1 Aynur Qəzənfərqızı
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
95 Nağıl və yazılı ədəbiyyat Yazılı ədəbiyyatdakı süjetlərin təməli əsasən şifahi xalq ədəbiyyatından alınmışdır. Tarix boyu bir çox şair və yaza- rımız öz əsərlərinin mövzusunu folklordan almışlar. Məsə- lən, elə Nizaminin və Füzulinin “Leyli və Məcnun” əsəri bil- diyimiz kimi, məşhur rəvayətindən alınmışdır. Ancaq yazılı ədəbiyyatda folklor mətnlərinin kütləvi şəkildə istifadəsinə XIX-XX əsrlərdə başlanmışdır. Folklorla yazılı ədəbiyyatın yaxınlığı bir də milli özünə qayıdışla bağlıdır. Repressiya- dan sonra aradan keçən 30-35 illik fasilə və 1960-cılar nəs- linin ədəbiyyata gəlməsi ilə vəziyyət dəyişdi. Milli oyanış, milli özünüdərk 1970-80-ci illər ədəbiyyatının əsas aparıcı ideologiyası oldu. Nağıl mətnlərinə müraciətin iki forması vardır: 1. Ol- duğu kimi saxlayaraq, 2. dəyişdirərək. 1. Yazıçı və şairlər folklor örnəklərini əsərlərinə olduğu kimi gətirir, süjet xəttində, motivlərdə əsaslı dəyişikliklər etmirlər. Məsələn, Y.V.Çəmənzəminli “Məlikməmməd”, Ü. Hacıbəyli “Şəhər işləri” əsərlərini buna misal göstərə bilərik. 2. Hər bir yazıçı və şair düşüncə dünyasını, estetik üs- lubunu təyin etmək üçün folklor örnəklərinə müraciət edir ki, bu da mətnin alt qatında folklorun görünməsidir. Bu halda yazıçı qarşısında qoyduğu ideyanı, fikri qeyri-ixtiyari mənsub olduğu xalqın folklor mirasına baş vurmaqla həll edir. Süleyman Sani Axundovun Qorxulu nağıllar silsiləsini buna misal göstərmək olar. 96 Yazıçıların müraciət etdiyi folklor janrları sadəcə nağıl deyil, həm də digər folklor janrlarıdır. Məsələn, lətifələr C. Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyli, S.Axundov, Ə.Haqverdi- yev və s.-dir. Əfsanə janrından ən çox bəhrələnən S.M.Qə- nizadə, A.Divanbəyoğlu, A.Şaiq, və başqalarıdır. Atalar sö- zü və məsəllər isə C.Məmmədquluzadə, N.Nərimanov, Ü. Hacıbəyli, M.S.Ordubadi və digərlərinin yaradıcılığında özünü göstərir. |