1. Axborot texnologiyalari haqida tushuncha. Informatikaning jamiyatdagi o’rni

Savol va topshiriqlar
\. Ma'lumotlarni tartiblash haqida gapirib bering. 2. Ma'iumotlarni
tartiblashning ma'lumotlarni tasvirlash usuliga bog'liqligini
tushuntiring.
Axborotni avtomatik izlash
Ma'lumotlar ombori bilan ishlashning muayyan usullari haqida oliy
o'quv yurtlarida to'laroq ma'lumot beriladi. Kompyuterda arifmetik va
mantiqiy amallarni bajarish katta mahorat talab qilmaydi. Masalan, agar
kompyuterga biror tashkilot xodimlarini oylik maoshlarining
ko'rsatkichlari kiritilsa, xodimlarning maoshlarini hisoblash va xarajat
turlarini belgilashni bir zumda amalga oshirish mumkin. Lekin mexanik
hisoblashlar axborot tizimlarining asosiy vazifasi emas. Boshqacha
aytganda, axborot tizimlari oddiy hisoblash ishlari uchun emas,
ma'lumotlarni avtomatik izlash va tanlash (saralash) masalalarini hal
qilishga mo'ljallangan.
Axborotni izlash nima? Bu savolga javob berish uchun bir mi-solni
ko'rib chiqamiz. Aytaylik, kutubxonadan Abdulla Qodiriyning «O'tgan
kunlar» romanini izlayapsiz. Bu kitobni izlashni kutubxona-dagi alifboli
katalogdan boshlaysiz va unda faqat muallif nomiga e'tibor berasiz.
Kartochkalar ichidan bir necha «A. Qodiriy»larni topasiz, ulardan
kitob nomini izlaysiz. Shu tartibda izlanilayotgan kitobning bor yoki
yo'qligini aniqlaysiz.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

Umuman, kutubxonadan kerakli adabiyotni izlashda alifboii

katalog, tizimli katalog, mualliflar ism va shariilari bo'yicha katalogdan
foydalaniladi.
Hozirgi davrda axborotlarni izlash va saralash amallari shunchalik
rang-barangki, ularni sanab chiqish u yoqda tursin, turlarga ajratisli
ham mushkul. Axborot tizimlari o'zi xizmat qiladigan soha doirasidagi
belgilangan har qanday savolga javobni avtomatik izlashga va topishga
mo`ljallanadi. Odatda, izlash sharti faqat foydalanuvchining xohishiga
bog'liq bo'ladi. Beriladigan savollar kompyuterga kiritiigan
ma'lumotlar bilan uzviy bog'langan bo'ladi, aks holda beriladigan
savollar javobsiz qolishi tabiiy.
Axborotni izlash jarayonini axborot tizimlarida andozalar orqali
amalga oshiriladi. Andoza ko'rinishi turli dastur uchun turlicha bo'lishi
mumkin. Quyida ma'lumotlarni izlashning asosiy boshqansh menyusi
keltirilgan.
Andoza asosida ishlash tartibini asosiy boshqarish menyusi orqali
quyidagicha belgilash mumkin:
Kalitlar