1. Axborot texnologiyalari haqida tushuncha. Informatikaning jamiyatdagi o’rni

Andoza 
Kiritish/Chiqarish
Birinchi qator tanlanganda asosiy kalit (so'zlar) ekranda hosil bo'ladi va
foydalanuvchi ulardan keraklisini PgUp, PgDn, 
↑,↓,→,← va h. k.
tugmachalaridan foydalanib tanlaydi. Kerakli kalit tanlangach, unga mos
andoza ekranga chiqadi (ya'ni ish tartibi o'rnatiladi), so'ngra (lozim bo'lsa)
andozadagi axborotlarni o'zgartirib yoki o'zgartirmagan holda undan
foydalaniladi.
Savol va topshiriqlar
1. Axborotni avtomatik izlashning xususiyatlari haqida gapirib
bering.
2.
Axborot
tizimlari
qanday
masalalarni
hal
qilishga
mo'ljallangan?
3. Axborot tizimlarida axborotni qayta ishlash qanday amalga
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

oshiriladi?

4. Axborotni izlash andozalari haqida gapirib bering.
Axborotlarni ko'rib chiqish va indeksli fayllar 
Ma'lumotlar omboridan kerakli satrni tez topish uchun jadvaldagi
ma'lumotlar berilgan kalit bo'yicha tartibga keltiriladi (alifbo bo'yicha,
qiymatlarning kamayishi yoki ortishi bo'yicha).
Telefon ma'lumotnomasidan iborat quyidagi jadval, bosh kalit
(telefon nomeri) qiymatining o'sishi bo'yicha tartiblangan:
Ma'lumotlar omboridagi ro'yxatni turli kalitlar asosida tartiblash
mumkin. Hatto tartiblash kalitlarini bir necha ma'lumotlardan tuzish
ham mumkin. Masalan, litseyda o'qiydigari talabalarni oldin guruhlar
(GURUH) bo'yicha, keyin guruhlarda familiyasi (FAMILIYA)
bo'yicha tartiblash mumkin.
U holda tartiblash kaliti GURUH + FAMILIYA dan tashkil topadi
va GURUH bosh satr hisoblanadi.
Ma'iumotlarni kompyuterda saralash anchagina vaqtni talab
qiladigan jarayon hisoblanadi. Shuning uchun axborot tizimini
yaratuvchi saralashning optimal variantini izlab topishi kerak.
Bu muammo quyidagicha hal qilinadi. Boshlang'ich jadvalni
o'zgartirmasdan, har bir saralash kaliti uchun indekslifayl belgilanadi.
Indeksli faylga kalitning qiymati (masalan, guruh va familiya) yoziladi
(ular tartiblangan bo'ladi). Har bir qiymat dastlabki jadvalda o'z tartib
nomeriga ega. Tizimda izlashni indeksli faylning kerakli kalitini topgach,
dastlabki jadvalga murojaat qiladi va izlangan satrni o'z nomeri bo'yicha
ekranga chiqaradi. Har qanday dbf fayli uchun ixtiyoriy sondagi indeksli
fayllarni yaratish mumkin. Bunday holda faylning o'ziga indekslangan
fay! deyiladi. Har bir indeksli fay! muayyan indeksli kalit (ya'ni bosh
kalit) ga ega bo'ladi. Indekslash tizimi ma'lumotlar omborida
ma'lumotlarni ko'rib chiqish va izlashning bir necha barobar
tezlashishiga imkon beradi.