-

äóüóíó ýþðöá àéàüà ãàëõäû âÿ óúà ñÿñëÿ ãàð-

øûëàéàðàã ãóúàãëàéûá þïäö. Á.Òàëûáëû. Ýöìàí

åäèðÿì êè, þìðöìäÿ àíàì áó ãÿäÿð ñÿìèìèé-

éÿòëÿ ìÿíè ãóúàãëàìàìûøäûð. Ãàíòÿìèð. Ýöí

ýÿëÿð éåíÿ äÿ áèç òàïûøàðûã; Ãóúàãëàð ùÿð

àíà ãàëèá îüëóíó. Ð.Ðçà. // Ãîëëàðû àðàñûíà

àëìàã. Áþéöêõàíûì áèð òÿðÿôäÿ äèçëÿðèíè ãó-

úàãëàéûá ôèêèð åäèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. ìÿú. Áÿðê-áÿðê éàïûøìàã, òóòìàã. Äàü-

ëàðûí àðäû-àðàñû êÿñèëìèð, çÿíúèð êèìè áèð-

áèðèíÿ ùþðöëìöø, áèð-áèðèíè ãóúàãëàìûø êèìè

äóðóð. À.Øàèã.

ÃÓÚÀÃËÀÍÌÀ

“Ãóúàãëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÚÀÃËÀÍÌÀÃ

ìÿúù. 1. Ãîëëàð àðàñûíà

àëûíìàã, àüóøà àëûíìàã.

2. ìÿú. ßùàòÿ îëóíìàã, äþâðÿëÿíìÿê. Áó

éåð ãàëûí, ñûõ ìåøÿëèê, ÷ûëïàã ãàéàëûã ó÷ó-

ðóìëó äÿðÿëÿðëÿ ãóúàãëàíìûøäû. À.Øàèã.

ÃÓÚÀÃËÀØÌÀ

“Ãóúàãëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÚÀÃËÀØÌÀÃ

ãàðø. 1. Áèð-áèðèíè ãó-

úàãëàìàã, áèð-áèðèíÿ ñàðûëìàã, áèð-áèðèíè áàü-

ðûíà áàñìàã; ãîë-áîéóí îëìàã. Èêè ãàðäàø

áèð-áèðèíè ýþðöíúÿ ãóúàãëàøäûëàð. – Èëëÿð àé-

ðûñûéàì, ýÿë ãóúàãëàøàã; Ñåâäèéèì, øèêàéÿò

çàìàíû äåéèë. Ã.Çàêèð. Ìÿñúèäèí è÷èíäÿ áóí-

ëàð ãóúàãëàøäûëàð âÿ áàøëàäûëàð àüëàìàüà.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Òàïäûã:] Áÿñ åëÿ èñÿ ýÿë

àüóøóìà, ãóúàãëàøàëûì. Ú.Úàááàðëû.

200

ÃÓÁÅÐÍÀÒÎÐ

ÃÓÚÀÃËÀØÌÀÃ

2. ìÿú.  Ãîâóøìàã, áèòèøìÿê, áèðëÿøìÿê.

Éåíÿ äÿ õûðäàúà àü áóëóäëàðûí àé èøûüû èëÿ

ãóúàãëàøàí êþëýÿëÿðè .. Õÿçÿðèí äÿðèí ùîâó-

çóíäà ÷èììÿê ö÷öí åíèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ýåò-

ýåäÿ ùàâà äàùà äà ãàðàíëûãëàøûðäû, ñàíêè

éåðëÿ ýþé ãóúàãëàøûðäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÓÚÌÀ

“Ãóúìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÚÌÀÃ

á à õ ãóúàãëàìàã.  Éàëàí÷û

íÿôñÿ óéìóøñàí, ãóúóðñàí äöíéàíû íÿäèð?

Íÿñèìè. Íîëà ìÿí äèâàíÿ ãóúñàì ñÿí ïÿðèíè

ùÿð ýåúÿ. Êèøâÿðè.  Äþíäöì ÿüéàð ÿëèíäÿí;

Úàí ãóðòàðäûì ôåëèíäÿí; Ãûçûë êÿìÿð îëàé-

äûì; Ãóúàéäûì éàð áåëèíäÿí. (Áàéàòû). Äèç-

ëÿðèìè ãóúóá òÿíùà ÿéëÿøìÿê ÷îõäàí àäÿòèì-

äèð. Í.Âÿçèðîâ. // Äþâðÿëÿìÿê, ÿùàòÿ åòìÿê.

Èíñàíû êàèíàò ãóúäó. À.Äèâàíáÿéîüëó. Ñàð-

áàí êÿíäèíèí áåëèíè èêè òÿðÿôäÿí ãóúìóø Ëà-

÷ûí äàüûíäàí ñàçàã áàøëàìûøäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÓÚÓ

óø. äèë. Áàëàúà óøàãëàðû ãóúàüà

÷àüûðàðêÿí äåéèëÿí ñþç. Ýÿë ãóúóìà!

ÃÓÚÓËÌÀÃ

á à õ ãóúàãëàíìàã.

ÃÓÚÓÌ

èñ. õöñ. Áèð øåéèí äàèðÿñèíèí þë÷ö-

ñö, óçóíëóüó. ..Àò ôåðìàëàðûíäà éåòèøäèðèëìèø

âÿ úûäûð ñûíàãëàðûíäàí êå÷ìèø Ãàðàáàü òèïëè

13 áàø àéüûðûí îðòà ùåñàáëà .. äþø ãóúóìó

157 ñì-äèð. Ñÿòòàðçàäÿ. Äàé÷àëàðûí èíêèøàôû

îíëàðû ãàïàíäà ÷ÿêìÿê, .. ùöíäöðëöéöíö, äþø

ãóúóìóíó, àéàã äàðàüû ãóúóìóíó þë÷ìÿê

éîëó èëÿ éîõëàíûð. “Çîîòåõíèéà”.

ÃÓÚÓÌÀÃ

á à õ ãóúàãëàìàã.

ÃÓÄÀ

èñ. Ýÿëèí èëÿ îüëàíûí àòà-àíàëàðûíûí

áèð-áèðèíÿ îëàí ãîùóìëóã ìöíàñèáÿòè. Èêè

ãóäà þòÿ-áÿðèäÿí ìÿùÿááÿòëÿ äàíûøäûëàð.

À.Øàèã.  Ýÿëèí ãàéûíàíàíûí õîøóíà ýÿëÿðäè.

Ãàéûíàíà ãóäàëàðû ãîíàã åäÿðäè. Ù.Ñàðàáñêè.

Ãóäà îëìàã –  á à õ ãóäàëàøìàã. Äöð-

ñÿäÿô õàíûì ýöëÿ-ýöëÿ äåäè: – Ñÿíèíëÿ ãóäà

îëìàüà íÿ ñþçöì îëà áèëÿð! À.Øàèã.

ÃÓÄÀËÀØÌÀ

“Ãóäàëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÄÀËÀØÌÀÃ

ô. Áèð-áèðèíÿ ãóäà îëìàã;

ãûç àëìàã âÿ éà ãûç âåðìÿêëÿ áèðè èëÿ ãîùóì

îëìàã.

ÃÓÄÀËÛÃ

èñ. Ãóäà îëìà; îüóë åâëÿíäèð-

ìÿê âÿ éà ãûç âåðìÿê íÿòèúÿñèíäÿ ÿìÿëÿ

ýÿëÿí ãîùóìëóã ÿëàãÿñè.

ÃÓÄ

ÓÊ

èñ.  [ðóñ.] Ôèò, óüóëòó, ôèò ñÿñè.

Òÿøêèëàò [÷àð]  ùþêóìÿò ìÿìóðëàðûíû àçäûð-

ìàã ôèêðè èëÿ, î ýöí áèð-áèðèíäÿí àç ôàñèëÿëè

îëàðàã áöòöí ìÿäÿíëÿðäÿ ãóäîê ÷àëìàüû

ãÿðàðà àëìûøäû. À.Øàèã. Ãóäîêóí ñÿñèíäÿí

úàíëàíàí ñöðÿò; Àíäûðûðäû ñàüëàì, ïîëàä áèð

ãÿëáè. Ñ.Âóðüóí.

ÃÓÄÐ

ÓÍ

[ôð.]  òåõ. Ìàçóò ãàëûãëàðûíäàí

èñòåùñàë åäèëÿí, áàøëûúà éîë òèêèëèøèíäÿ âÿ ñ.-

äÿ èøëÿäèëÿí ãàðà ãàòðàí ìàääÿñè. Ìàçóòäàí

ñöðòêö éàüëàðû àëûíäûãäàí ñîíðà, ãàëûã îëà-

ðàã ãàòðàí êèìè êöòëÿ – ãóäðîí àëûíûð, áóí-

äàí êö÷ÿëÿðÿ äþøÿíÿí ìàòåðèàë êèìè èñòèôàäÿ

åäèëèð. “Êèìéà”. // Íåôòàéûðìà çàâîäëàðûíäà

àëûíàí ãàëûãëàð (õöñóñè ñöðòêö éàüëàðû âÿ ñ.

èñòåùñàëû ö÷öí õàì ìàääÿ êèìè èøëÿíèð).

ÃÓÄÐÎÍËÀÌÀ

õöñ. “Ãóäðîíëàìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÓÄÐÎÍËÀÌÀÃ

ô. õöñ. Ãóäðîíëà þðò-

ìÿê, ãóäðîí äþøÿìÿê (ñàëìàã). Éîëëàðû ãóä-

ðîíëàìàã.

ÃÓÄÐÎÍËÀÍÌÀ

“Ãóäðîíëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÄÐÎÍËÀÍÌÀÃ

ìÿúù. õöñ. Ãóäðîíëà

þðòöëìÿê, ãóäðîí äþøÿíìÿê (ñàëûíìàã).

ÃÓÄÐÎÍËÀÍÌÛØ

ô.ñèô. õöñ. Ãóäðîíëà þð-

òöëìöø, ãóäðîí äþøÿíìèø (ñàëûíìûø). Ãóä-

ðîíëàíìûø øîñå.

ÃÓÄÐÎÍËÓ

ñèô.  Ãóäðîí ãàòûøûãëû, òÿðêè-

áèíäÿ ãóäðîí îëàí.

ÃÓÄÓÐÜÀÍ

ñèô.  Àçüûí, ùÿääèíè àçìûø,

ãóäóðìóø; ùàðûí. ..Ãóäóðüàí äþâëÿòëè úàâàí-

ëàðû àðâàäà ëàòàéûë ñþç ãîøóá îõóéóð, îíó

áèàáûð åäèðäèëÿð. ß.ßáöëùÿñÿí. // Èñ. ìÿíà-

ñûíäà. Ñþéöø éåðèíäÿ èøëÿíèð. [Õàí:] Ãóäóð-

üàíûí áîéíóíó ñûíäûðàðëàð! – äåäè. Ðÿùìÿòëèê

àòàì î ãóäóðüàíëàðûí êÿëëÿëÿðèíäÿí Õà÷ûíäà

ìèíàðÿ òèêäèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Ñîëòàí

áÿé:]  Ãóäóðüàíûí áèðèñè, áèð ñèëëÿ ÷ÿêÿðÿì

êè, äèøëÿðèí ãàðíûíà ýåäÿð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.

ÃÓÄÓÐÜÀÍÚÀÑÛÍÀ

çÿðô Ãóäóðüàí àäàì

êèìè, àçüûíúàñûíà, ùÿéàñûçúàñûíà.

ÃÓÄÓÐÜÀÍËÀØÌÀÃ

ô. Ãóäóðüàí îëìàã,

àçüûíëàøìàã, ãóäóðìàã, ùÿääèíè àçìàã, úûçû-

üûíäàí ÷ûõìàã; ùàðûíëàøìàã, ùÿéàñûçëàøìàã.

ÃÓÄÓÐÜÀÍËÛÃ

èñ.  Ãóäóðìà, ùÿääèíè

àøìà, úûçûüûíäàí ÷ûõìà, àçüûíëûã; ùÿääèí-

äÿí àðòûã ëîâüàëûã, ùÿéàñûçëûã; ùàðûíëûã; ãó-

äóðüàíúàñûíà ùÿðÿêÿò. [Úöìøöä:] Áèëèðñÿí

êè, áó áàøûáàòìûø äþðä ìÿëèê ìÿíèì àòàìëà

äà äöøìÿí÷èëèê åäèáëÿð.. Ãóäóðüàíëûã åäèð-

ëÿð.  ×ÿìÿíçÿìèíëè.  Ìóçäóðëàð êîìèòÿñè áó

ãóäóðüàíëûüû ùàìàí Ïèðèäÿí âÿ ùÿìêàðëà-

ðûíäàí ýþðöðäö. Ìèð Úÿëàë.

201

ÃÓÚÌÀ

ÃÓÄÓÐÜÀÍËÛÃ

ÃÓÄÓÐÌÀ

“Ãóäóðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÄÓÐÌÀÃ

ô. 1. Ãóäóç îëìàã, ãóäóç-

ëóã õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëìàã.

2. ìÿú.  Ñîí äÿðÿúÿ ùèääÿòëÿíìÿê; ùèð-

ñèíäÿí, àúûüûíäàí þçöíö èòèðìÿê äÿðÿúÿñèíÿ

ýÿëìÿê. Øèøìàí àäàì àðòûã áöñáöòöí ãóäó-

ðàðàã ÿñÿáè ùàëëàð êå÷èðèðäè. À.Øàèã.

3. ìÿú. Úîøìàã, òöüéàíà ýÿëìÿê, øèääÿò-

ëÿíìÿê.  ×ûðïûíûðêÿí õèëàñ ö÷öí ùÿïèìèç;

Äàùà äÿùøÿòëÿíèá ãóäóðäó äÿíèç. Ù.Úàâèä.

4. ìÿú. Àçüûíëàøìàã, ùÿääèíè àøìàã, úû-

üûðäàí ÷ûõìàã; ùÿðÿêÿòèíäÿ, äàíûøûüûíäà

ùÿää-ùöäóäó àøìàã. ßäÿ, ãàðäàø, âàëëàù,

ñÿí ãóäóðóáñàí, ñÿí ùå÷ þçöí äÿ áèëìèðñÿí

êè, íÿ äàíûøûðñàí. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Êà-

çûì èëÿ ñþùáÿòäÿí ñîíðà ìöäèð îíóí àäûíû

ãàðàëàäû âÿ öðÿéèíäÿ áóíó äà äåäè: – Öç âåð-

ìÿê ëàçûì äåéèë, ãóäóðàð. Ìèð Úÿëàë. // Ëîâ-

üàëàíìàã, òàé-òóø òàíûìàìàã, þçöíö éöêñÿê

òóòìàã (âàð-äþâëÿò âÿ éà ìÿíñÿá ñàéÿñèíäÿ).

ÃÓÄÓÐÌÓØ

1.  ô.ñèô.  Ãóäóçëóã õÿñòÿëè-

éèíÿ òóòóëìóø, ãóäóç îëìóø. Ãóäóðìóø èò.

– [Ìîëëà áàúû:] Ïàõûëëûãäàí ãóäóðìóø èòÿ äþ-

íöá éàí-éþðÿíè äàëàéûðñàí. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. èñ. ìÿú. Àçüûí, úîøìóø, ùÿääèíè àçìûø

àäàì ùàããûíäà (áÿçÿí ñþéöø êèìè èøëÿíèð).

ÃÓÄÓÐÌÓØÚÀÑÛÍÀ

á à õ ãóäóçúàñûíà.

ÃÓÄÓÐÒÌÀ

“Ãóäóðòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÄÓÐÒÌÀÃ

ô.  Þç ùÿðÿêÿòëÿðè èëÿ áè-

ðèíèí ãóäóðìàñûíà, ùÿääèíè àçìàñûíà, ùÿéà-

ñûçëàøìàñûíà ñÿáÿá îëìàã; ùàðûíëàøäûðìàã,

áàøà ÷ûõàðòìàã. [Çèáà õàíûì:] ..Àõûð èøè î éåðÿ

éåòèðèáñÿí êè, ìÿíèì ãàðàâàøûìû ñþéöá ìÿíèì

öñòöìÿ ýþíäÿðèðñÿí. Âÿçèð ñÿíè áåëÿ ãóäóð-

äóáäóð? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. // Ãûçûøäûðìàã.

ÃÓÄÓÇ

ñèô.  1. Ãóäóçëóã õÿñòÿëèéèíÿ òó-

òóëìóø; ãóäóðìóø. Ãóäóç èò. Ãóäóç úàíàâàð.

Ãóäóç îëìàã (ãóäóçëóã õÿñòÿëèéèíÿ òóòóë-

ìàã). – ßëÿìäàð ãóäóç èò êèìè ìûðûëäàíà-

ìûðûëäàíà àøàüûéà äöøöá, ôàéòîíóí éàíûíäà

äàéàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

2. ìÿú.  Àçüûí, çàëûì, ãÿääàð, ãóäóðüàí,

ãûçìûø. [Ýþâùÿð õàíûì:] Ãóðáàí îëóì, ãàð-

äàø! Áóíëàð ÷îõ ãóäóç àäàìäûðëàð, ñÿðùåñàá

îë. Í.Âÿçèðîâ. Ãóäóç äöøìÿíèí ãûëûíúû úÿí-

ýàâÿðèí ãîëóíó êÿñèá àòäû. Ì.Ùöñåéí. Î áèçèì

òàíê÷ûëàðäûð; Áèð àíäà ãàí óääóðàð; Àçüûí,

ãóäóç äöøìÿíÿ. Ì.Ñåéèäçàäÿ. // ìÿú. Øèääÿòëè,

ùÿäñèç, þíöàëûíìàç. ..Äöøìÿí ãóäóç áèð êèíëÿ

ÿòðàôûíû ýÿìèðèá äàëàéûð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÓÄÓÇÚÀÑÛÍÀ

çÿðô Àçüûíúàñûíà, âÿùøè-

úÿñèíÿ, àìàíñûçúàñûíà; ãóäóç êèìè. Ãóäóç-

úàñûíà öçÿðèíÿ àòûëìàã.

ÃÓÄÓÇËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãóäóçëàøäûðìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÓÄÓÇËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  Äàùà äà ãûçûø-

äûðìàã, äàùà äà ùèääÿòëÿíäèðìÿê, äàùà äà

ãÿçÿáëÿíäèðìÿê.

ÃÓÄÓÇËÀØÌÀ

“Ãóäóçëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÄÓÇËÀØÌÀÃ

ô. 1. Ãóäóç îëìàã, ãó-

äóçëóã õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëìàã.

2. ìÿú. Äàùà äà àçüûíëàøìàã, ãóäóðìàã,

øèääÿò ýþñòÿðìÿê, ãóäóç ùåéâàíà äþíìÿê.

ÃÓÄÓÇËÓÃ

èñ. 1. Ãóäóç ùåéâàíûí äèøëÿ-

ìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ ñèíèð ñèñòåìèíè èôëèúÿ óüðà-

äàí àüûð éîëóõóúó õÿñòÿëèê. Ãóäóçëóüà ãàðøû

àøû. Ãóäóçëóüóí éàéûëìàñûíûí ãàðøûñûíû

àëìàãäàí þòðö ãóäóç âÿ àâàðà èòëÿðè ìÿùâ

åäèðëÿð. // Áó õÿñòÿëèéÿ òóòóëìóø ùåéâàíûí

âÿ éà àäàìûí ùàëû.

2. ìÿú. Äÿëèëèê, àçüûíëûã, âÿùøèëèê, çàëûìëûã.

ÃÓÄÓÇÎÒÓ

èñ. áîò. Êîëëóãëàðäà, ãóðó

äàü éàìàúëàðûíäà áèòÿí ÷îõèëëèê îò áèòêè.

ÃÓÜÓ

á à õ ãóã-ãó.

ÃÓÜÓËÄÀÌÀ

1. “Ãóüóëäàìàã”äàí ô.èñ.

2. èñ. Ýþéÿð÷èíèí ÷ûõàðäûüû ñÿñ.

ÃÓÜÓËÄÀÌÀÃ

ô. Ýþéÿð÷èí êèìè ñÿñ ÷û-

õàðìàã. Ýþéÿð÷èí ãóüóëäàéûð.

ÃÓÃÃÓ, ÃÓÃÃÓ ÃÓØÓ

èñ. çîîë. Àäÿòÿí

þçöíÿ éóâà òèêìÿéèá, þçýÿ ãóøëàðûí éóâà-

ñûíäà éóìóðòëàéàí, áîç, ÷èë-÷èë, óçóíãóéðóã

ìåøÿ ãóøó. Ãóããó ãóøó ýþéÿð÷èí áþéöêëöê-

äÿ áèð ãóøäóð; î, ùÿð 3-4 ýöíäÿí áèð áàëàúà

éóìóðòà éóìóðòëàéûð âÿ áó éóìóðòàíû êè÷èê

ãóøëàðûí éóâàñûíà ãîéóð. “Çîîëîýèéà”.

ÃÓÃ-ÃÓ

òÿãë. Ãóããó êèìè ãóøëàðûí ÷ûõàð-

äûüû ñÿñ.

ÃÓÃÃÓËÄÀÌÀ

“Ãóããóëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓÃÃÓËÄÀÌÀÃ

ô.  1. Ãóã-ãó ñÿñ ÷û-

õàðìàã. Òóðàú ãóããóëäàéûð. Àëàáàõòà ãóã-

ãóëäàéûð.

2. Õîðóç êèìè ñÿñ ÷ûõàðìàã, áàíëàìàã,

ãóã-ãó åëÿìÿê. Êÿáëÿ Ùÿòÿì õàí ãûðìûçû

úûüàëû õîðóç êèìè ãóããóëäàäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓÃÃÓËÄÀØÌÀ

“Ãóããóëäàøìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÓÃÃÓËÄÀØÌÀÃ

ãàðø. Àüûç-àüûçà âåðèá

ãóããóëäàìàã.

ÃÓÃÃÓËÒÓ

èñ. Òóðàú, àëàáàõòà êèìè ãóø-

ëàðûí ÷ûõàðäûüû ñÿñ.

202

ÃÓÄÓÐÌÀ

ÃÓÃÃÓËÒÓ

ÃÓÃ(Ã)ÓËÓ

èñ. ìÿù. 1. Áöòþâ ÷ûõàðûëìûø

ãîç è÷è, ëÿïÿëÿðè àéðûëìàìûø ãîç.

2. Áöòþâ ùàëäà ÷ûõàðûëìûø íàð è÷è.

ÃÓÃ-ÃÓËÓ-ÃÓ

òÿãë.  Õîðóç áàíëàìàñû,

õîðóçóí ÷ûõàðäûüû ñÿñ. Ýþðäö êè, áèð õîðóñè-

ðÿíýèíìó; Åéëÿéèð áèð àüàúäà ãóã-ãóëó-ãó.

Ñ.ß.Øèðâàíè.

ÃÓÃÓÐÄ

èñ. ìÿù. À÷ûëìàìûø ãûçûëýöë;

ãþí÷ÿ.

ÃÓË

1

èñ. 1. Ãÿäèì äþâðëÿðäÿ: ìöùàðèáÿäÿ

ÿñèð òóòóëóá ñàòûëàí àäàì. Íå÷ÿ ãóë àçàä åëÿ-

äèì; Ãÿñä åòìÿäèì úàíà, Íèýàð! “Êîðîüëó”.

2. Õèäìÿò ö÷öí ñàòûí àëûíìûø àäàì; ùÿð

úöð èñòåùñàë âàñèòÿñè âÿ ùöãóãäàí ìÿùðóì

îëàí âÿ òàìàìèëÿ þç ñàùèáèíèí èõòèéàðûíäà

îëóá, áèð ìàë êèìè àëûíûá ñàòûëàí àäàì; êþëÿ.

Ñïàðòàêûí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà ãÿäèì Ðîìàäà

ãóëëàðûí öñéàíû îëìóøäó. – Ñÿðèð ùþêìäàðû

ðÿèééÿòèíè þç ãóëó ùåñàá åäÿðäè. À.Áàêûõà-

íîâ. Úÿëëàä éàíûá îä îëñà äà, êöëÿ äþíìÿç

àðçóëàð; Òÿáèÿòèí àíà ãÿëáè ãóë äîüìàìûø

èíñàíû! Ñ.Âóðüóí. // êþùí. Íþêÿð, õèäìÿò÷è.

Áèð õèäìÿò åäÿí ãóëàì ñÿíÿ ìÿí. Õÿòàéè.

[Èñêÿíäÿð:]  Èíäè ìÿí ñÿíÿ íþêÿðÿì, ìÿí

ñÿíÿ ãóëàì, ýÿë, ýÿë áàðûøàã. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.  Ùÿð ãÿùðÿìàíûí ãóëó ìåéäàíûí

àðõàñûíäà àüàñû ö÷öí åùòèéàò àòëàð ñàõëà-

ìûøäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. 

Ãóë åòìÿê ìÿú. –

ÿñèð åòìÿê, âàëåù åòìÿê, òàìàìèëÿ èõòèéàðûíû

ÿëèíäÿí àëìàã. Ýþòöð íèãàáû âÿ õàëãû ãóë åéëÿ

ùöñíöíÿ êèì; Ìÿëàùÿò ÿùëèíÿ ñÿíñÿí ÿìèðö,

ñÿíñÿí øàù. Íÿñèìè. Ãóë îëìàã – òàáå îëìàã,

áîéóí ÿéìÿê.

3. ìÿú. Þç èðàäÿñèíè, ùÿðÿêÿòëÿðèíè òàìà-

ìèëÿ áèð øåéÿ, éà áàøãàñûíà òàáå åòìèø àäàì.

Þç àäÿòëÿðèíèí ãóëó.

ÃÓË

2

èñ.  Òÿíùà éåðëÿðäÿ âÿ ãàðàíëûãäà

âàùèìÿéÿ äöøÿí àäàìûí ýþçöíÿ úàíëû êèìè

ýþðöíÿí ãîðõóíú õÿéàë; ãóëéàáàíû.

ÃÓËÀ

èñ. ìÿù. À÷ûã-ñàðû ðÿíýëè àò. Ãóëà

ìàäéàí.

ÃÓËÀÜÀÝÈÐßÍ

èñ. 1. Á à õ ãûðõàéàã 1-úè

ìÿíàäà.

2. ìÿú. äàí. Ùÿð êÿñäÿí ñþç áèëìÿéÿ, ñþç

÷ÿêìÿéÿ ÷àëûøàí àäàì; õÿáÿðàïàðàí, úàñóñ.

ÃÓËÀÃ

èñ. 1. Èíñàí âÿ ùåéâàíëàðäà åøèò-

ìÿ îðãàíû. Ãóëàüû àüðûìàã. Ãóëàã ùÿêèìè.

– Íÿâÿñè îíóí .. áóðíóíäàí, ãóëàüûíäàí

éàïûøûð, áîüàçûíûí àëòûíû ãûäûãëàéûð. Ì.Ðçà-

ãóëóçàäÿ.

2. Ãóëàãëàðû þðòìÿê ö÷öí ïàïàüûí éàíëà-

ðûíäàí ñàëëàíàí ùèññÿñè. Ïàïàüûí ãóëàãëàðûíû

ñàëìàã.

3. Áèð øåéèí ãûðàüû, éàíû, êÿíàðû, óúó. Èêèí-

úèñè, ìÿí þìðöì îëàíû ñÿíäÿí ñàâàéû áèð ãà-

äûíà ýþçöìöí ãóëàüû èëÿ äÿ áàõìàéàúàüàì.

ß.Ùàãâåðäèéåâ.  Ýöíÿøèí ãóëàüû áàòäûìû,

êèìñÿ áó ìÿäÿíèí éàíûíäàí êå÷ÿ áèëìÿçäè.

À.Øàèã.  Ìÿììÿä áÿé äèíìèðäè, äöøöíúÿ

è÷èíäÿ ýÿëèá êþðïöíöí ãóëàüûíäà îòóðäó.

×ÿìÿíçÿìèíëè. // “Áèð” ñþçö èëÿ: áèð òèêÿ,

áèð ïàð÷à, áèð ãûðûã, áèð àç, àçàúûã, úöçè. Êèøè

÷þðÿêäÿí áèð ãóëàã ãîïàðûá åòèíàñûç âÿ ùÿòòà

àúûãëû áèð ùÿðÿêÿòëÿ éåðÿ àòäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

Ùÿð íÿ âàðñà, áèð ãóëàã ýÿòèð, èøòàùàäàí éà-

ìàí êÿñèëìèøÿì. Ñ.Ðÿùèìîâ. Àðâàäëàð ãÿçåòè

î ãÿäÿð äàðòûøäûðäûëàð êè, áèð ãóëàüû ãûðûëäû.

Ìèð Úÿëàë.

4. Àðàáàäà: îõëàðûí òÿêÿðäÿí êÿíàðà ÷ûõ-

ìûø óúó. Àðàáàíûí ãóëàüû ñûíäû. – Êÿíäèí

êö÷ÿëÿðèíäÿí áèðèíäÿ òèíè áóðóëàíäà ùå÷ ýþç-

ëÿíèëìÿäÿí àðàáàíûí òàõòà îõóíóí ãóëàüû

äèâàðà òîõóíóá (ñûíäû). Ù.Ñàðàáñêè.

◊ Áèð ãóëàüûíäàí àëûá, î áèðè ãóëàüûí-

äàí ÷ûõàðòìàã, éàõóä áó ãóëàüûíäàí âó-

ðóá, î ãóëàüûíäàí êå÷èðìÿê – åøèäÿðÿê

ÿìÿë åòìÿìÿê, äåéèëÿí ñþçÿ ÿùÿìèééÿò âåð-

ìÿìÿê, òàïøûðûëàí ñþçö, èøè, òÿêëèôè éåðèíÿ

éåòèðìÿìÿê, âåúèíÿ àëìàìàã, ñàéìàçëûã

ýþñòÿðìÿê. Òöêÿçáàí áóíëàðà áèëìÿððÿ ôèêèð

âåðìÿéèá, äàëûíúà ñþéëÿíÿí ñþçëÿðè äÿ åøè-

äÿíäÿ áó ãóëàüûíäàí âóðóá, î ãóëàüûíäàí

êå÷èðÿðäè. Á.Òàëûáëû. Ãóëàüà ýèðìÿê ìÿú.

– áèð øåé áèëìÿéÿ, ñþç ÷ÿêìÿéÿ ÷àëûøìàã.

Ãóëàüû àüûð îëìàã – 1) àüûð åøèòìÿê, éàõøû

åøèòìÿìÿê; 2) èøäÿ êàùàë âÿ òÿíáÿë îëìàã,

ñÿùëÿíêàð îëìàã. Ãóëàüû áàòìàã – êàð

îëìàã, åøèòìÿìÿê. Ãóëàüû úèíýèëäÿìÿê

– 1) ãóëàüûíäà çÿíý ñÿñè êèìè áèð ñÿñ åøèò-

ìÿê; 2) ñþçöíöí áàøãàñû òÿðÿôèíäÿí äàíûøûë-

äûüûíû ùèññ åòìÿê. Ãóëàüû ÷ÿêèëìÿê – òÿíùà

âÿ óçàã áèð éåðäÿ ãàëûá äàðûõìàã, ãÿðèáñÿ-

ìÿê, öðÿéè ãûñûëìàã, êþíëö ñûõûëìàã. Ãóëàüû

äÿíý îëìàã – ñÿñ-êöéäÿí òÿíýÿ ýÿëìÿê,

ñÿñäÿí òÿíýèøìÿê. Ãóëàüû äèíú îëìàã –

ðàùàò, àñóäÿ, ñàêèò, ãåéäñèç-ãàéüûñûç îëìàã,

úàíû ðàùàò îëìàã. Èíñàíûí ÿââÿë-ãàáàãúà äöø-

ìÿíè îëìàñà, ñþç éîõ êè, ãóëàüû äèíú îëàð..

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãóëàüû äèíúÿëìÿê –

203

ÃÓÃ(Ã)ÓËÓ

ÃÓËÀÃ

ðàùàò îëìàã, àñóäÿëÿøìÿê, ãåéääÿí-ãàéüû-

äàí àçàä îëìàã, ùå÷ áèð øåéèí äÿðäèíè ÷ÿê-

ìÿìÿê. Ãóëàüû äîëìàã – áèð øåéè ÷îõ åøèò-

ìÿêäÿí îíà àäÿò åòìÿê, þéðÿøìÿê, èíàí-

ìàã.  Ãóëàüû ... îëìàã – áèðèíèí äàíûøäûüû

ñþçëÿðÿ äèããÿòëÿ ãóëàã àñìàã, áèð ñþçöíö

ãà÷ûðìàìàã. Õàíûí ýöëÿð ýþçëÿðè Þìÿð õà-

íûí ýþçëÿðèíÿ äèêèëìèøäè. Âàãèôèí äÿ ãóëàüû

îíäà èäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ãóëàüû ñÿñäÿ îë-

ìàã – áèð øåéèí èíòèçàðûíäà îëìàã, áèð õÿáÿð

ýþçëÿìÿê.  Ãóëàüû ñÿñÿ äöøìÿê – ùå÷ áèð

ñÿñ îëìàäûüû ùàëäà, ãóëàüûíà ñÿñ ýÿëìÿê.

Ýöëïÿðè ãóëàüûíûí ñÿñÿ äöøäöéöíö ýöìàí

åäèá, éåðèíÿ óçàíìàã èñòÿðêÿí, åéíè çÿèô òàã-

ãûëòû éåíÿ åøèäèëäè. Ì.Ùöñåéí. Ãóëàüûíà àðû

âûçûëòûñû êèìè ýÿëìÿê – ùå÷ áèð ÿùÿìèééÿò

âåðìÿìÿê, ãÿòèééÿí ñàéìàìàã, âåúèíÿ àë-

ìàìàã. Ãóëàüûíà áàðìàã òûõàìàã – ãóëàã

àñìàã èñòÿìÿìÿê, ãóëàã âåðìÿìÿê, åøèò-

ìÿìÿéÿ ÷àëûøìàã, åøèòìÿê èñòÿìÿìÿê. Ãó-

ëàüûíà áàòìàã – òÿñèð åòìÿê. Áèçÿ àøêàðäûð

êè, éàçäûüûìûç ìÿòëÿáëÿð àâàìûí ãóëàüûíà

áàòìàç âÿ áàòà áèëìÿç. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Ãóëàüûíà ÷àòäûðìàã – áèð ñþçö, éà õÿáÿðè

ùÿð ùàíñû áèð âàñèòÿ èëÿ åøèòäèðìÿê, áèëäèð-

ìÿê, õÿáÿð âåðìÿê. Ãóëàüûíà ÷àòìàã – áèð

ñþçö, éà õÿáÿðè ùÿð ùàíñû áèð âàñèòÿ èëÿ åøèò-

ìÿê. Áàðõóäàðûí éàõøû èøëÿðèíäÿí äàíûøûëàí

ñþçëÿð ãîðóã÷ó Àüàíûí àðâàäû Áÿäèðíèñÿíèí

ãóëàüûíà ÷àòäû. Ìèð Úÿëàë. Ãóëàüûíà äÿé-

ìÿê – åøèòìÿê, åøèäÿí êèìè îëìàã. Àçúà

êå÷ìÿìèø èêè àòëûíûí àéàã ñÿñè êö÷ÿäÿí Ýöë-

íàçûí ãóëàüûíà äÿéäè. Ì.Èáðàùèìîâ.  Ãóëà-

üûíà ÿéèëìÿê – ãóëàüûíà ñþç äåìÿê. Àíàì

ìÿòáÿõäÿ ãóðäàëàíûðäû. Éàíëàéûá ãóëàüûíà

ÿéèëäèì. Ìèð Úÿëàë. Ãóëàüûíà ýèðìÿìÿê –

òÿñèð åòìÿìÿê, êàð åòìÿìÿê, ÿñÿð åòìÿ-

ìÿê, ñàéìàìàã, ÿùÿìèééÿò âåðìÿìÿê. ..Áó

äàíûøûãëàðûí ùå÷ áèðè ìÿíèì ãóëàüûìà ýèð-

ìèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãóëàüûíà ïàì-

áûã òûõàìàã –  á à õ ãóëàüûíà áàðìàã òûõà-

ìàã.  Ãóëàüûíà ïû÷ûëäàìàã – éàâàøúà âÿ

õÿëâÿòè ñþéëÿìÿê, ïû÷-ïû÷ äàíûøìàã. Ãóëà-

üûíà ñþç ýèðìÿìÿê (áàòìàìàã) – ñþç

òÿñèð åòìÿìÿê, äåéèëÿí ñþçÿ ãóëàã àñìà-

ìàã.  Ãóëàüûíà éåòèøìÿê –  á à õ ãóëàüûíà

÷àòìàã. Èêè ÷àüûðûì ãÿäÿð ýåòìèøäèê êè, óçàã-

äà áè÷èí÷èëÿðèí îðàãëàðûíûí ãàò-ãàðûøûã ñÿñ-

ëÿðè ãóëàüûìûçà éåòèøäè. À.Øàèã.  Ãóëàüûíäà

ñûðüà îëìàã – òÿúðöáÿäÿí ÷ûõìàã, èìòà-

ùàíäàí ÷ûõìàã, áèð ñûíàã íÿòèúÿñèíäÿ àéûã

âÿ ñàéûã îëìàã, éàäûíäàí ÷ûõàðìàìàã. Ãó-

ëàüûíäàí ÷ûõìàã – éàäûíäàí ÷ûõìàã, óíó-

äóëìàã. Ãóëàüûíäàí ïàìáûüû ÷ûõàðìàã –

àéûëìàã, ãÿôëÿòäÿí àéûëìàã, äöøöíìÿê.

×ûõàð ïàìáûã ãóëàüûíäàí, ýþçöí à÷; Êè,

ùÿøð îëäó âÿ ÷àëûíäû áó ýöí ñóð. Íÿñèìè.

Ãóëàüûíû áóðìàã –  á à õ ãóëàüûíû ÷ÿêìÿê.

Ãóëàüûíû (ãóëàãëàðûíû) ÷ÿêìÿê – éöíýöëúÿ

úÿçàëàíäûðìàã, òÿíáåù åòìÿê. Ãóëàüûíû

(ãóëàãëàðûíû) äîëäóðìàã

– áèð ôèêðè âÿ ñ.-íè

äàèìà áèðèíÿ òÿëãèí åòìÿê, áåéíèíÿ éåðèò-

ìÿê, èíàíäûðìàüà ÷àëûøìàã. [Ðÿúÿá:] ..Ìÿí

éàâàø-éàâàø Çèíéÿò õàíûìûí ãóëàüûíû äîë-

äóðóðàì.  Í.Âÿçèðîâ.  ..Ùàúû Ìèð Èáðàùèì

àüà âÿ ñàèð àüà âÿ ìîëëàíöìàëàðäûð êè, ùÿ-

ðÿñè þç ÿòðàôûíà áèð äÿñòÿ éûüûá, àâàìûí ãóëàã-

ëàðûíû äîëäóðóðëàð êè, ùÿð êÿñ îíëàðà èòàÿò

åòñÿ, áåùèøòÿ äàõèë îëàúàã. “Ìîë. Íÿñð.” Ãó-

ëàüûíû ñàëëàìàã – 1) àíëàìàìàã, äåéèëÿí

ñþçö ãàíìàìàã; 2) áîø-áèêàð äóðìàã, àâàðà

ýÿçìÿê.  Ãóëàüûíû ñàçà âåðìÿê – ñàéìà-

ìàã, áèð ñþçÿ ãóëàã àñìàéûá áàøãà èøëÿ ìÿø-

üóë îëìàã. Ãóëàüûíû òóòìàã –  á à õ ãóëà-

üûíà áàðìàã òûõàìàã.  Ãóëàüûíû òóòóá

ãà÷ìàã – áèð ñþçö âÿ ñ.-íè åøèòìÿê èñòÿìÿ-

ìÿê, íèôðÿò åòìÿê. Ãóëàüûíûí àðäûíû ýþ-

ðÿíäÿ – ùå÷ âàõò, ãÿòèééÿí, ÿñëà. Ãóëàüûíûí

äèáè ñàðàëìàã – þëöìö éàõûíëàøìàã. Ãóëà-

üûíûí äèáèíäÿ – ëàï éàíûíäà, ëàï éàõûíëû-

üûíäà, éàíûíäàúà. Àòàì ìÿíè ãîëëàðû àðà-

ñûíäà éöê öñòöíÿ óçàäûðêÿí, ãóëàãëàðûìûí

äèáèíäÿ ýóðëàéàí áèð ñÿñäÿí ýþçëÿðèìè à÷-

äûì. À.Øàèã. Ãóëàüûíûí äèáèíè ýþðÿð – ùå÷

áèð âàõò ýþðìÿç, ÿñëà ýþðìÿç. Ãóëàã àñ-

ìàã – 1) äèíëÿìÿê. Áèð ãóëàã àñ íàëåéè-

ùåéðàíÿ, ùèôç åò íàëÿñèí; Áÿçìè-ùèêìÿòäÿ îíó

ÿôñàíÿ åéëÿ, åé ùÿêèì! Ùåéðàí õàíûì. Õàí ..

áàøûíû ïÿíúÿðÿäÿí ÷ûõàðäûá, áèð äÿ ãóëàã

àñäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ìÿí ýåäèá îõóéàíà-

÷àëàíà ãóëàã àñûá, ÷îõ åë ìàùíûëàðû âÿ ìó-

üàìàò þéðÿíäèì. Ù.Ñàðàáñêè; 2) ãóëàüûíû

ãîéàðàã éîõëàìàã, ìöàéèíÿ åòìÿê. Ùÿêèì

öðÿéèìÿ ãóëàã àñäû; 3) ýèçëè îëàðàã ãóëàã

âåðìÿê, õÿáÿð áèëìÿê, äèíëÿìÿê, åøèòìÿê.

Äàäàø, éàðûì ñààòäûð ìÿí ñèçèí ñþùáÿòèíèçÿ

î áèðè îòàãäàí ãóëàã àñûðàì. Í.Âÿçèðîâ;

4) äåéèëÿí ñþçÿ ÿìÿë åòìÿê, ñþçÿ áàõìàã,

204

ÃÓËÀÃ

ÃÓËÀÃ

äåéèëÿíè ãÿáóë åòìÿê; // ôèêèð âåðìÿê, ÿùÿ-

ìèééÿò âåðìÿê, ñàéìàã. [Èñêÿíäÿð:] Áàø

öñòÿ, .. àììà áóíó äå êè, ìÿíèì ñþçöìÿ

ãóëàã àñàí êèìäèð? Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

[Ìàùìóä ÿìèíèí] þç àüëû âàðäû âÿ áåëÿ

èøëÿðäÿ þç áèëäèéèíè åäèðäè, áèð êÿñèí ñþçöíÿ

ãóëàã àñìàçäû. Á.Òàëûáëû; 5) ãåéäèíÿ ãàë-

ìàã, ìóüàéàò îëìàã, ôèêèð âåðìÿê, áàõìàã.

Óøàüà éàõøû ãóëàã àñ.  Ãóëàã áàòûðìàã –

1) êàð åòìÿê, êàðëàøäûðìàã; 2) ñÿñ-êöéäÿí

äÿíý åòìÿê, ýóðóëòóäàí òÿíýÿ ýÿòèðìÿê.

Ãóëàã áàòìàã – äÿíý îëìàã, ñÿñäÿí, áÿðê

äàíûøûãäàí ùå÷ øåé åøèòìÿìÿê, êàð îëìàã.

..Ãóëàüûì áàòäû, íÿ ÷îõ-÷îõ äàíûøûðëàð.

Ì.ß.Ñàáèð. Ãóëàã äèíúëèéè – ðàùàòëûã. [Âÿ-

çèð:]  Âÿçèðèì ìÿíÿ áåëÿ-áåëÿ ãóëëóã áó-

éóðóáäóð, ñîíðà ãóëàã äèíúëèéè áèçÿ ùàðàì

îëàð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ýöëúàìàë:] Áó áÿé,

áó éöçáàøû, áó äèâàíõàíà; Áèð ãóëàã äèíúëèéè

âåðÿðìè îíà? Ç.Õÿëèë.  Ãóëàã êÿñèëìÿê –

äèããÿòëÿ äèíëÿìÿê, äèããÿòëÿ ãóëàã àñìàã,

äèããÿò åòìÿê. Áöòöí íöìàéÿíäÿëÿð ãóëàã

êÿñèëÿðÿê, øàèðèí ñÿñèíè åøèòìÿê .. èñòÿéèðäè.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Áàøäàí-àéàüà ãóëàã êÿñèëÿ-

ðÿê ìöÿëëèìèí ñþçëÿðèíè äèããÿòëÿ äèíëÿéÿí

Ùÿñÿí .. ñîí ñþçëÿðè åøèäÿðêÿí áöòöí âöúóäó

ñàðñûëûð êèìè îëäó. À.Øàèã. Ãóëàã êÿñìÿê –

àëäàòìàã, àëäàäûá ïóëóíó âÿ éà áàøãà áèð

øåéèíè ÿëèíäÿí àëìàã, ùèéëÿ èëÿ áèðèíäÿí áèð

øåé ãîïàðìàã. Àñëàí áÿéèí åâëÿðèíÿ áàõûð-

ñàí, .. î áöñàòëàð, î áÿçÿê, î øöúàÿòëÿð ùà-

ìûñû àäàì àëäàòìàãäàí þòðöäöð âÿ áèçèì

êèìè àâàì, ôÿãèð-ôöãÿðàëàðûí ãóëàãëàðûí êÿñ-

ìÿêäÿí ÿìÿëÿ ýÿëèáäèð. Í.Âÿçèðîâ. Ãóëàã

ãàáàðòìàã – áèëäèðìÿäÿí, ùèññ åòäèðìÿäÿí

ãóëàã àñìàã, ýèçëèíäÿí ãóëàã âåðìÿê.

Ãóëàã-ãóëàüà – 1) òÿí, áÿðàáÿð; 2) éàíàøû.

Ãóëàã îëìàã – ýöäìÿê. Ãóëàã òóòìàã –

ãóëàã àñìàã, ôèêèð âåðìÿê. Ýÿð ñÿíÿ ÿôãà-

íèìè áèùóäÿ äåðñÿ ìöääÿè; Îë ñþçÿ òóòìà

ãóëàã, ìÿí ÷ÿêäèéèì ÿôãàíÿ òóò. Ôöçóëè.

Ãóëàã òóòóëìàã –  á à õ ãóëàã áàòìàã.

Àõøàìëàð ãîéóí-ãóçó ìÿëÿøÿ-ìÿëÿøÿ îáàéà

äþíÿðêÿí ñÿñäÿí ãóëàã òóòóëóð. À.Øàèã. Øÿ-

ùÿðèí ùÿð òÿðÿôèíäÿí àëîâ ãàëõûðäû, ýöëëÿ âÿ

òîï ñÿñèíäÿí ãóëàã òóòóëóðäó. ×ÿìÿíçÿ-

ìèíëè. Ãóëàã âåðìÿê –  á à õ ãóëàã àñìàã

1 âÿ 4-úö ìÿíàëàðäà. Ùöêÿìàëàð áóéóðóá-

ëàð: ..ñþçöíö î êÿñëÿðÿ äå êè, ñÿíÿ ãóëàã

âåðèðëÿð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Àéäûíëûã ýå-

úÿäÿ ýþçÿë áèð ÷åøìÿíèí êÿíàðûíäà úàâàíëàð

ùàëÿ ãóðóá ÿéëÿøèá, íþâáÿ èëÿ îõóéóá-

÷àëàíëàðà ãóëàã âåðèðäèëÿð. ß.Ùàãâåðäèéåâ;

// åøèòìÿéÿ ÷àëûøìàã. Àéíà áèð ìöääÿò óçàã-

äàí ýÿëÿí òöòÿê ñÿñèíÿ ãóëàã âåðäè. ß.Ìÿì-

ìÿäõàíëû.  Ãóëàãäà ãàëìàã – éàääà ãàë-

ìàã, óíóäóëìàìàã. Ãóëàãäà ñàõëàìàã –

éàääà ñàõëàìàã, óíóòìàìàã. Ãóëàüûíà

ãóðüóøóí! – àðçó åäèëìÿéÿí âÿ éà àäû

÷ÿêèëìÿê èñòÿíèëìÿéÿí áèð øåé (ùàäèñÿ) ùàã-

ãûíäà äàíûøûëàðêÿí äåéèëÿí èôàäÿ. Ãóëàãëà-

ðûíû (ãóëàüûíû) øÿêëÿìÿê – 1) ñÿñ âÿ ñ.-äÿí

ùöðêÿðÿê ãóëàãëàðûíû äèêëÿìÿê. Ìàùìóä

àòäàí éåðÿ ñû÷ðàäû. Öðêÿ òþéøöéÿ-òþéøöéÿ ñó

è÷ìÿê ö÷öí áàøûíû èðÿëè óçàäàíäà ñèëàù

ñÿñèíäÿí äèêñèíèá ãóëàãëàðûíû øÿêëÿäè.

Ì.Ùöñåéí; 2) ìÿú.  ÷îõ ìàðàãëàíìàã, áèð

øåéè åøèòìÿê ùÿâÿñèíäÿ îëóá áöòöí äèããÿ-

òèíè îíà âåðìÿê. ×îõ àäàì ãóëàüûíû øÿêëÿ-

éèá äóðóð. À.Øàèã. ßëè ãóëàüûíäà – òàì

âàõòûíäà, ëàï âàõòûíäà. Éåðèí, äèâàðûí ãó-

ëàüû âàð – äàíûøàðêÿí åùòèéàòëû îëìàã ëàçûì

ýÿëäèéèíè áèëäèðèð.

ÃÓËÀÃÀËÒÛ

1. ñèô. àíàò. Ãóëàüûí àëò òÿ-

ðÿôèíäÿ, éà éàíëàðûíäà îëàí. Ãóëàãàëòû âÿçè.

2. èñ. á à õ ãóëàãáàëûøû. Êîñàíûí ãàðàëìûø

êèðëè ãóëàãàëòûñû îòàãúàíûí îðòàñûíà äöøìöø-

äö. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓËÀÃÀÐÄÛ

èñ. Ãóëàüûí äàë òÿðÿôè.

◊ Ãóëàãàðäûíà âóðìàã (âåðìÿê) – ãó-

ëàã àñìàìàã, ãÿñäÿí ôèêèð âåðìÿìÿê, þçöíö

åøèòìÿìÿçëèéÿ, áèëìÿìÿçëèéÿ ãîéìàã. [Ùÿ-

ñÿí:] Íå÷ÿ äÿôÿ àüàéà äåìèøÿì, ãóëàã àñìûð.

Ýàù äà ýþðöðñÿí ãóëàãàðäûíà âåðèð. ß.Ùàã-

âåðäèéåâ.  Ñÿìÿä áöòöí äåéèëÿí ñþçëÿðè ãó-

ëàãàðäûíà âåðäè. Ì.Ùöñåéí. Êÿðèì ÿââÿëúÿ

áó ñþçëÿðè ãóëàãàðäûíà âóðäó. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓËÀÃÁÀËÛØÛ

èñ. Éàòàðêÿí ãóëàã àëòûíà

ãîéóëàí êè÷èê éàñòûãúà.

ÃÓËÀÃÁÀÒÛÐÀÍ, ÃÓËÀÃÁÀÒÛÐÛÚÛ

ñèô.

Ãóëàãëàðû áàòûðàúàã ãÿäÿð áÿðê, øèääÿòëè, ýó-

ðóëòóëó. Ãóëàãáàòûðûúû ñÿñ. Ãóëàãáàòûðûúû ýó-

ðóëòó. – Êÿíääÿ ãóëàãáàòûðàí áèð ùàðàé âàðäû.

Ì.Ùöñåéí. Ùàúû Àòàêèøè: – Îüóë, Ôÿðìàí! –

äåéÿ ãóëàãáàòûðûúû áèð ñÿñëÿ ãûøãûðàðàã,

éåðèíäÿí ñû÷ðàäû. ß.Àáàñîâ.

ÃÓËÀÃÁÓÐÌÀ(ÑÛ)

èñ. äàí. Éöíýöë òÿí-

áåù, éöíýöë úÿçà. [Äàéûñû Íàäèðÿ:] Áàúûîüëó,

205

ÃÓËÀÃ

ÃÓËÀÃÁÓÐÌÀ

ýþðöíöð, ãóëàãáóðìàñû éàäûíäàí ÷ûõûá, ùà?

– äåéÿ àëòû èë ÿââÿë äþéöëäöéöíö õàòûðëàòäû.

Á.Òàëûáëû. 

Ãóëàãáóðìàñû âåðìÿê – úÿçà-

ëàíäûðìàã, òÿíáåù åòìÿê. [Ìèðçÿ ßñýÿð:]

Ëàçûìäûð êè, áèð ãóëàãáóðìàñû âåðèá, ñîíðà áèð

èø öñòÿ ãîéàñûç, áèêàð ýÿçìÿñèí. Í.Âÿçèðîâ.

Þçöíö äÿ òóòóá ãîéàúàã èäèëÿð áó øåéëÿðèí

öñòöíÿ, ýþçÿë ãóëàãáóðìàñû âåðÿúÿêäèëÿð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÓËÀÃÚÛÃ

èñ. Êè÷èê ãóëàã. Áàëûüûí öðÿéè

èêè êàìåðàäàí: ãóëàãúûã âÿ ãàðûíúûãäàí èáà-

ðÿòäèð. Úÿáðàéûëáÿéëè.

ÃÓËÀÃÊßÑßÍ

èñ. äàí. 1. Ñÿðò îëìàã ö÷öí

èòëÿðèí ãóëàãëàðûíû êÿñìÿêëÿ ìÿøüóë îëàí

àäàì. Èò ãóëàãêÿñÿíäÿí ãîðõàð. (Àòà. ñþçö).

2. ìÿú.  Àäàìàëäàäàí, ùèéëÿýÿð, êÿëÿê-

áàç, ùèéëÿ èëÿ ïóë ÷ÿêÿí. Áó ýþç ùÿêèìëÿðè ..

ãóëàãêÿñÿí, úèáêÿñÿíäèðëÿð, àäàìûí úèáèíè ñî-

éóá äÿðäèíÿ äÿ ÿëàú åòìèðëÿð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓËÀÃËÀÌÀ

“Ãóëàãëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËÀÃËÀÌÀÃ

ô. äàí. Ãóëàüûíäàí òóò-

ìàã. Ãûñðàã øåéäèð, þêöç äåéèë êè, ãóëàãëà-

éûá úöòÿ ãîøàñàí. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Áÿðê éàïû-

øûá áóðàõìàìàã.

ÃÓËÀÃËÀØÌÀ

“Ãóëàãëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËÀÃËÀØÌÀÃ

ãàðø. 1. Áèð-áèðè èëÿ õÿë-

âÿòè äàíûøìàã, ïû÷ûëäàøìàã. ..Óðìè âÿ Õîé

êîíñóëëàðû äà îíëàðëà òåç-òåç äàíûøûð âÿ ãó-

ëàãëàøûðäû(ëàð). Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. Áèð-áèðèíèí ãóëàüûíäàí òóòóá äàðòìàã;

äàëàøìàã.

ÃÓËÀÃËÛ

ñèô. 1. Ãóëàãëàðû îëàí (á à õ ãó-

ëàã 2-úè ìÿíàäà). Ñèôÿòèíè ãóëàãëû ïàïàã àë-

òûíäà ýèçëÿòìèø äÿìèðéîë÷ó ãàðøûìäàí þòöð-

äö. Ìèð Úÿëàë.

2. Ãóëàüà êå÷èðìÿê ö÷öí ãàðìàüû îëàí. Î,

àëíûíäà éåðëÿøÿí ãóëàãëû åéíÿéèíè áóðíóíóí

öçÿðèíÿ ñàëàð âÿ êàüûçëàðû áÿðêäÿí ùåúàëàéà-

ùåúàëàéà îõóéàðäû. Ù.Íÿçÿðëè.

ÃÓËÀÃËÛÃ

èñ. 1. Èñòè ïàïàüûí ãóëàüû þð-

òÿí ùèññÿñè, ùàáåëÿ øàõòàäàí ãîðóíìàã ö÷öí

ãóëàãëàðà êå÷èðèëÿí èñòè ãàëïàã, éàõóä ãóëàã-

ëàðû þðòÿí þðòö.

2. Ðàäèî äèíëÿìÿê ö÷öí ãóëàãëàðà êå÷èðèëÿí

úèùàç.  Ùÿð íöìàéÿíäÿ îòóðäóüó éåðäÿ ãó-

ëàãëûãëàð âàñèòÿñèëÿ òðèáóíàäàêû àäàìûí íèòãèíÿ

èñòÿäèéè äèëäÿ ãóëàã àñà áèëÿðäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÓËÀÃÑÛÇ

ñèô. 1. Ãóëàüû, éàõóä ãóëàãëàðû

îëìàéàí, ãóëàãëàðû êÿñèëìèø. Ãóëàãñûç èò.

2. Ãóëàüû, ãóëàãëûüû îëìàéàí. Ãóëàãñûç

ïàïàã.

ÃÓËÀÃÓÚÓ

çÿðô  Þòÿðè, ÿùÿìèééÿò âåð-

ìÿäÿí.  Ùÿðäÿíáèð ãóëàãóúó îüëóíóí ñþù-

áÿòèíè åøèäÿí Ìàðàë áóðàäà Çöëåéõàíûí äà-

äûíà ÷àòäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÓËÀÃÉÎËÄÀØÛ

èñ.  Ùÿìñþùáÿò.  Íèýàð

õàíûì äåäè: – Ýÿðÿê Òåëëè õàíûìû ×ÿíëèáåëÿ

ìÿíÿ ãóëàãéîëäàøû ýÿòèðÿñèíèç. “Êîðîüëó”.

ÃÓËÀÌ

èñ. Ãÿäèì çàìàíëàðäà: ãóë, êþëÿ,

íþêÿð, õèäìÿò÷è (îüëàí). Áèð íå÷ÿ äÿãèãÿ êå-

÷ÿíäÿí ñîíðà ãóëàìëàð Èëéàñû àðàëûüà àëûá

ýÿòèðäèëÿð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Äóìàíëû áèð ýöíäÿ

ñÿùÿð åðòÿ ñàðàé ãóëàìëàðûíäàí áèðè Êàçû-

ìûí ùÿéÿòèíÿ ýèðèá, àðòûðìàäà ùàíà òîõóéàí

Òåëëè èëÿ Ýöëíàçà éàíàøäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÓËÀÍ

á à õ ãóëóí. [Èñêÿíäÿð õàí:] Ýþ-

ðÿñÿí ýåíÿ íÿ îëóáäóð êè, êèøè ãóëàí êèìè

áàüûðûð.. Í.Âÿçèðîâ. Îòëàéûá äîéìóø áèð ãó-

ëàí áàøûíû äèê òóòàðàã, óçàãëàðà áàõûðäû..

È.ßôÿíäèéåâ.

ÃÓËÀÍÚÀ

á à õ ãóëóíúà.

ÃÓËÀÍÚÀÐ

èñ. áîò. Áèøèðèëèá éåéèëÿí

çîüëó éàáàíû áèòêè. Áàúû âÿ ãàðäàø ÿòÿêëÿðèíÿ

éûüäûãëàðû ãóëàíúàðû éåðÿ òþêöá .. îòóðäóëàð.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÓËÀÍ-ÃÓØÃÓÍ

èñ.  Ãîøãó ëÿâàçèìàòû-

íûí ùàìûñû.

◊ Íÿ ãóëàí-ãóøãóí – áèð øåéèí, áèð ùÿðÿ-

êÿòèí äàùà ìþùòÿìÿë, äàùà òÿáèè îëäóüóíó

áèëäèðèð. Ìîëëà Àüà Ôàçèëè Äÿðáÿíäè ãûë êþð-

ïöäÿí ó÷àíäàí ñîíðà, áèçèì òÿê ýöíàùêàð

áÿíäÿëÿðÿ íÿ ãóëàí-ãóøãóí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓËÁÅ×ß

èñ.  [ãóë âÿ  ôàðñ. áå÷ÿ] êþùí.

1. Êè÷èê ãóë.

2. Êå÷ìèøäÿ òÿâàçþ ö÷öí þçöíÿ, éàõóä

þç óøàãëàðûíà èøàðÿ îëàðàã äåéèëèðäè. [Ùàúû

Ãàðà:] Ãàëàéà ñèôàðèø åëÿìèøäèì, ãóëáå÷ÿíèç

áó ìàëû òÿçÿ ýþíäÿðèáäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

[Àüà:]  ..Èëäÿ áåø-îí øàùû ãóëáå÷ÿëÿðèìÿ

÷þðÿê ïóëó àïàðûðàì. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓËÁÈÉÀÁÀÍÛ

á à õ ãóëéàáàíû. Âÿ áåëÿ

ýöëöíú áèð çàìàíäà, áåëÿ ãóëáèéàáàíû áèð èí-

ñàíëàðûí òàðèõèíè éàçìàã ö÷öí, ÿùâàë âÿ ÿòâà-

ðûíû òÿñâèð åòìÿê ö÷öí ìÿýÿð Ìîëëà Íÿñðÿä-

äèíèí éàðàíìàüû òÿáèè äåéèë? Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

ÃÓËÚÓÜÀÇ

“Ãóë” ñþç. îõø.  Íîëà ÿýÿð

ýÿùè ñîðàñàí ùàëûìû, ÷ó ìÿí; Áèð ãóëúóüàçû-

íàì ñÿíèí, åé ïàäøàùúûüûì. Êèøâÿðè.

206

ÃÓËÀÃÚÛÃ

ÃÓËÚÓÜÀÇ

ÃÓËÄÀÐ

èñ. òàð. Ãóëäàðëûã úÿìèééÿòèíäÿ:

ãóëëàðà ñàùèá îëàí àäàì.

ÃÓËÄÀÐËÛÃ

èñ. òàð. Ãóëëàðà, êþëÿëÿðÿ ñà-

ùèá îëìà, êþëÿëèê ÿñàñûíäà ãóðóëìà. Ãóë-

äàðëûã úÿìèééÿòè. Ãóëäàðëûã ãóðóëóøó.

ÃÓËÄÓÐ

èñ. 1. Ãóëäóðëóãëà ìÿøüóë îëàí

àäàì; ÷àïãûí÷û, éîëêÿñÿí, ñîéüóí÷ó. Ãóëäóð

äÿñòÿñè. – ×àð æàíäàðìåðèéàñû âÿ ÷àð ïîëèñ-

ëÿðè Áàêû øÿùÿðèíè .. ãàðÿò÷èëÿðÿ, ãóëäóðëàðà,

àäàì þëäöðÿíëÿðÿ òàïøûðìûøäû. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè.  ßáäöëêÿðèì èíäèêè ãà÷àãëàðà áÿíçÿ-

ìÿçäè. Èíäèêèëÿð ãóëäóðäóðëàð, éîëêÿñÿíäèðëÿð,

ãàíè÷ÿíäèðëÿð..  ß.Ùàãâåðäèéåâ. ..Èíäè îíà

éàõûí äöøìÿêìè îëàð? Þçö ýöúëö-çîðëó, áà-

øûíäà ãîëóçîðáà ãóëäóðëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

2. ìÿú.  Çöëìêàð, èñòèñìàð÷û ìÿíàñûíäà.

Ìöñòÿìëÿêÿ÷è ãóëäóðëàð.

ÃÓËÄÓÐÁÀØÛ

èñ. Ãóëäóð äÿñòÿñèíèí áàø-

÷ûñû, áþéöéö, àòàìàíû. Àììà .. ìÿíèì éà-

äûìà áåëÿ ýÿëèð êè, êå÷ÿí òöðê ïàäøàùëàðû ãóë-

äóðáàøû êèìè áèð çàä èìèøëÿð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. [Ùÿúÿð õàíûì:] ..Øàùáàç áÿéèí

àðâàäû ãóëäóðáàøû ßëèìÿðäàíûí åâèíäÿ! Áó,

éóõó äåéèë, íÿäèð? Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  Ãóëäóð-

áàøû çèéàôÿòèí ÿí ãûçüûí áèð ÷àüûíäà è÷ìÿê

ö÷öí ãàëäûðäûüû èðè ãÿäÿùè âàð ýöúö èëÿ éåðÿ

÷ûðïäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÓËÄÓÐÚÀÑÛÍÀ

ñèô. âÿ çÿðô Ãóëäóð êèìè,

ãóëäóðà õàñ îëàí áèð òÿðçäÿ. Ãóëäóðúàñûíà

áàñãûí.

ÃÓËÄÓÐ×ÓËÓÃ

á à õ ãóëäóðëóã.

ÃÓËÄÓÐ-ÃÀ×ÀÃ

òîï. Ãóëäóðëàð, ãà÷àã-

ëàð. [Ýöëïÿðè:] Éÿãèí ôÿãèð ãóëäóð-ãà÷àã

ÿëèíÿ êå÷äè.. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÓËÄÓÐËÓÃ

èñ.  Ñîéüóí÷óëóã, éàõóä

þëäöðìÿê ìÿãñÿäè èëÿ ñèëàùëû áàñãûí; ÷àïî-

âóë÷óëóã, éîë êÿñìÿ. Ùåéäÿð áÿé, ðàùàò äóð-

îòóð, ãóëäóðëóã åòìÿ, éîë êÿñìÿ, îüóðëóüà

ýåòìÿ! Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ñîëòàí:] Áàëàì,

ìÿí ñàããàëûìûí áó àü âàõòûíäà íåúÿ ñèçÿ

èçèí âåðèì êè, ýåäèá ãóëäóðëóã åäÿñèíèç?

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Ýöëïÿðè:] ..ßìèðàñ-

ëàí ìÿíè ãîâóá, þçö äÿ ãà÷àã äÿñòÿñèíÿ ãî-

øóëäó. Áèð íå÷ÿ ìöääÿò ãóëäóðëóã åäÿíäÿí

ñîíðà äèâàí òÿðÿôèíäÿí òóòóëóá àñûëäû.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÓËÈ-ÁÈÉÀÁÀÍ

[ÿð. üóë (á à õ ãóë

2

) âÿ

ôàðñ. áèéàáàí] á à õ ãóëéàáàíû. Áèëñÿ èäè ñÿíÿ

Éóñèô äåéÿúÿêëÿð, áèëëàù; Ãîéàð èäè àäûíû ãóëè-

áèéàáàí,  Éóñèô! Ñ.ß.Øèðâàíè.  Ñåéð åäèðÿì

áÿððö áèéàáàíëàðû; Ãóëè-áèéàáàí ýþðöðÿì,

ãîðõìóðàì. Ì.ß.Ñàáèð.

ÃÓËÜÓËÀ

á à õ ãöëüöëÿ.

ÃÓË-ÃÀÐÀÂÀØ

òîï. Íþêÿðëÿð, õèäìÿò-

÷èëÿð. [Ùàúû Ìóðàä:] ..Éàíûíäà ãóë-ãàðàâàø

èëÿ ãîíàãëûüà ýåäÿíäÿ, úÿìè àðâàäëàð îíà

ùÿñðÿò àïàðàúàãëàð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÓËËÀÁ

èñ. 1. Áèð óäóì ùàâà ÷ÿêìÿ; áèð

÷ÿêèì, òöñòöíö áèð íÿôÿñ è÷ÿðè ÷ÿêìÿ ìèã-

äàðû. 

Ãóëëàá âóðìàã (àëìàã) – ïàïèðî-

ñóí, ãÿëéàíûí òöñòöñöíö ùÿð äÿôÿ è÷èíÿ

÷ÿêìÿê. Ìÿí ÿëèìäÿêè ïàïèðîñà áèð ãóëëàá

âóðàðàã, áèð àç äöøöíäöì. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

Ìèðàõóð þçöíö òîõòàòìàã ö÷öí ÷óáóüà áèð

ãóëëàá âóðäó, öôöãÿ òîïëàíàí ãàðà áóëóä-

ëàðà áàõäû, êþêñöíö þòöðäö. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Âÿëè ãÿçåò êàüûçûíäàí íàçèê, óçóí áèð

ïàïèðîñ áöêäö âÿ éàíäûðûá ö÷-äþðä ãóëëàá

âóðäó. Ì.Ùöñåéí.

2. êþùí. ×ÿíýÿë, ãàðìàã. Éàäûìà äöøÿí-

äÿ çöëôöí ÿíáÿðè; Ãóëëàá ýèðÿð úèéÿðèìäÿí

è÷ÿðè. Ì.Ï.Âàãèô.

ÃÓËËÀÁÛ

èñ. [ÿð.] Éàëàí, ñàõòà, ùèéëÿ, ôû-

ðûëäàã; ÿíýÿë. Áó èñÿ, áÿñ î ëÿèíèí äÿ èøè ãóë-

ëàáûäûð. Ì.ß.Ñàáèð.

ÃÓËËÀÁËÀÌÀ

“Ãóëëàáëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËËÀÁËÀÌÀÃ

ô. Ãóëëàá âóðìàã (á à õ

ãóëëàá 1-úè ìÿíàäà). Áèð àðà îíëàð ñóñóá

îâóúëàðû è÷èíäÿ ñàõëàäûãëàðû ïàïèðîñëàðûíû

ãóëëàáëàäûëàð. ß.ßáöëùÿñÿí. Ìÿäÿä áàøûà÷ûã

îòàãäà ýÿçèíèð, ïàïèðîñó òåç-òåç ãóëëàáëàéûð.

ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓËËÓÃ

1

èñ.  1. Õèäìÿò, èø, âÿçèôÿ. Î,

áþéöê ãóëëóãäàäûð. – Ãóëàì ìÿòáÿÿäÿ ãóë-

ëóüà äöçÿëäè. Ìèð Úÿëàë. // Èø éåðè, èø. [Òóðàá]

ãóëëóüà éîðüóí ýåòäè. Ãûçàðìûø ýþçëÿðèíèí

àëòû êþëýÿëè èäè. Òåç-òåç ÿñíÿéèðäè. Ì.Ùöñåéí.

Ãóëëóã åòìÿê – 1) õèäìÿò åòìÿê, áèð

èäàðÿäÿ âÿ éà áàøãà éåðäÿ èøëÿìÿê, ðÿñìè

âÿçèôÿäÿ îëìàã. Áèð àçäàí ñîíðà Ôÿðùàä ìö-

ùÿíäèñ âÿçèôÿñèíäÿ ãóëëóüà ýèðäè. Ú.Úàááàðëû.

Úàâàí âàõòëàðûìäà ìÿí Èðÿâàíäà íà÷àëíèê

äèâàíõàíàñûíäà ãóëëóã åäèðäèì. Ãóëëóüóìóí

àäû äèëìàíúëûã èäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ;

2) ùÿðáè ìöêÿëëÿôèééÿòè éåðèíÿ éåòèðìÿê.

Îðäóäà ãóëëóã åòìÿê. Ùÿðáè äîíàíìàäà,

àâèàñèéàäà ãóëëóã åòìÿê. Ãóëëóüà äóðìàã

(ýèðìÿê) – 1) õèäìÿòÿ ýèðìÿê, èøÿ ýèðìÿê.

207

ÃÓËÄÀÐ

ÃÓËËÓÃ

Îðàäà þç ÿùâàëàòûíû [Ùàøûì] Ùàúû Ìÿùÿì-

ìÿäÿ ñþéëÿéèá, îíóí éàíûíäà ãóëëóüà äóðäó.

Á.Òàëûáëû; 2) áàõìàã, õèäìÿò åòìÿê, ãåé-

äèíÿ ãàëàðàã êþìÿê åòìÿê. Õÿñòÿéÿ ãóëëóã

åòìÿê. Éàðàëûéà ãóëëóã åòìÿê. Î, ãîúà àíà-

ñûíà éàõøû ãóëëóã åäèð. – ..[Ãàðàúà ãûçûí éà-

íûíäà] éàëíûç Éàñÿìÿíèí äîñòó Ùöñíèéÿ ãàëàð,

îíà ãóëëóã åäÿð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Èñêÿíäÿð ñÿáèð

åäèá, éàðûì èëÿ ãÿäÿð ýþçëÿäè. Úàíûíà ãóëëóã

åëÿéèá ÿêèíÿ-áè÷èíÿ ýåòäè. Ì.Ùöñåéí; // áå-

úÿðìÿê, áàõìàã. Àüàúëàðà ãóëëóã åòìÿê.

Áàüà éàõøû ãóëëóã åòìÿê; 3) ìÿú. Áèð øåéèí

õåéðèíÿ, ìÿíôÿÿòèíÿ èøëÿìÿê, áèð ìÿãñÿäÿ

õèäìÿò åòìÿê, óüðóíäà ÷àëûøìàã. Õàëãà ãóë-

ëóã åòìÿê. Âÿòÿíÿ ãóëëóã åòìÿê. Èíúÿñÿíÿòÿ

ãóëëóã åòìÿê. Åëìÿ ãóëëóã åòìÿê. Ãóëëó-

üóíäà äóðìàã (îëìàã) – õèäìÿò åòìÿéÿ

ùàçûð îëìàã, ÿìðèíÿ ùàçûð îëìàã. Äÿëè Ùÿñÿí

îíóí ãûëûíúûíûí àëòûíäàí êå÷äè, þëÿíÿúÿí

îíà ãàðäàø îëóá, ãóëëóüóíäà äóðìàüà àíä

è÷äè. “Êîðîüëó”.

2. Áóéóðóã, ÿìð, òàïøûðûã; õàùèø, èø. Ìÿíÿ

àèä ãóëëóüóíóç? – [Ìÿñòàí áÿé:] Ãóëëóüó-

íóç íÿäèð? – äåéÿ [Íàäèðäÿí] ñîðäó. Î, úà-

âàá âåðäè: – Áèð ãóëëóüóì éîõäóð. Á.Òàëûáëû.

Áóéóðóí, íÿ ãóëëóüóíóç âàð? – ñèçäÿí õàùè-

øèì áóäóð êè, ýþçöíöç áó óøàüûí öñòöíäÿ

îëñóí. Ìèð Úÿëàë.

3. êþùí. Ùöçóð. 

Ãóëëóüóíà ýÿòèðìÿê

(÷àüûðìàã) êþùí. – áþéöê áèð àäàìûí ãàáà-

üûíà, ùöçóðóíà, éàíûíà ýÿòèðòìÿê (÷àüûðò-

ìàã). [Íàäèð øàù] ..âèëàéÿòèí áþéöê àäàìëà-

ðûíû, äþâëÿò ÿðêàíûíû âÿ ìÿìëÿêÿòèí ÿéàíëàðûíû

þç ãóëëóüóíà ÷àüûðäû. “Ãàðàáàüíàìÿ”. [Äèë-

ìàíú:] Ãîé ÿðçèí ãàëñûí ñîíðàéà âÿ áó ñààò

ýåò, îüëóí Ñöëåéìàíû ýÿòèð íà÷àëíèêèí ãóëëó-

üóíà. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÓËËÓÃ

2

èñ. êþùí. Ãóë îëìóø àäàìûí

ùàëû; êþëÿëèê.

ÃÓËËÓÃÁÀÇ

ñèô.  âÿ èñ.  [ãóëëóã âÿ ôàðñ.

...áàç] Ãóëëóüó âàõòûíäà éåðèíÿ éåòèðÿí, ãóë-

ëóã åòìÿéè ñåâÿí, éàõóä âÿçèôÿ èëÿ ÿëàãÿäàð

îëàí ðÿñìèééÿòëÿðÿ ùÿääèíäÿí àðòûã ðèàéÿò

åäÿí. Ìàíãà öçâëÿðè [Õàíïÿðèíèí] áó ãÿäÿð

ãóëëóãáàç îëäóüóíà òÿÿúúöá åäèðäèëÿð.

ß.Âÿëèéåâ.

ÃÓËËÓÃÁÀÇËÛÃ

èñ. Þç ãóëëóüóíó ñåâìÿ,

âÿçèôÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí ðÿñìèééÿòëÿðÿ

ùÿääèíäÿí àðòûã ðèàéÿò åòìÿ.

ÃÓËËÓÃ×Ó

èñ.  1. Çåùíè ÿìÿéèí ìöõ-

òÿëèô ñàùÿëÿðèíäÿ ìóçä èëÿ èøëÿéÿí èø÷è; èäàðÿ

õèäìÿò÷èñè.  Êå÷ìèø âàõòëàðäà äÿôòÿðõàíà-

ëàðäà ãóëëóã÷óëàðûí ýöíäÿ áèðè èäàðÿ áàüëà-

íàíäàí ñîíðà ãàëûá òÿúèëè òåëåãðàìëàðû ãÿáóë

åäÿðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Äÿôòÿðõàíà ãóëëóã-

÷óëàðû .. îíóí äåäèéè àäàìëàðû ñîðàãëàøûð-

äûëàð. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Åâ õèäìÿò÷èñè (ãûç, ãàäûí). Èíúèéèá àõûð-

äà î ãóëëóã÷óëàð; Îë õîðóçó þëäöðöáÿí àòäû-

ëàð. À.Ñÿùùÿò. Áó âàõò ãàïûäàí ãóëëóã÷ó,

Ñîíàíû àòàñûíûí éàíûíà ÷àüûðäû. Í.Íÿðèìàíîâ.

// Öìóìèééÿòëÿ, õèäìÿò÷è. Ãóëëóã÷óëàð áàü-

÷àíû ñèëèá ñöïöðÿð, éûüûøäûðàðäû. Ìèð Úÿëàë.

3. êþùí. Áàëàúà ÿë ëàìïàñû, éà ÷ûðàã. Ãóë-

ëóã÷óíó ýþòöð, áèð ìàë-ãàðàíû éîõëà.

ÃÓËËÓÃ×ÓËÓÃ

èñ.  Ìààøëà áèð èäàðÿäÿ

âÿ éà áèð éåðäÿ õèäìÿò åòìÿ, èøëÿìÿ; õèä-

ìÿò÷èëèê; ãóëëóã÷óíóí èøè, ïåøÿñè. [Òàôòà:]

Áóðàäàí ýåäÿíäÿí ñîíðà [Ñåâèë] Ñÿìÿäýèëäÿ

ãóëëóã÷óëóã åäèðäè. Ú.Úàááàðëû. Åùòèéàú

öçöíäÿí þçýÿ ãàïûñûíäà ãóëëóã÷óëóã åäÿí

ãûç, ýþðìÿäèéè, ñåâìÿäèéè äÿëè áèð äþâëÿòëèéÿ

ñàòûëûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÓËÏ

èñ. Ãàáëàðûí âÿ ñ. øåéëÿðèí ÿë òóòàí

éåðè, äÿñòÿñè, ñàïû. Ãàçàíûí ãóëïó. ×àéäàíûí

ãóëïó. – [Ìóñà êèøè] íàçèê èïëÿ êóçÿíèí ãóë-

ïóíà áàüëàíìûø òûõàúû à÷äû. Ì.Èáðàùèìîâ.

Îíóí ñàü ÿëè ñó èëÿ äîëó âåäðÿíèí ãóëïóíäàí

.. òóòìóøäó. ß.ßáöëùÿñÿí.

◊ Ãóëï áàüëàìàã (ãîéìàã, ãîíäàðìàã,

òàõìàã) – èðàä ÷ûõàðòìàã, áÿùàíÿ òàïìàã.

[Óøàã:] ..Ùÿòòà éåéèá-è÷ìÿéèìÿ áèð ãóëï

òàõûð, ñþéëÿíèð, áàüûðûð. À.Øàèã. Î ùÿð øåéÿ

åòèðàç åäèð, ùÿð ñþçÿ ãóëï ãîéóð, ìèí úöð

øûëòàãëûã ýþñòÿðèðäè. ß.Âÿëèéåâ.  Ãóëïóíó

èòèðìÿê – ùàðàäàí òóòàúàüûíû áèëìÿìÿê, ùå-

ñàáûíû ÷àøäûðìàã. Èøèí ãóëïóíäàí éàïûø-

ìàã – áèð èøÿ ýèðèøìÿê, áèð èøäÿí éàïûøìàã,

áèð èøëÿ ìÿøüóë îëìàüà áàøëàìàã. Óøàãëàð

áþéöéöá ùÿðÿñè áèð èøèí ãóëïóíäàí éàïûøàí-

äàí ñîíðà, ßêáÿð òàìàì ðàùàò íÿôÿñ àëà-

úàãäû. Ìèð Úÿëàë. Éóìóðòàéà ãóëï òàõìàã

– ùÿð øåéÿ áèð áÿùàíÿ âÿ ñÿáÿá òàïìàã.

ÃÓËÏËÀÌÀ

“Ãóëïëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËÏËÀÌÀÃ

ô.  Ãóëï òàõìàã, áèð ãàáà

âÿ ñ.-éÿ ãóëï âÿ éà ñàï êå÷èðìÿê.

ÃÓËÏËÀÒÌÀ

“Ãóëïëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËÏËÀÒÌÀÃ

èúá. Ãóëï òàõäûðìàã.

208

ÃÓËËÓÃ

ÃÓËÏËÀÒÌÀÃ

ÃÓËÏËÓ

ñèô.  Ãóëïó, òóòàúàã éåðè îëàí.

Ãóëïëó ãàá. Ãóëïëó øàìäàí. – Ãóëïëó

ãàçàíëàð ùÿéÿòäÿ éàí-éàíà ñþéêÿíìèøäè.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. Éîë÷ÿêÿí ùÿð áèð äÿñòÿ ö÷öí

àéðûúà îëàðàã èðè ãóëïëó ãàçàíëàðäà èñòè

õþðÿêëÿð ùàçûðëàíûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓËÓÍ

èñ.  Êþðïÿ àò áàëàñû. ..Ýþéäÿ áèð

ìàäéàí ýþðäöì; Éåðäÿ ãóëóí ÿìÿð ùåé.

(Áàéàòû). Äàéëàð òöëÿäè, áóðàõäû éàëû; Êèøíÿð

÷àëàüàí ãóëóí ìèñàëû. Õÿòàéè.

ÃÓËÓÍÚ

èñ. [ÿð. ÿñëè éóí.] Ñîéóãäÿéìÿ

íÿòèúÿñèíäÿ ÿêñÿðÿí êöðÿê ÿçÿëÿëÿðèíäÿ

ÿìÿëÿ ýÿëÿí àüðû. [Ñöáùàíâåðäèçàäÿéÿ] åëÿ

ýÿëäè êè, îíóí ãóëóíúó áÿðê ñàíúûð, êöðÿéè

ãîâóøóð, öðÿéè ãàëõûð, äèçëÿðè ãîïóð, áåëè

ñûíûð. Ñ.Ðÿùèìîâ. 

Ãóëóíú îëìàã – ñî-

éóã äÿéìÿê íÿòèúÿñèíäÿ êöðÿê ÿçÿëÿëÿ-

ðèíäÿ àüðû ÿìÿëÿ ýÿëìÿê. Áÿëè, ñÿñ äöøöð êè,

øåéõ úÿíàáëàðûíà ñîéóã äÿéèá âÿ ãóëóíú

îëóá. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ãóëóíúóíó

ñûíäûðìàã (îâìàã, òóòìàã) – àüðûíû ñàêèò

åòìÿê ö÷öí êöðÿê ÿçÿëÿëÿðèíè òóòóá îâìàã,

ñûõìàã. [Àëëàùãóëó:] ..Äåéèð àéàüûìû îâ,

îâóðàì, äåéèð ãóëóíúóìó ñûíäûð, ãóëóíúóíó

ñûíäûðûðàì, áóíäàí íÿ ÷ûõàð? Í.Âÿçèðîâ.

ÃÓËÓÍÚÀ

èñ. Éåíè äîüóëìóø àò áàëàñû.

ÃÓËÓÍÚÀÍ

èñ. áîò. Õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èø-

ëÿäèëÿí, äàð÷ûíà îõøàð áèð áèòêè êþêö. Àëëàù-

ãóëó ãóëóíúàí ÷àéûíû áàøûíà ÷ÿêèá, éàíûãëû

áèð ùàëäà ïèéàëÿíè Òåëëèéÿ óçàòäû. ×ÿìÿíçÿ-

ìèíëè. Ñþâäàéà, áåë àüðûñûíà, áàäè-ôèòíÿ, ñàí-

úûéà; Çÿíúÿôèëö ùèë, ìèõÿê, äàð÷ûí, ãóëóíúàí

éàõøûäûð. Ì.Ìþúöç.

ÃÓËÓÍËÀÌÀ

“Ãóëóíëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÓËÓÍËÀÌÀÃ

ô. Áàëà äîüìàã (ìàäéàí

ùàããûíäà). Ìàäéàíëàð ãóëóíëàìûøäûð.

ÃÓËÓÍËÓ

ñèô.  Éàíûíäà áàëàñû îëàí, ãó-

ëóíó îëàí. Ñàòûø ö÷öí áàçàðà ýÿòèðèëÿí ãî-

éóíëàð, êå÷èëÿð, éàíû áóçîâëó èíÿêëÿð, ãóëóíëó

ìàäéàíëàð, óçóíãóëàãëàð áàçàðûí êÿíàðûí-

äàêû òÿïÿéÿ éûüûëìûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÓËÉÀÁÀÍÛ

èñ. 1. Õóðàôàò÷ûëàðûí òÿñÿââö-

ðöíúÿ ýóéà òÿíùà ÷þëëÿðäÿ, ãàëûí ìåøÿëÿðäÿ

òÿê ãàëäûãäà àäàìûí ýþçöíÿ ýþðöíÿí ìþâ-

ùóì áèð âöúóä. ßñÿä áàøûíû éåëëÿéèá õîðòäàíûí

óçóí îëäóüóíó òÿñäèã åòäè: – Ýþðäöíöçìö,

ñöïöðýÿñàããàë äåéèë, ãóëéàáàíûäûð. Á.Òàëûáëû.

2.  äàí. ×îõ ÷èðêèí, áÿäùåéáÿò, ãîðõóíú

ýþðöíöøëö àäàì ùàããûíäà. Î ëàï ãóëéàáàíû-

éà îõøàéûð.

ÃÓÌ

èñ.  Áÿðê ìèíåðàëëàðûí, ÿêñÿðÿí

êâàðñûí íàðûí äÿíÿëÿðè. Äÿíèç ãóìó. Èðè

ãóì. – ..Ñÿêè ÷àé ãóìóíäàí èáàðÿò îëäóüó

ö÷öí ïàë÷ûãñûç âÿ òÿìèç èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

Ìöùÿíäèñ òÿïÿíèí öñòöíÿ ÷ûõûá ãóìó áèð

õåéëè êöðÿêëÿäè. Ìèð Úÿëàë. 

Ãóì ñààòû –

èêè ùèññÿäÿí èáàðÿò âÿ ãóìóí êå÷ìÿñè ö÷öí

àðàëàðûíäà äàð äåøèê îëàí ùÿð èêè áàøû ãàïàëû

ãîâóøóã øöøÿ áîðó øÿêëèíäÿ úèùàç (áó áîðó-

íóí áèð òÿðÿôèíäÿêè íàðûí ãóì ìöÿééÿí âàõò

ÿðçèíäÿ î áèðè òÿðÿôèíÿ òþêöëìÿêëÿ èñòÿíèëÿí

âàõòû ýþñòÿðèð).

ÃÓÌÀÐ

èñ.  [ÿð.] Ïóë âÿ ñ. èëÿ îéíàíûëàí

îéóí. [Ñÿëèì áÿé:] Ùÿìèøÿ ãûø óçóíó áèêàð

ãàëàíäà îüëóíëà ëîïóãäàí ãóìàð îéíàéûð-

äûí. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Áèð úàâàíûí ìÿí äöíÿí

ýþðäöì úèáèíäÿ éöç òöìÿí; Èíäè áèð äèíàðû

éîõ, áàèñ ãóìàð îëñóí ýÿðÿê. Ì.Ìþúöç. [Ñóð-

õàé:] Î, ïóëëàðûíû ãóìàðà óäóçóá, àú ãàëûá,

ìÿí èñÿ ãóìàð îéíàìàäàí àú ãàëìûøàì.

Ñ.Ðÿùìàí.

ÃÓÌÀÐÁÀÇ

èñ. [ÿð. ãèìàð âÿ ôàðñ. ...áàç]

Ãóìàð îéíàìàüû þçöíÿ àäÿò åòìèø àäàì.

[Ùÿïî:] Ãóìàðáàç áàáà èäèì, àëäûì, àïàð-

äûì, ÷öíêè íàùàã èøäÿí þòðö âåðèëìèøäè, áÿ-

ðÿêÿòè äÿ îëìàäû. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ãóìàð-

áàçëàð àðàñûíäà öðÿêëè àøûã àòàí êèì èäè?

– Áàøìàã÷û îüëó Øÿáàí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

[Ñóðõàé:] Ñÿíèíëÿ ãóìàðáàç Íÿúÿô áÿéèí àðà-

ñûíäà éåð èëÿ ýþé ãÿäÿð ôÿðã âàð. Ñ.Ðÿùìàí.

ÃÓÌÀÐÁÀÇËÛÃ

èñ. Ãóìàðáàçûí èøè, ïå-

øÿñè; ãóìàð îéíàìàüû þçöíÿ ïåøÿ åòìèø àäà-

ìûí ùàë âÿ êåéôèééÿòè.

ÃÓÌÀÐ×Û

á à õ ãóìàðáàç.

ÃÓÌÀÐ×ÛËÛÃ

á à õ ãóìàðáàçëûã.

ÃÓÌÀÐÕÀÍÀ

èñ.  [ÿð. ãèìàð âÿ ôàðñ.

...õàíÿ] Ãóìàð îéíàíûëàí éåð. [Ùÿúÿð õàíûì:]

Øàùáàç áÿé åâèìè .. ãóìàðõàíàéà äþíäÿðèá.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. ×àé÷û äöêàíûíûí äàë òÿðÿôèíäÿ

ãóìàðõàíà îëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÓÌÀØ

èñ. [ÿð.] Èïÿê, éóí, êÿòàí âÿ ñ.-äÿí

òîõóíìóø ïàð÷à; öìóìèééÿòëÿ ïàð÷à, àðøûí-

ìàëû. [Ùàúû Ãàðà:] Áóíëàðûí ãóìàøû þçýÿ ãó-

ìàøäûð, ìöøòÿðè ìàúàë âåðìèð. Ì.Ô.Àõóíä-

çàäÿ. Àë ãóìàøà áÿçÿíÿðÿê éóðäóìóçóí ãûç-

ëàðû; Áèð øàèðèí êþíëö êèìè ãàðøûëàéûð áàùàðû.

Ñ.Âóðüóí. // Ìÿú. ìÿíàäà. Ãóìàø ïàëòàðûíû

ýåéìèøäè äàüëàð; Òþêöëäö ñèíÿìÿ øûð-øûð áó-

ëàãëàð. Î.Ñàðûâÿëëè.

209

ÃÓËÏËÓ

ÃÓÌÀØ

ÃÓÌÁÀÐÀ

èñ. 1. Áîìáà, òîï ýöëëÿñè. ßë

ãóìáàðàñû  (ÿë áîìáàñû). – Éàõûíäà ïàðò-

ëàéàí ãóìáàðàäàí ãû÷û âÿ ãîëó éàðàëàíìûø

ßùìÿääÿí ÿââÿë Ñÿëèì äþéöø ìåéäàíûíäàí

ýþòöðöëìöøäö. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Èäìàí ìÿøüÿëÿëÿðèíäÿ: óçàüà âÿ éà

ùÿäÿôÿ àòìàã ö÷öí ìÿðìè âÿ ñ. Ñïàðòà-

êèàäàíûí ïðîãðàìûíà ãóìáàðà òóëëàìàã äà

äàõèë èäè.

ÃÓÌÁÀÐÀÀÒÀÍ

èñ. âÿ ñèô. 1. Ìöùàðèáÿäÿ

äöøìÿí öçÿðèíÿ ãóìáàðà àòàí òîï, éà ÿñýÿð.

2. èäì. Ãóìáàðà àòìàãäà ìöòÿõÿññèñ îëàí

èäìàí÷û.

ÃÓÌÁÀÐÀ×Û

1.  êþùí. á à õ ãóìáàðà-

àòàí 1-úè ìÿíàäà.

2. èñ. Ãóìáàðà ãàéûðàí óñòà.

ÃÓÌÁÐÈ