1 Aynur Qəzənfərqızı

 
 

---

81 
Azərbaycan folklorşünaslığında nağıl süjeti ilə 
bağlı araşdırmalar 
Azərbaycan folklorşünaslığında nağılların süjet göstəri-
cisini ilk dəfə İlkin Rüstəmzadə işləmişdir. İ.Rüstəmzadənin 
bu məsələ ilə bağlı xidməti olduqca böyükdür. Onun 
“Azərbaycan nağıllarının süjet göstəriciləri” adlı kitabı 
2013-cü ildə nəşr olunmuşdur. Kitabda Azərbaycan nağıl-
larının böyük əksəriyyəti tədqiqata cəlb edilmişdir. Azər-
baycan nağıllarının süjet kataloqu belədir: 
Süjetlərin qruplar üzrə nisbətini İlkin Rüstəmzadə aşa-
ğıdakı şəkildə vermişdir: 
Nağıl qrupları 
 
Süjetlərin 
qruplar üzrə 
nisbəti 
Qarşılığı 
tapılan 
süjetlər 
 
Qarşılığı 
tapılmayan 
süjetlər 
 
I.Heyvanlar haqqında 
nağıllar 
86 
57 
29 
II. Əsl nağılları: 
a) Sehrli nağıllar
b)Dini nağıllar 
c) Novellavari nağıllar
d) Axmaq şeytan haqqında 
110 
67 
178 
25 
68 
22 
58 
17 
42 
45 
120 
8 
III. Lətifələr 
126 
71 
55 
IV. Zəncirvari nağıllar 
6 
– 
6 
V. Bahadırlıq nağılları 
20 
– 
20 
Cəmi 
618 
293 
325 
(Rüstəmzadə İ., 2013:58) 

---

82 
Göründüyü kimi, Azərbaycan nağıllarına məxsus 618 
süjet müəyyən edilib. Bunlardan 86-sı heyvanlar haqqında 
nağıllara, 110-u sehrli, 67-si dini, 178-i novellavari, 25-i 
axmaq şeytan haqqında nağıllara, 126-sı lətifələrə, 6-sı zən-
cirvari nağıllara, 20-si isə bahadırlıq nağıllarına məxsus sü-
jetlərdir. Süjetlərin qruplar üzrə sayı yuxarıdakı cədvəldə 
əks olunmuşdur (Rüstəmzadə İ., 2013:58). 
Azərbaycan nağılları arasında beynəlxalq süjetlərin o 
qədər də böyük çəkisi yoxdur. Süjet repertuarının 47,4%-ni 
Aarne-Tompson göstəricisində qarşılığı olan, 52,6%-ni isə 
yeni süjetlər təşkil edir. Ən çox fərqliliyə novellavari və dini 
nağıllar qrupunda rast gəlinir. Novellavari nağılların süjet 
tərkibinin 67,4%-ni, dini nağılların 67,1%-ni, sehrli nağıl-
ların 38,1%-ni, heyvanlar haqqında nağılların 33,7%-ni, 
axmaq şeytan haqqında nağılların 32%-ni, lətifələrin isə 
43,6%-ni beynəlxalq kataloqda qarşılığı olmayan süjetlər 
təşkil edir (Rüstəmzadə İ., 2013).
Beynəlxalq süjetlərə ən çox axmaq şeytan haqqında na-
ğıllar qrupunda rast gəlinir. Ancaq bəzi yerli süjetlər vardır 
ki, onlara beynəlxalq süjetlər arasında rast gəlinmir. Məsə-
lən, yeddi qardaşın bacısı, tülkünün gəlinin zinət əşyalarını 
oğurlaması, tənbəl qurd, pəriyə aşiq olmuş oğlan, gəlininə 
aşiq olmuş ata və s. süjetlər öz orijinallıqları ilə seçilirlər.