1- mavzu: Kompyuter kommunikasiyalari: kommunikasion kanal va aloqa prosessori, axborot uzatish muhiti

Bog’lovchi processorlar kompyuter ko’rinishga ega bo’lib, ular qiymatlarni mantiqiy va tashkiliy moslashtirish vazifasini bajarish uchun maxsus dasturli vositalar bilan jihozlangan. Bog’lovchi processorlar unumdorliroq EHM lar resurslarining samarali ozod bo’lishiga imkon tug’dirib, o’ziga AHT larining aniq segmentlarini tashkiliy moslashtirish, xizmat ko’rsatish va boshqarish vazifalarini oladi.
Ishchi staniiyalar (work station) — bu tarmoqqa ulangan kompyuter bo’lib, u orqali foydalanuvchi tarmoq resurslariga murojaat qila oladi. Tarmoqning ishchi stanciyasi ham tarmoqli, ham lokal rejimlarda ishlay oladi. U xususiy operacion tizim bilan jihozlangan va foydalanuvchini o’zining amaliy masalalarini echish uchun barcha kerakli narsalar bilan ta’minlaydi. Ishchi stanciyalar ba’zida grafik, muxandislik, noshirlik va boshqa ishlarni bajarish uchun ixtisoslashadi.
Ko’pincha ishchi stanciyani (tarmoq foydalanuvchisi va xatto tarmoqda bajariladigan amaliy masala kabi) tarmoq mijozi deb atashadi.
Server (Server) — bu tarmoqning barcha ishchi stanciyalar so’rovlarini qayta ishlash uchun ajratilgan ko’p foydalanuvchili kompyuter bo’lib, u bu stanciyalarga umumiy tizim resurslariga (hisoblash quvvatlariga, ma’lumotlar bazasiga, dasturlar kutubxonalariga, printerlarga, fakslarga va b.) murojaat qilish imkomini beradi va bu resurslarni taqsimlaydi. Server o’zining tarmoqli operacion tizimiga ega bo’lib, tarmoq barcha bo’g’inlarining ishi uning boshqaruvi ostida o’tadi. Serverga quyiladigan eng muhim talablar ichida yuqori ish unumdorlikni va ishonchliligini ajratib o’tish lozim.
Ishchi stanciyalarga tarmoq resurslarini taqdim etishdan tashqari, serverning o’zi ham mijozlarning so’rovi bo’yicha ma’lumotlarni mazmunli qayta ishlashni bajarishi mumkin — bunday serverni ko’pincha qo’shimcha (ilovali) server deb atashadi.
Server tarmoqda ko’pincha ixtisoslashtiriladi.

Ixtisoslashgan serverlar ma’lumotlar bazasini va ma’lumotlar arxivini yaratish va boshqarish, ko’p adresli faksimil aloqa va elektron pochtani qo’llash, ko’p foydalanuvchili terminallarni (printerlarni, plotterlarni va b.) boshqarish bo’yicha tarmoq ishidagi eng «zaif» joylarni bartaraf etish uchun ishlatiladi.

Ixtisoslashgan serverlarga misollar:
Fayl-server (File Server) — qiymatlar bazasi bilan ishlash uchun ko’pincha sig’imi terabaytgacha bo’lgan RAID diskli massivlardagi hajmli diskli eslab qolish qurilmalariga egadir.
Arxivli server (zahirali nusxalash serveri — Storage Express System) — ma’lumotlarni zahirali nusxalash uchun yirik ko’p serverli tarmoqlarda, sig’imi 5 Gbaytgacha bo’lgan almashtiriladigan kartrijli magnit lentadagi yig’uvchilar (strimmerlar) ishlatiladi; odatda, tarmoq ma’muriyati tomonidan scenariy bo’yicha (tabiiyki, arxiv katalogini tuzish bilan) serverlardan va ishchi stanciyalardan olingan ma’lumotlarni siqishtirish yo’li bilan kundalik avtomatik arxivlashtirishni bajaradi.
Faks-server (Net SatisFaxion) — samarali ko’p adresli faksimil aloqani tashkil etish uchun, bir nechta faks-modemli platali, uzatish jarayonida ruxsat etilmagan murojaat qilishdan ma’lumotlarni maxsus himoyali, elektron fakslarni saqlash tizimli ajratilgan ishchi stanciyasidir.