1. Deformatsiyalanuvchi qattiq jismlarning asosiy xossalari deformatsiyalanishi, elastiklikligi, ideal elastikligi, kuchlanganligi

30. Sof siljish (urinma kuchlanishlar, bosh maydonchalar).

Sof siljish. Agar ikki o‘zaro perpendikulyar maydonchalarda faqat urinma kuchlanishlar ta‘sir qiladigan kuchlangan holati sof siljish deyiladi (4.14. a-rasm).
Olingan 2.78) formulada deb hisoblasak larga ega bo‘lamiz. Ana shu va larni bilgan holda (2.79)
dan bosh maydonchalarning og‘ish burchaklarini topamiz:

Shunday qilib, sof siljish qiymatlari teng, lekin ishora-lari qarama-qarshi bo‘lgan ikkita bosh kuchlanishlarning kombinatsiyasiga (majmunasiga) ekvivalentdir (2.14. b-rasm)Sof siljish maydonchalari bosh maydonchalarga nusbatan burchak ostida og‘ganlar.

31.Bir o’qli kuchlanganlik holat (bosh kuchlanishlar, qiya maydoncha).
Bir o‘qli kuchlanganlik holati. Bunday kuchlanganlik holati bosh kuchlanishlardan faqat bittasigina noldan farqli bo‘lgan holdagina o‘rinli bo‘ladi (2.15-rasm).
Agar bu holda va bosh maydonchada urinma kuchlanish nolga teng ekanligini hisobga olsak qiya maydonchalardagi kuchlanishlar uchun

formulalarni (2.74) tengliklardan chiqarish oson : Bu formulalardagi -qiya maydonchaning normali bilan bosh kuchlanishning ta‘sir yo‘nalishi orasidagi burchak.

32. Ko‘chish vektori (radius vektori, koordinata, proyeksiya).

Faraz qilaylik, jism tutash muhit sifatida, boshlang‘ich holatda (tashqi kuchlar ta’sir etguniga qadar) uch o‘lchovli Evklid fazosida biror hajmni egallasin (3.1-rasm).
J ism ixtiyoriy nuqta­sining (odatda fazoning shu nuqtasidan farq qi-lish uchun uni moddiy nuqta deb ataydilar Dekart koor-dinatalari sistemasidagi koordinatalarini belgi-laymiz. Ushbu М nuqta-ning vaziyati radius - vektor bilan aniqlanadi
va uning komponentalari lardan iborat bo‘ladi.
Biror tashqi ta’sir natijasida jism nuqtalari ko‘chib biror yangi vaziyatni egallasin. Bunda biror nuqta ko‘chish natijasida (3.1-rasm) vaziyatni egallaydi. moddiy nuqta- ning boshlang‘ich va oxirgi vaziyatlarini tutashtiruvchi vektori, moddiy nuqtaning ko‘chish vektori deyiladi. Bunday ko‘chishda tutashlik gipotezasiga ko‘ra jism tutash muhitligicha qoladi. Shuning uchun soha nuqtalarining koordinatalari jismning boshlang‘ich holatidagi moddiy nuqtalarning koordinatalarining uzluksiz va bir qiymatli funksiyalari bo‘lishlari kerak:
(3.1) Jismning holatidan holatiga o‘tishida uning nuqtalarining orasidagi masofa o‘zgarmasdan qolsa, jismning bunday ko‘chishi bikr ko‘chish deyiladi.