səhifə 14/91 tarix 07.01.2024 ölçüsü 2,22 Mb. #205376
EKO MASALA
Yil
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Y
550,1
891,5
1387,2
2104,8
1161,4
1165,4
1167,6
550,1
891,5
1387,2
X
66,4
81,3
102,8
134,0
176,2
178,6
181,8
66,4
81,3
102,8
Topshiriq
Y ning X ga ga bog‘liqligini tavsiflash uchun quyidagi funktsiyalar parametrlarini hisoblang:
Chiziqli;
Darajali;
Har bir aniqlangan modelni R 2 , o‘rtacha aproksimatsiya hatoligi – Ā bilan baholang.
Berilgan ma'lumotlar asosida funktsiyalar parametrlarini hisoblaylik:
Chiziqli funksiya:
y = a + bx
Ma'lumotlar:
x = [66.4, 81.3, 102.8, 134.0, 176.2, 178.6, 181.8, 66.4, 81.3, 102.8]
y = [550.1, 891.5, 1387.2, 2104.8, 1161.4, 1165.4, 1167.6, 550.1, 891.5, 1387.2]
n = 10
Hisoblanishi kerak bo'lgan qiymatlar:
Σx = 1072
Σy = 10746.6
Σ(x - Ẋ)² = 46560.32
Σ((x - Ẋ)(y - Ȳ)) = 3009655.58
Bu qiymatlarga asosan , parametrlarni hisoblaymiz:
Ȳ = (10746.6) / 10 = 1074.66
Ẋ = (1072) / 10 = 107.2
b = 3009655.58 / 46560.32 = 64.62
a = 1074.66 - (64.62 * 107.2) = 340.83
Shundaylikcha, chiziqli funksiyadagi a va b parametrlari:
a ≈ 340.83
b ≈ 64.62
Darajali funksiya:
y = a * x^b
Ma'lumotlar:
ln(x) = [4.194, 4.398, 4.632, 4.897, 5.170, 5.185, 5.201, 4.194, 4.398, 4.632]
ln(y) = [6.309, 6.794, 7.063, 7.652, 7.057, 7.060, 7.062, 6.309, 6.794, 7.063]
n = 10
Hisoblanishi kerak bo'lgan qiymatlar:
Σln(x) = 45.760
Σln(y) = 66.862
Σ(ln(x))^2 = 192.816
Σ(ln(x) * ln(y)) = 278.037
Bu qiymatlarga asosan, parametrlarni hisoblaymiz:
b = (10 * 278.037 - 45.760 * 66.862) / (10 * 192.816 - (45.760)^2) = 1.267
a = exp((66.862 - 1.267 * 45.760) / 10) = 165.148
Shundaylikcha, darajali funksiyadagi a va b parametrlari:
a ≈ 165.148
b ≈ 1.267
R2 koeffitsienti va o'rtacha aproksimatsiya hatoligi Ā ni hisoblaymiz:
R2 (Chiziqli):
Ŷ1 = 340.83 + 64.62 * 66.4 ≈ 4596.79
Ŷ2 = 340.83 + 64.62 * 81.3 ≈ 5731.08
Ŷ3 = 340.83 + 64.62 * 102.8 ≈ 7233.62
Ŷ4 = 340.83 + 64.62 * 134.0 ≈ 9416.08
Ȳ = (10746.6) / 10 = 1074.66
R2 (Chiziqli):
R2 = 1 - ( (550.1 - 4596.79)^2 + (891.5 - 5731.08)^2 + (1387.2 - 7233.62)^2 + (2104.8 - 9416.08)^2 ) / ( (550.1 - 1074.66)^2 + (891.5 - 1074.66)^2 + (1387.2 - 1074.66)^2 + (2104.8 - 1074.66)^2 )
≈ 1 - ( 11276448.05 + 13316460.13 + 13934497.40 + 17792635.40 ) / ( 2132355.45+ 113827.20 + 135796.76 + 173296.08 )
≈ 1 - 56219940.98 / 760410.49
≈ 0.926
Ā (Chiziqli):
Ā = sqrt( ( (550.1 - 4596.79)^2 + (891.5 - 5731.08)^2 + (1387.2 - 7233.62)^2 + (2104.8 - 9416.08)^2 ) / 10 )
≈ sqrt( ( 11276448.05 + 13316460.13 + 13934497.40 + 17792635.40 ) / 10 )
≈ sqrt( 56219940.98 / 10 )
≈ sqrt( 5621994.10 )
≈ 2372.61
R2 (Darajali):
Ŷ1 = 165.148 * (66.4^1.267) ≈ 718.26
Ŷ2 = 165.148 * (81.3^1.267) ≈ 887.14
Ŷ3 = 165.148 * (102.8^1.267) ≈ 1122.38
Ŷ4 = 165.148 * (134.0^1.267) ≈ 1457.47
Ȳ = (10746.6) / 10 = 1074.66
R2 (Darajali):
R2 = 1 - ( (550.1 - 718.26)^2 + (891.5 - 887.14)^2 + (1387.2 - 1122.38)^2 + (2104.8 - 1457.47)^2 ) / ( (550.1 - 1074.66)^2 + (891.5 - 1074.66)^2 + (1387.2 - 1074.66)^2 + (2104.8 - 1074.66)^2 )
≈ 1 - ( 1014821.06 + 0.02 + 102640.87 + 303444.58 ) / ( 2132355.45 + 113827.20 + 135796.76 + 173296.08 )
≈ 1 - 1434906.53 / 2408275.49
≈ 0.404
Ā (Darajali):
Ā = sqrt( ( (550.1 - 718.26)^2 + (891.5 - 887.14)^2 + (1387.2 - 1122.38)^2 + (2104.8 - 1457.47)^2 ) / 10 )
≈ sqrt( ( 1014821.06 + 0.02 + 102640.87 + 303444.58 ) / 10 )
≈ sqrt( 1434906.53 / 10 )
≈ sqrt( 143490.65 )
≈ 378.93
Jami hisoblangan qiymatlar:
Chiziqli funksiyada:
a ≈ 340.83
b ≈ 64.62
R2 ≈ 0.926
Ā ≈ 2372.61
Darajali funksiyada:
a ≈ 165.148
b ≈ 1.267
R2 ≈ 0.404
Ā ≈ 378.93
Ushbu qiymatlarga asosan, ma'lumotlarning chiziqli va darajali modellarga bog'liqligi tavsiflanadi. Chiziqli model R2 koeffitsienti 0.926 ga yaqinligi bilan ma'lumotlarni yaxshi ifodalamoqda , darajali model esa R2 koeffitsienti 0.404 bilan ma'lumotlarni to'g'ri ifodalamaydi.
17- Masala. O‘zbekiston Rspublikasi aholisining daromadi – Y ming so‘mni tashkil etib undan X ming so‘mini jamg‘arma sifatida bankka omonat sifatida qo‘yishadi. Ko‘rsatkich qiymatlarining yillar davomida o‘zgarishi quyidagi jadvalda berilgan
Dostları ilə paylaş: