1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

20
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri
müqavilələrinin Türkiyəyə verdiyi zəmanət hüququ Türkiyənin bu məsələdə 
mövqeyini gücləndirib, Ermənistan və Rusiyanı isə daha ehtiyatlı olmağa 
məcbur edib.
9
Ötən  əsrin  90-cı  illərinin  əvvəllərində  türk  ictimaiyyəti  və  millətçi 
qrupların  təzyiqlərinə  və  Azərbaycanın  gözləntilərinə  baxmayaraq, 
Türkiyənin erməni işğalına qarşı hərbi müdaxilə etməməsinin obyektiv və 
subyektiv səbəbləri olub. 
1.  Azərbaycan rəsmi olaraq heç vaxt Türkiyədən hərbi dəstək istəməyib. 
Azərbaycan  Qarabağ  həqiqətlərinin  Qərb  dövlətlərinə  çatdırılmasında 
Türkiyənin dəstəyini gözləyib.
10
2.  Qərb dövlətləri Azərbaycana dəstək verməməsi üçün Türkiyəyə təzyiq 
göstərib.
11
3.  Azərbaycanı  hərbi  sahədə  dəstəkləmək  üçün  Türkiyə  tərəfində  güclü 
imkanlar və siyasi iradə yox idi. 
4.  Sovet  İttifaqının  dağılmasından  sonra  Rusiya  Türkiyə  üçün  hələ  də 
təhlükə  mənbəyi  olaraq  qalırdı.  Türkiyə  Azərbaycan  tərəfinə  hərbi 
dəstəyin Rusiya-Türkiyə müharibəsinə yol aça biləcəyindən narahat idi. 
O dövrün Türkiyə Baş Qərargah rəisi Doğan Gürəş Rusiyanın Türkiyə 
üçün böyük təhdid olaraq qaldığını bildirmişdir. Xocalı soyqırımından 
sonra Prezident Turqut Özal Türkiyənin müharibəyə girmə ehtimalından 
danışmış və Türkiyədə müharibəyə müdaxilə məsələsi ciddi müzakirəyə 
səbəb  olmuşdu.  Rusiyanın  müdafiə  naziri  Yevgeni  Şapoşnikov 
Türkiyənin müdaxiləsinin üçüncü dünya müharibəsinə yol aça biləcəyini 
bildirmişdi.
12
Həmin  illərdə  Türkiyə  hadisələrə  hərbi  müdaxilə  edə  bilməsə  də, 
beynəlxalq  aləmdə  Azərbaycanı  dəstəkləyən  və  məsələni  beynəlxalq 
təşkilatların gündəliyinə gətirən tək dövlət olub. O dövrün Türkiyə xarici 
işlər  naziri  Hikmət  Çətin  Qarabağ  məsələsini  Avropa  Təhlükəsizlik 
və  Əməkdaşlıq  Təşkilatının  (ATƏT)  gündəliyinə  gətirmək  üçün  ciddi 
diplomatik  fəaliyyət  göstərib.  1992-ci  ildə  ATƏT  tərəfindən  Qarabağ 
məsələsinin diplomatik yolla həlli üçün Minsk Qrupu yaradılıb. Türkiyə də 
bu qrupun üzvü olub. Lakin 6 dekabr 1994-cü ildə yaradılan Minsk Qrupu 
həmsədrləri  arasında  Türkiyə  yer  ala  bilməyib  və  bu  hadisə  Türkiyənin 
Qarabağ məsələsinə diplomatik müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırıb. 
Türkiyə dövlətinin Qarabağ müharibəsinə aktiv müdaxiləsi 1993-cü ildən 
9   Bilal Şımşır, “Azerbaycan”, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2011, s. 175.
10   Svante E. Cornell, göstərilən əsəri, s. 60. 
11   Svante E. Cornell, göstərilən əsəri, ss.63-65. Yakup Hurç, göstərilən əsəri, ss. 49-50. 
12   Cumhuriyet, 21 Mayıs 1992, s. 17

---