1. Biznesin mahiyyətini açıqlamaq üçün üç əsas konsepsiya

17. Tur operatoru vasitəçi kimi
Turoperator kommersiya məqsədləri üçün turizm məhsulunun planlaşdırılması,inkişafı, təşviqi və satışı ilə məşğul olan turizm sahəsində vasitəçi təşkilatdır.Turoperator müştərilərə əvvəllər onun şəxsən yaratdığı və satın aldığı, haqqı ödənilmiş və səlahiyyətli agentliklər vasitəsilə bron edilmiş məhsulu təqdim edir.Bu,istehlakçının-turizm məhsulunun birbaşa istehsalçıları olan turizm şirkətləri ilə birbaşa qarşılıqlı əlaqəyə girməsini təmin edən sisteminin son həlqəsidir.Bu baxımdan, hər hansı bir turoperatorun əsas vəzifəsi gələcək turun planlaşdırılmasına çevrilir, yəni turist üçün zəruri və dəyərli olan tərkibə, keyfiyyətə və cədvələ uyğun gələn baxımlı turun yaradılmasıdır.Turun dəqiq planlaşdırılması turun həyata keçirilməsi zamanı mümkün fəsadların, məsələn,turist tədbirlərinin təşkili vaxtının uyğunsuzluğunun qarşısını almağa kömək edir. Turizm məhsulunun təşviqi turoperatorun ən vacib funksiyasıdır.Turların inkişafı, təşviqi, həyata keçirilməsi zamanı operator bazarda mümkün olan bütün məlumatları yayır.Turizm məhsulunun populyarlaşdırılması məqsədilə operator tərəfindən alınan məlumatlar həm turizm biznesinin mütəxəssisləri,həm də turizmlə birbaşa əlaqəsi olmayan şəxslər,əhali arasında hazırlanmış kataloqlar, bukletlər, reklam vasitələri və stimullaşdırıcı vasitələr vasitəsilə fəal şəkildə yayılır. Turizm bazarının daimi monitorinqinin aparılması və turistlərin mövcud ehtiyaclarını maksimum dərəcədə ödəyən, çoxsəviyyəli satışı agentliyin işində əsaslı struktur dəyişiklikləri tələb etməyən mövcud olan və ya əsaslı şəkildə yeni turizm məhsulunun vaxtında dəyişdirilməsi və ya yaradılması turoperatorların innovativ funksiyasını ifadə edir.Yeni turizm məhsulu daha da dəyişdirilə bilməlidir,çünki məhz bu keyfiyyət tur yaradıcısına rəqabət mühitində gələcəkdə bu istiqamətin satışında lider olaraq qalmağa imkan verəcəkdir.Turoperator həm də inteqrasiya funksiyasını yerinə yetirir.
18. Tur operatorlarının təsnifatı
Turoperator vasitəçi kimi insan əməyinin tətbiqinin müxtəlifyönlü və çoxistiqamətli növü olduğundan, onları müxtəlif meyarlara görə təsnif etmək zərurəti yaranır.Coğrafi bazaya görə turoperatorlar göndərən və qəbul edən turoperatorlara bölünür.Göndərən turoperator xarici beynəlxalq turların, yəni öz ölkəsinin vətəndaşlarının onun hüdudlarından kənara səyahətinin inkişafına, təşviqinə və həyata keçirilməsinə diqqət yetirir. Bu, ən mürəkkəb, yəni ən böyük səy və investisiya tələb edən turoperator növüdür. Getmə turizmin spesifikliyi, ilk növbədə, malların istiqamətinin ətraflı öyrənilməsinin zəruriliyindədir.Getmə turizmin digər turizm növləri ilə müqayisədə yüksək mürəkkəbliyinin ikinci səbəbi xarici tərəfdaşlarla işgüzar əlaqələrə ehtiyacdır ki, bu da işçi heyətin xarici dil bilikləri ilə yanaşı, çoxlu sayda amilləri nəzərə almaq bacarığını tələb edir:
- Saat qurşaqları
- Resipient ölkə əhalisinin işinin təşkilinin xüsusiyyətləri
- Resipient ölkədə rabitə vasitələrinin inkişaf dərəcəsi;
- Xarici firmaların - tərəfdaşların işçilərinin psixoloji xüsusiyyətləri;
- Tərəfdaşların uzaqlığı;
Göndərən turoperatorlar və aviaşirkətlər arasında əməkdaşlıq fəaliyyətindən asılı olaraq beynəlxalq turoperatorlar flayer və qeyri-flyerlərə təsnif edilə bilər.Flayers,yerli aviaşirkətlərə məxsus təyyarələri aktiv olaraq kirayə verən göndərən tur operatoru adlanır.Bu, həm turoperatorun özünün,həm də regionda fəaliyyət göstərən turun belə inkişaf dərəcəsidir ki, burada turoperator - çarter reysinin təşkilatçısı nəinki çarterin dəyərini əvvəlcədən ödəmək, həm də reysin maksimum rentabelliyini təmin etmək üçün bron edilmiş uçuş aviabiletlərin maksimum sayını satmaq imkanına malikdir. Aviaşirkətlərlə əməkdaşlıq formalarından asılı olaraq flayerləri fərqləndirmək olar:
- Mütləq flayerlər - turoperatorlar, çarter müqaviləsi üzrə ilk olaraq hava gəmisini tam həcmdə əldə edirlər,yəni aviaşirkətin rəhbərliyi və hava limanının yerüstü xidmətləri ilə razılaşaraq, tam ödəniş etməyi və uçuşu tam şəxsi məsuliyyətlə həyata keçirməyi öhdələrinə götürürlər. ;
- Nisbi flayerlər -satış həcmi və bazar imkanları təkbaşına çarter reysinin "yüksəlməsinə" təminat verməyə imkan verməyən kiçik turoperatorlar. İmkanlara əsaslanaraq, bu cür uçuş turoperatorları səylərini bir hovuz çərçivəsində birləşdirərək, təyyarə laynerinin salonunu oturacaqlar bloklarına bölürlər.
Gələcəkdə turoperator - çarter reysi üçün oturacaqlar blokunun sifarişçisi onun elan etdiyi blokdakı yerlərin sayı daxilində məsuliyyət daşıyır və risk daşıyır;
Qeyri-uçuşlar iş forması heç bir şəraitdə hava gəmilərinin nizamnaməsini nəzərdə tutmayan turoperatorları göndərirlər.Turoperatorun çarterlərin təşkilində iştirakdan imtinasının mümkün səbəbləri:
- Sərfəli və rahat müntəzəm uçuşların qurulduğu ərazilərdə işləmək;
- Qeyri-kütləvi və qeyri-populyar istiqamətlərdə VIP-istirahətin təmin edilməsi, çünki turist axınının kiçik olması bütün gəminin yüklənməsini təmin etməyə imkan vermir;
- Yalnız avtobus, qatar və ya kruiz turlarına diqqət yetirin
- Çarter reyslərinin təşkili üçün maliyyə və ya bazar imkanlarının olmaması.
Xarici turoperatorlarla əməkdaşlıq formalarına əsasən onları təmsilçi-nümayəndə (prezentativ) və meet-kompaniya (reprezentativ) kimi təsnif etmək olar.
Göndərən turoperatorla xarici şirkət arasında əməkdaşlığın nümayəndəli forması, öz turistlərinin “quruda işləməsini” xarici tərəfdaşa, qəbul edən turoperatora həvalə etməkdir. Qəbul edən turoperator şirkəti müvafiq olaraq xarici ev sahibi tur operatorudur.Qəbul turoperatorun xarici vətəndaşlar üçün öz ölkəsində turları inkişaf etdirmək, təbliğ etmək və təşkil etmək funksiyasıdır.