1-амалий машғулот

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

61 
23-jadval. 
Meva-uzum quritishda tayyor mahsulot chiqishi 
Meva turi 
Quritishda 
tayyor 
mahsulot chiqishi,% 
Meva turi 
Kuritishda 
tayyor 
mahsulot chiqishi,% 
Uzum
: 
Olma
: 
Bedona 
24-28 
Oddiy 
14-15 
Shigoni 
24-26 
Yaxshilangan 
20-22 
Sabza 
30-34 
Olxo‟ri
: 
Germian 
23-25 
Danakli 
30-35 
Soyaki 
30-35 
Danaksiz 
20-25 
O‟rik
: 
Shaftoli 
12-13 
Turshak 
30-35 
Olcha 
30-32 
Quraga 
25-30 
Nok 
20-24 
Kaysa 
22-25 
Anjir 
30-33 
 
1–misol. 
Bitta partiya massasi 10,5 t, konditsion xomashyo 92% tashkil etadi; ikkinchi partiya massasi 
25 t, konditsion xomashyo - 85%. Konditsion xomashyoning urtacha miqdorini aniqlaymiz: 
A = (10,5 *92 + 25 * 83) / (10,5 + 25) = 87%. 
Konditsiya b o‟lmagan xomashyo miqdori: 100 – 87 = 13%. 
2.Ikkilamchi qayta ishlash tsexiga yuborilgan xomashyo miqdori. 
3.Xomashyoni tozalash jarayonida hosil b o‟lgan chiqindilar miqdori (massaga nisbatan % hisobida). 
2–misol. 
Qayta ishlashga 250 t sabzavot kelib tushdi. Tozalangandan keyin 200 t qoldi. Chiqindilar 
miqdori 50 t, foiz hisobida – 50 *100 / 250 = 20% tashkil qiladi.
4.Yuvish, kesish, blanshirlash jarayonidagi xomashyo yuqotishlari. Bu yuqotishlar laboratoriya 
analizlari asosida aniqlanadi. Amalda ular aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar qatoriga kiradi. 
Masalan, qayta ishlashga kelib tushgan xomashyodan yuvish, kesish va blanshirlashdagi yuqotishlar 
2,5% tashkil qiladi. Massa b o‟yicha: 250 *2,5 / 100 = 6,25 t. 
5.Quritishga quyiladigan xomashyo miqdori. Bu ko‟rsatkich qayta ishlashga kelgan xomashyo va 
yuqotishlar yig‟indisining farqi bilan aniqlanadi, ya„ni: 250 – (50 – 6,25) = 199,75 t. 
6.Ishlab chiqilgan tayyor mahsulot miqdori omborning ma„lumoti asosida aniqlanadi. Misolomizda
quritilgan ma hsulot miqdori (1-nav) 26,4 t tashkil etadi. 
7.Butun ma hsulotni ishlab chiqarish uchun norma b o‟yicha xomashyo sarfi aniqlanadi. Bu 
kursatkichni aniqlash uchun quritilgan ma hsulot miqdori 1 t ga sarflangan xomashyo miqdoriga 
kupaytiriladi. Misolimizda xomashyo sarflash normasi 9,6 t, ya„ni 24,4 *9,6 = 253,4 t teng b o‟ladi. 
8.Tejalgan xomashyo. Amalda sarflangan xomashyo va sarflash normasi orasidagi farqi b o‟yicha 
aniqlanadi:
253,4 – 250 = 3,4 t, yoki normaga nisbatan 1,4%. 
9.Aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar foiz hisobida massa va quruq moddalar buyicha. Bu yuqotishlar 
quyidagicha aniqlanadi: quritiladigan ma hsulotninig quruqlik miqdori (QM) 12,5%, quritilgan ma 
hsulotning QM – 88%. Shunday qilib quritishga tayyorlangan mahsulotning QM: 
193,75 * 12,5 / 100 = 24,2 t, 
ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotda QM: 
26,4 * 88 / 100 = 23,2 t. 
Yuqotishlar 24,2 – 23,2 = 1 t tashkil qiladi. 
Qayta ishlashga kelib tushgan sof ma hsulotning QM: 
250 * 12,5 / 100 = 31,25 t. 
Aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar: 
1 * 100 / 31,25 = 3,2%. 
Shunday qilib umumiy yuqotishlar va chiqindilar dastlabki xomashyo miqdoriga nisbatan 25,7% tashkil 
etadi: 
20 + 2,5 + 3,2 = 25,7%. 
1 t ma hsulot ishlab chiqarish uchun xomashyo sarflash normasini tekshiramiz: 
Т
х/а
= 1 * 100 * 88 / (100 – 25,7) * 12,5 = 9,6 т. 

---

62