1 – amaliy mashg’ulot o‘quvchilar jismoniy rivojlanishini gigienik baholash 1­­-ish: Ishdan maqsad

Anfimov jadvali bilan ishlang va olingan natijalar asosida jadvalni to`ldiring.

Ish vaqti	Berilgan harflar	4 daqiqa davomida topilgan harflar soni	Jadvalda mavjud harflar soni	Jami va topilgan harf sonlarining farqi
	А		160
	В		176
	Э		146
	И		202
	К		153
	Н		144
	С		175
	Х		209

Ishni rasmiylashtirishga dоir tavsiyalar. Odamdagi proprioreseptiv reflekslarni kuzatish tajribasini o`tkazing va natijalarni yozing Tekshirish natijalarini daftaringizga yozing. Jadvalni to`ldiring.Yuqoridagi topshiriqlar asosida xulosalaringizni yozing

Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar: Tekshirish natijalarini jadvalga yozing.
3-AMALIY MASHG’ULOT
Jismoniy yuklamaning yurak-qon tomir va nafas tizimi faoliyatiga ta`sirini o`rganish. Ko’rish o’tkirligi va ko’rish maydonini aniqlash
Ishdan maqsad: jismoniy yuklamaning yurak-qon tomir faoliyatiga ta’sirini o‘rganish, sfigomanometr,spirometr bilan tanishish va o’pkaning tiriklik sig’imini o’lchash usulini o’rganish.

Kerakli jihozlar: sekundomer, fonendoskop, tanometr, oq qog`oz, marker, jadvallar

Nazariy ma`lumotlar:

Jismoniy mashqni qon aylanishga ta’sirini aniqlash uchun tekshiriluvchining pulsi, qon bosimi, nafas soni, o‘pkaning tiriklik sig‘imi o‘lchanadi. Olingan ma’lumotlar yozib qo‘yiladi, so‘ng 1 minutda 20 martta turib o‘tirgandan so‘ng qaytadan puls, qon bosimi, nafas soni o‘lchanadi. Bolalar ulg`aygan sari jismoniy ish bajarganda pul`s soni ortib boradi. 8-9 yashar bolada jismoniy ish vaqtida maksimal puls 18.4, 14-15 yoshda 206 bo`ladi. 16-18 yashar o`smirda jismoniy ish vaqtida maksimal pul`s bir oz siyraklashib 196, qizlarda esa 201 bo`ladi. Jismoniy oishdan so`ng 8 yashar bolalarda pul`s tezroq va 16-18 yashar o`smirlarda sekinroq bo`lib, asli holiga keladi. Bolalar charchaganda o`rtacha pul`s siyraklashadi. O`quvchilar o`quv yili oxiriga borib, charchab qoladi, shunda yurak qisqarishi ortadi. Bola jismoniy mashq bilan muuntazam ravishda shug`ullanib tursa, yuragining massasi va sistolok hamda minutlik hajmio ancha ortadi. Chang`ida yurganda, velosiped uchganda, futbol o`ynayganda, yengil atletika va boshqalar bilan shug`ullanganda bolalar yuragining massasi, sistolik va minutlik hajmi hajmi ortadi. Yurakning sistolok hajmi muskul ishi vaqtida 12 yashar bolalarda 104 sm3, 13 yoshda 116 sm3 bo`ladi. Yurak-tomir sistemasiga turli his-hayajon (xursandchilik, g`am, og`riq, qo`rquv, va boshqalar) kuchaytiruvchi yoki susaytiruvchi ta`sir etadi.Suzish bilan shug’ullanish qon aylanish organlari, ayniqsa yurak ishining rivojlanishini ta’minlaydi. Suzish bialn muntazam shug’ullanish yurakning tuzilishida ham o’zgarsihlari yuzaga keltiradi. Uning bo’shliqlari kengayadi, devori qalinlashadi. V. L. Karpman, S. P. Xurishchev, Yu. A. Borisovalar (1978) ning telerentgen tekshirishlariga ko’ra suzuvchilarda yurak hajmi ancha kattalashadi. Yurakning o’rtacha hajmi 1065 sm³ ni, ayollarda esa 730 sm³ ni tashkil etib, bu sport bilan shug’ullanmaydigan kishilarnikiga nisbatan 25 % ko’p demakdir.

Yurak hajmining ortishi o’zgaruvchan hodisa bo’lib, mashq qilish kamayishi natijasida yurak hajmining kichrayishiga olib keladi. Suzuvchilarning tinch holatida arteriya qon bosimi fiziologik me’yor chegarasida bo’ladi, ya’ni 126±2,7 va 73±21 mm.simob ustuniga teng.

Suzish jarayonida yurak urish soni daqiqasiga 138 bo’lganda maksimal qon bosimi 221 mm simob ustunigacha, o’rtacha bosim 174 mm simob ustunigacha, minimal bosim 136 mm simob ustunigacha ko’tarilishi aniqlangan. Bu holatda o’rtacha bosim bilan minimal bosim ko’tarilishi o’ziga diqqatni jalb etadi.

Odamning yelka arteriyasida sistolik bosim 110-125 mm sim. ust .ga teng bo’lsa, diasto 1 yoshidan oshgan bolalarda esa 60 + n (n- yil) ga teng. Shuning yuqori chegara normasi 105 + 2n, DS- 75 + 2n. SB pastki chegarasi – 75 + 2n, DB- 45 + n (n- yil)