1. bob kirish: geografik o’rni va tabiiy sharoiti

Oqimlari
Tinch okean yuzasida atmosfera sirkulyatsiyasi natijasida vujudga keladigan oqimlar ikki xil yo‘nalishda siklonal va antitsiklonal aylanma harakat qiladi. 40° sh.k. ning shimolrog‘ida Alyaska, Aleut, Kamchatka, Kuril va Shimoliy Tinch okean oqimlari o‘zaro tutashib qutbyoni siklonal halqasimon aylanma harakatni hosil qiladi. Undan janubda subtropik antitsiklonal halqasimon aylanma harakat joylashgan bo‘lib, u Tayvan, Kurosio, Shimoliy Tinch okean, Kaliforniya va Shimoliy Passat oqimlaridan tarkib toptan.
Tinch okeanning janubiy qismidagi subtropik antitsiklonal halqasimon aylanma harakat shimoldagi halqasimon aylanma harakatlardan bisyor katta. Bu halqa Janubiy Passat, Yangi Gvineya, Sharqiy Avstraliya, G‘arbiy Shamollar va Peru oqimlaridan tarkib topgan.
Jadval № 2


Dengiz oqimlari tafsiloti

№	Oqim	Tezligi, km/soat	Sho‘rligi, ‰	Harorati, °S
I	Iliq oqim
1	Alyaska	0,9-1,9	33,4-33,8	+10, +15
2	Shimoliy Tinch okean	1,5-2	34,5-34,7	+18, +23
3	Kurasio	2-6	34,0-34,2	+25, +28
4	Shimoliy Passat	1,5-2	34,0-34,5	+25, +28
5	Janubiy Passat	1-2	34,0-35,0	+25, +27
6	Sharqiy Avstraliya	1,5-2	35,3-35,5	+17, +26
II	Sovuq oqim
7	Kaliforniya	1-2	34,2-34,7	+ 17, +26
8	Peru	1-1,5	34,0-34,9	+ 12, +23
9	G‘arbiy Shamollar	1-2	34,0-35,0	+ 1, +12

Yeng janubda sovuq oqimlarning antarktik siklonal aylanma harakati mavjud. Bulardan tashqari Shimoliy va Janubiy Passatlar oqimlari o‘rtasida Passat oralig‘i qarshi oqimi ham harakat qiladi. Tinch okean g‘arbdan sharqqa qarab katta masofaga cho‘zilganligi tufayli dengiz oqimlarining aksariyati geografik kenglik bo‘ylab harakat qiladi. Dengiz oqimlarining tezligi, sho‘rligi va harorati №2 jadvalda keltirilgan.

2.3. O’SIMLIK VA HAYVONOT DUNYOSI
Tinch okean boshqa okeanlardan o‘zining o‘simlik va hayvonot dunyosining boyligi, ularning turlarini xilma-xilligi va qadimiyligi bilan ajralib turadi. Okeanning bunday xususiyatlarga ega bo‘lishiga sabab, uning maydonini nihoyatda kattaligi, tabiiy sharoitining xilma-xilligi, suvining iliqligi va qadimdan mavjudligidir. Okean endemik hisoblangan eng qadimiy organizmlarga ham boy.
Tinch okean fitoplanktoni asosan bir hujayrali suvo‘tlaridan tarkib toptan. Ularning turi 1300 atrofida bo‘lib, peridiney va diatomlar oilasiga kiradi. Okean tagi ham o‘simliklarga boy.
U yerda suvo‘tlarining 4 mingga yaqin turi va gullaydigan dengiz o‘tlarining 20 turi uchraydi. Sovuq va mo‘’tadil zonalarda laminariyalar guruhiga kiruvchi qo‘ng‘ir suvo‘tlari ko‘p o‘sadi. Tropik kengliklarda fukuslar, yirik yashil suvo‘tlari, ohaqli qizil suvo‘tlari va marjon poliplari yaxshi rivojlangan.
Okeanning hayvonot dunyosi tur miqdoriga ko‘ra boshqa okeanlarga qaraganda 3-4 marta boyroq. Ayniqsa tropik mintaqalar suvi fauna turlariga juda boy. Chunonchi, Indoneziya arxipelagi dengizlarida 2000 dan ziyod baliq turi uchrasa, Shimolning Bering va Oxota dengizlarida 300 ga yaqin turi uchraydi. Huddi shunday Tinch okeanning tropik zonasida 6000 dan ortiq tur molyuskalar yashasa, Barens dengizida atigi 200 ga yaqin tur yashaydi. Okean marjonlar faunasiga maksimal darajada boy. Uning ekvatorial va subekvatorial zonalarida marjonlarning 200 dan ziyod turi mavjud. Umuman, Tinch okeanda yashaydigan hayvonlarning turi 100 mingdan ortadi.
Tinch okean hayvonlarning qadimiy turlariga ham boy. Bu yerda qadimiy baliqlarning iordan va gilbertid turlari, qadimgi dengiz tipratikonlarining sidarid turi uchraydi. Sut emizuvchilardan dengiz mushugi, dengiz qunduzi, dyugon sivuch kabi hayvonlar Tinch okean uchun endemik bo‘lib, boshqa okeanlarda uchramaydi. Dunyo okeanidagi losossimon baliqlarning 95% shu okeanda yashaydi. Amerika sohillariga yaqin joylar anchouslarga boy. Kitlar va akulalar ko‘p tarqalgan.
Tinch okean uchun ultraabissal fauna kompleksi ham harakterlidir. Okeanning 8500 m chuqurlikdagi qismida bu faunaning 45 turi mavjud bo‘lib, shundan 70% endemik hisoblanadi. Bu yerda ultraabissal sharoitga moslashgan goloturiyalar, polixetlar, ofiurlar, sipunkulidlar hayot kechiradi.
Tinch okeanining suvlarida to'plangan Ko'proq butun dunyo okeanining tirik materiyasining yarmi. Bu o'simliklarga ham, hayvonlarga ham tegishli. Organik dunyo umuman turlarning boyligi, antikligi va yuqori endemizm darajasi bilan ajralib turadi.
Fauna, jami 100 ming turgacha, asosan mo''tadil va baland kengliklarda yashaydigan sutemizuvchilar bilan tavsiflanadi. Tishli kitlarning vakili spermatozoid kitlarning ommaviy tarqalishi va tishsiz kitlardan bir necha turdagi chiziqli kitlarga ega. Ularning baliq ovlashi qat'iy cheklangan. Okeanning janubida va shimolida quloqli muhrlar oilasining alohida avlodlari (dengiz sherlari) va mo'ynali muhrlar uchraydi. Shimoliy mo'ynali muhrlar qimmatbaho mo'ynali hayvonlar bo'lib, ularning savdosi qat'iy nazorat qilinadi. Tinch okeanining shimoliy suvlarida, shuningdek, juda kam uchraydigan dengiz sherlari (quloqli muhrlardan) va aylana qutbli diapazonga ega, ammo hozir yo'q bo'lib ketish arafasida turgan morjlar mavjud.
Baliq faunasi juda boy. Tropik suvlarda kamida 2000 tur, shimoli-g'arbiy dengizlarda - 800 ga yaqin tur mavjud. Tinch okeani dunyodagi baliqlarning deyarli yarmini tashkil qiladi. Asosiy baliq ovlash hududlari okeanning shimoliy va markaziy qismlaridir. Asosiy tijorat oilalari - losos, seld, treska, hamsi va boshqalar.
Tinch okeanida (shuningdek, Jahon okeanining boshqa qismlarida) yashovchi tirik organizmlarning asosiy massasi okean suvlarining turli darajalarida va sayoz suvlar tubida yashovchi umurtqasiz hayvonlardir: bular protozoa, koelenteratlar, artropodlar (qisqichbaqalar, qisqichbaqalar) ), mollyuskalar (ustritsalar, kalamarlar, sakkizoyoqlar), echinodermlar va boshqalar. Ular sutemizuvchilar, baliqlar, dengiz qushlari uchun oziq-ovqat bo'lib xizmat qiladi, shuningdek, dengiz baliqchiligining muhim tarkibiy qismini tashkil qiladi va akvakultura ob'ektlari hisoblanadi.
Tinch okeani, tropik kengliklardagi er usti suvlarining yuqori harorati tufayli, ayniqsa, har xil turdagi marjonlarga, shu jumladan kalkerli skeletga ega bo'lganlarga boy. Boshqa hech bir okeanda Tinch okeanidagi kabi har xil turdagi marjon tuzilmalarining ko'pligi va xilma-xilligi yo'q.
Planktonning asosini hayvon va o'simlik dunyosining bir hujayrali vakillari tashkil qiladi. Tinch okeanining fitoplanktonida 380 ga yaqin tur mavjud.
Organik dunyoning eng katta boyligi ko'tarilish (minerallarga boy chuqur suvlar yuzasiga ko'tarilish) yoki har xil haroratli suvlar aralashadigan hududlar uchun xos bo'lib, bu fitolarning oziqlanishi va rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi. - baliq va boshqalar bilan oziqlanadigan zooplankton, nekton hayvonlar. Tinch okeanida koʻtarilish zonalari Peru qirgʻoqlari boʻylab va subtropik kengliklardagi divergentsiya zonalarida jamlangan boʻlib, u yerda intensiv baliq ovlash va boshqa kasblar mavjud.
Oddiy, har yili takrorlanadigan sharoitlar fonida Tinch okeani odatdagi aylanish ritmini va gidrologik jarayonlarni buzadigan va Jahon okeanining boshqa qismlarida kuzatilmaydigan hodisa bilan tavsiflanadi. Bu 3 yildan 7 yilgacha bo'lgan vaqt oralig'ida namoyon bo'ladi va Tinch okeanining intertropik makonida odatiy ekologik sharoitlarning buzilishiga olib keladi, bu tirik organizmlarning hayotiga, shu jumladan erning qirg'oqbo'yi mintaqalari aholisiga ta'sir qiladi. U quyidagilardan iborat: noyabr oyining oxirida yoki dekabrda, ya'ni. Rojdestvo arafasida (nima uchun bu hodisa "Muqaddas bola" degan ma'noni anglatadigan mashhur "El Niño" nomini oldi) hali tushunilmagan sabablarga ko'ra janubiy savdo shamoli zaiflashmoqda va natijada janubiy savdo shamoli zaiflashmoqda va suv oqimi kuchaymoqda. Janubiy Amerika qirg'oqlari va uning g'arbiy qismidagi nisbatan sovuq suvlar. Shu bilan birga, odatda bu kengliklar uchun odatiy bo'lmagan shamollar shimoli-g'arbdan janubiy yarimsharga qarab esishni boshlaydi va nisbatan iliq suvlarni janubi-sharqga olib boradi va ekvatorial qarshi oqimni kuchaytiradi. Bu intratropik divergentsiya zonasida ham, Janubiy Amerika qirg'oqlarida ham ko'tarilish hodisasini buzadi, bu esa, o'z navbatida, planktonning o'limiga, so'ngra baliq va u bilan oziqlanadigan boshqa hayvonlarning o'limiga olib keladi.