1. Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinin inkişafında rolu. Heydər Əliyevin Azərbaycan dili haqqında verdiyi sərəncam və qərarlar

can
ünsürünün isimlərə qoşulması yolu ilə müraciət bildirən sözlər 
yaranır: məs.: anacan, xalacan, nənəcan, Orxancan və s. 
Son zamanlar
ağa, bəy, əfəndim müraciət formalarının işlənməsinə də təsadüf 
edilir. Ağa müxtəlif mənbələrdə mülkədar, bəy, zadəgan, sahib, böyük qardaş, əmi, 
ata, yaşlı, savadlı adamlara müraciət forması olaraq kişilərə aid edilmişdir. Bəzən 
mədəni ailələrdə bacılardan böyüyünə “ağa bacı” deyə müraciət olunma halı da 
mövcuddur. Tarixən hökmdar, başçı, hakim, böyüklük mənasını ifadə edən bəy sözü, 
titulu türk dillərində bek, bəy, biy, bey şəkillərində, əsasən, hakim təbəqəyə 
müraciət forması kimi işlənmişdir. Hazırda bəy formasından məsləkdaşlar bir-birinə 
müraciət məqsədlilə (çox geniş yayılmasa da) istifadə edirlər. Nitqdə hörmət əlaməti 
olaraq cənab, cənablarına, zati-aliləri kimi yeni müraciət formaları da 
işlənilir.Məsələn, 
cənab 
Şeyx, 
cənab 
səfir, 
cənab 
hakim 
və 
s.
Müraciətlərdən, xitablardan televiziya, radio verilişlərində
də istifadə olunur 
ki, tamaşaçının, dinləyicinin diqqətini cəmləşdirmək, verilən informasiyaya, 
göstərilən təsvirə, hadisəyə diqqətli olmaq məqsədini daşıyır. Ən əsası odur ki, bu 
xitablar xoş, lirik, ürəkaçan bir əhvali-ruhiyyə yaratmaq, səfərbəretmə, ruhlandırma, 
qürur və fəxr məzmunu bildirmək üçün ən zəruri nitq elementləridir. Onlardan 
bəzilərini nümunə kimi göstərək: əziz dostlar, əziz və hörmətli televiziya tamaşaçıları, 
hörmətli radio dinləyiciləri, əziz analar, bacılar və s. 

---

Mövzu:25 Sualvermə,söhbətəqoşulma.Nitqi dinləmə bacarığına yiyələnmə 
Plan: 
1.Sualların verilməsində nəzakət qaydaları 
2.Cavabvermə 
3.Nitqi dinləmə 
4.Şad və ya bəd xəbərlərin dinlənilməsi 
İctimai yerlərdə natiqə, ya da hər hansı bir adama söylənilən fikirlə bağlı 
veriləcək suallar münasiblik, lazımlıq, aidlik və s. baxımından ölçülüb-biçilməli, götür-
qoy edilməlidir. Bəsit suallar onun sahibinin səviyyəsinin, dünyagörüşünün, bilik və 
məlumatının səthiliyini büruzə verir. Sualı yenidən başqa cür təkrar etmək, deyilmiş və 
hamıya aydın olan məsələ barədə sual vermək, mətləblə heç bir əlaqəsi olmayan bir 
şeyi soruşmaq məsləhət görülmür. Rəsmi yerlərdə, verilişlərdə ənənəvi, bir növ 
qəliblənmuiş , çeynənmiş suallar da dinləyiciləri təmin etmir. 
Şübhəsiz ki, suallar (xüsusilə rəsmi yerlərdə, geniş auditoriyalarda, radio və 
televiziya verilişlərində qoyulan suallar) ölçülüb-biçilməli, onların əhatəli, düşündürücü, 
məntiqli, maraqlı olmasına diqqət yetirilməlidir.