1/ ekologiyanin iNKİŞaf tariXİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

Sənaye-şəhər ekosistemləri
(landşaftı) 
Şəhər və sənaye müəssisələri ekosistemləri antropogen 
ekosistemə aiddir. Şəhərlərin yaranması əsasən urbanizasiya ilə 

---

bağlıdır. Şəhərlərin böyüməsi insanları get-gedə təbiətdən 
uzaqlaşdırır. Abadlaşdırılmış şəhərlərdə daş, beton, asfalt 
üstünlük təşkil edir və daima təbii elementlərin nisbi azalması 
müşahidə olunur, bunun nəticəsində hava hövzəsinin vəziyyəti 
pisləşir. Şəhərlərdə aşağıdakı fəaliyyət göstərən zonalar ayrılır: 
yaşayış, sənaye, kommunal-anbar, xarici nəqliyyat, şəhərətrafı 
ərazi. Yaşayış zonası və ya seliteb zona – yaşayış rayonları, 
ictimai mərkəzlər (inzibati, elmi, tədris, tibbi, idman və s.) və 
ümumi istifadəli yaşıllıqlar üçün ayrılır. 
Şəhərlərin canlı zona ərazisinin əsas struktur elementi 
mikrorayonlar sayılır. Mikrorayonların daxilində yaşayış 
binalarından başqa ilkin xidməti idarələr və müəssisələr də 
yerləşdirilir. Mikrorayonların ərazisi magistral yollar və yaşayış 
binaları ilə kəsişir. Böyük və çox böyük şəhərlərdə əhalinin 
cəmləşməsi son illər çoxmərtəbəli evlərin tikilməsi və əhalinin 
sıxlığının daha da artması ilə müşayiət olunur. Tikililərin sayının 
çoxalması xidməti müəssisələrin (o cümlədən məktəb və uşaq 
müəssisələrinin) 
ərazisinin, həmçinin yaşıl ağaclıqların 
sahəsinin azalmasına səbəb olur, yaşayış ərazilərinin düzgün 
fəaliyyətini pozur, bunun nəticəsində binaların yanında, yaşayış 
evlərində, mikrorayonların və kvartalların daxilində səs-küyün 
səviyyəsi yüksəlir. 16 və daha yüksək mərtəbəli evlərdə 
yaşamaq xüsusilə böyük narahatlıq yaradır. Hazırda belə 
binalara Bakı 134 şəhərinin bütün rayonlarında tez-tez rast 
gəlinir və onların sayı artmaqda davam edir. 
Sənaye zonası.
Bu zonanın ərazisində müxtəlif sahələrin sənaye 
obyektləri (metallurgiya, kimya, maşınqayırma, elektron və s.) 
və onlarla əlaqəli digər obyektlər yerləşir. Bu əraziətraf mühiti 
çirkləndirən əsas mənbə sayılır.

---

Sanitar
– mühafizə zonasının ölçüsü 3000 m tələb edən sənaye 
müəssisələri şəhərdən və digər yaşayış məntəqələrindən kənarda 
yerləşdirilməlidir. Səhiyyə baxımından daha zərərli olan 
müəssisələr, partlayış və yanğın qorxusu olan müəssisələr 
sənaye rayonunun yaşayış zonasından uzaqda və digər 
müəssisələrə nisbətən külək tutmayan ərazidə yerləşdirilməlidir. 
Atmosferə zərərli maddələr ayıran sənaye kompleksləri və ayrı-
ayrı müəssisələr elə yerləşdirilməlidir ki, hakim küləklər yaşayış 
zonasından sənaye komplekslərinə doğru yönəlsin. Səth sularını 
çirkləndirən sənaye rayonları (istehsal zonası) müəssisələri ilə 
birlikdə çayın axın istiqamətində yaşayış ərazilərindən və 
səhiyyə-kurort yerlərindən aşağıda yerləşdirilməlidir.