• Основные стратегические варианты

5.3-rasm. Raqobatbardoshlik ustunliklari va raqobatning asosiy strategiyasi
 
Ularning har birining ahamiyati katta va kuchli firmalarda shu narsalarga 
ahamiyat berish faoliyat, turmush tarziga aylangan. Raqobatning jamiyat tomonidan 
qoralanadigan turi ham mavjud. Bu o‘rinda g‘irrom raqobat to‘g‘risida so‘z yuritishi 
kerak bo‘ladi. Raqobat firmalar uchun hayot-mamot masalasi bo‘lgani uchun, ular 
ayrim hollarda raqobat kurashida g‘ayriqonuniy usullardan foydalanadilar. Bunda 

---

119 
ular davlat tomonidan raqobat kurashini tartibga soluvchi turli qonun va qoidalarga 
xilof ravishda ish ko‘radilar. G‘ayriqonuniy usullarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
-
baholar bo‘yicha bir necha firmalarning o‘zaro kelishib olishlari; 
-
boshqa firmalar tovarlarining nomlari, tashqi ko‘rinishi, tovar nishonasini 
o‘zboishimchalik qilib ruxsatsiz foydalanish; 
-
raqobatchilar to‘g‘risida noto‘g‘ri axborot yoki to‘g‘ri bo‘lsa ham ularning 
obro‘siga ziyon keltiradigan ma’lumotlar tarqatish; 
-
reklamada tovarlarni nojo‘ya solishtirish, axborot berish; 
-
raqobatchilarga nisbatan reket, shantaj va hokazolar yordamida zo‘ravonlik 
qilish; 
-
raqobatchining tijorat sirlarini pinhona bilib olish; maxfiy ma’lumotlarni 
ovoza qilish; 
-
tovarning sifati, xususiyatlari kabi masalada xaridorlarni aldash, noto‘g‘ri 
axborot berish va reklama qilish. 
Tovarning 
sifati 
uning 
raqobatbardoshligini 
belgilovchi 
asosiy 
ko‘rsatkichlardandir. Tovarning sifati o‘z ichiga ko‘plab elementlarni oladi. Bular 
birinchi navbatda mahsulot tayyorlash jarayoni va foydalanish xususiyatlari. Bular 
o‘z navbatida tovarning uzoq muddatga chidamliligi, ishonchliligi, fond sig‘imi kabi 
ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga oladi. Keyingi vaqtlarda tovarlarning ekologik tozaligi, 
xususiyatlari, estetik ko‘rsatkichlari ko‘proq ahamiyat kasb etmoqda. Tovarning sifat 
darajasini aniqlashda normativlar, sifat standartlariga javob berishi nazarda tutiladi. 
Tovar siyosatini aniqlash mezoni, hamda uning raqobatbardoshligini ta’minlovchi 
mezoni, bu uning patent bilan himoyalanganligidir. Bunda ixtirochi - korxonaga shu 
tovarni ishlab chiqarishga huquqni saqlab qoladi, qachonki, boshqa korxona ushbu 
tovarni ishlab chiqarmoqchi bo‘lsa, ruxsatnoma olishi lozim. Tovarlar sifatini 
ifodalovchi umumiy ko‘rsatkichlar quyidagilardir: ishlab chiqarilgan tovarlar 
tarkibida ayrim sifatli tovarlarning ulushi va mikdori, ilg‘or tajriba natijalariga javob 
beruvchi va alohida xususiyatlari. 
Milliy iqtisodiyot tarmoqlarida ishlab chiqarilgan tovarlarning sifatini 
aniqlashda turli ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi: ular tovarning qanday turi uchun 

---

120 
mo‘ljallanganligiga bog‘liq. Masalan, ohak va ganchning sifati ularning 
bog‘lovchanlik (yopishqoqlik) qobiliyatiga, yoqilg‘ining sifati esa uning issiqlik 
berish qobiliyatiga qarab belgilanadi. Mehnat vositalarining sifati ularning 
mustahkamligiga va uzoq ishlash qobiliyatiga qarab aniqlanadi.
Tovar sifatini tahlil qilishda foydalaniladigan asosiy ko‘rsatkichlar bilan bir 
qatorda sifatsiz tovar uchun iste’molchilarga to‘langan jarimalar, tovarni kafolatli 
ta’mir qiluvchi ustaxonalarga sarflanadigan xarajatlar va birinchi ko‘rsatishdayoq, 
topshirilgan tovarning salmog‘i kabi ko‘rsatkichlar ham qo‘llaniladi. 
Tovar sifatini oshirish - milliy iqtisodiyotni rivojlantirish, korxona 
raqobatbardoshligini oshirishning asosiy talabi. Bu vazifani hal qilish ijtimoiy mehnat 
unumdorligini oshirish, umumdavlat boyligini ko‘paytirish va mehnatkashlarning 
ehtiyojini qondirishga imkon beradi. Tovar sifatini oshirish har bir korxona va uning 
bo‘limlarining muhim vazifasidir. Respublikamizda ishlab chiqarilayotgan tovarlar 
jahon standartlari talablarini qondira olishi zarur. Mashina va mexanizmlarning 
texnikaviy 
darajasini 
oshirish, 
mamlakatning 
ishlab 
chiqarish 
kuchlarini 
rivojlantirish, milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida fan va texnika yutuqlarini 
tobora kengroq, qo‘llashning asosidir.