1. Keçiriciliyin quyuların məhsuldarlıq əmsalı üzrə müəyyən edilməsi

Şəkil 103. 2 quyusu və 1 quyusunun dinlənilməsi

Etalon əyrisi üçün n= –3; m=1

Etalon əyrisinin tək-tək koordinatları ilə üst-üstə düşən koordinatlar üçün aşağıdakı tənliklər düzgündür:


(VIII.10)


(VIII.11)

burada C – müşahidə quyusunda təzyiqin dəyişilməsini qeydə alan cihazın şkala vahidində atmosferin miqdarıdır.

Əyrilərin işlənməsinin rahatlığı və lay parametrlərinin müəyyən edilməsi zamanı hesablamaların azaldılması üçün loqarifm toru blankında iki: müəyyən edilməsi üçün – şaquli və müəyyən edilməsi üçün – üfüqi nomoqram çəkilmişdir. Hər bir nomoqram iki şkaladan ibarətdir. Aşağı şkalalardan birində quyular arasında müxtəlif R məsafə göstəriciləri, digərində isə müxtəlif göstəriciləri verilmişdir. müəyyən etmək üçün loqarifm torunun zaman oxundakı t₀=1 etalon əyrisinin müvafiq oxuna uyğun nöqtəni dinlənilən quyular arasında məsafəyə müvafiq olan R şkalasındakı nöqtə ilə düz xətlə birləşdirmək lazımdır. Bu xətti aşağı şkala ilə kəsişənədək davam etdirərək, kəsişmə üzrə göstərici hesablanır. Dərəcə əmsalı m loqarifm torunun oxu üzrə müəyyən edilir. Faktiki əyrinin 10² göstəricisi 10^m+1 absisinə uyğundursa, buradan m=1 və s. Analoji olaraq, şaquli şkalalar üzrə (kh/μ) C hesablanır. Qeydiyyat cihazının bölünmə qiymətini bilərək, kh/μ müəyyən edilə bilər.

Şəkil 104. Müşahidə quyusunun dayanmasından əvvəl və sonra təzyiqin dəyişmə əyrisi.
Bu tədqiqatların hidrodinləmə metodu ilə işlənilməsi qaydası aşağıdakı kimidir:
1) loqarifm kağızında tədqiqat məlumatlarına əsasən faktiki dinlənmə əyrisi qurulur;
2) faktiki əyrinin üzərinə etalon əyrisi qoyulur və etalon əyrinin tək-tək koordinatlarının faktiki əyrinin hansı koordinatları ilə üst-üstə düşdüyünü qeydə alırlar;
3) nomoqramlara əsasən və (kh/μ) C müəyyən edilir, daha sonra isə məlum C üzrə kh/μ və bundan sonra k müəyyən edilir.
Nümunə. Müşahidə quyusunda aktiv quyunun dayanmasından əvvəl və sonra təzyiqin dəyişməsi əyrisi qeydə alınmışdır (şəkil 104, əyri ABC).
Ötürücü-quyu dayananədək səthi şəraitdə debit (Q= 87 t/sutka) lay şəraitində debitə (Q= 122 m³/sutka) müvafiqdir. Aktiv və müşahidə quyuları arasında məsafə R=750 m. Dinlənmə müşahidə quyusunda səthi diferensial manometrlə C=15,75·10^-4 kqs/sm²/mm civə sütunu bölünmə qiyməti ilə həyata keçirilir. Aktiv quyu saat 16.40 dəqiqədə saxlanılmışdır.
AB əyrisinin başlanğıc sahəsinə əsasən müşahidə quyusunda təzyiqin aktiv quyunun iş rejiminin dəyişməsi ilə bağlı olmayan ümumi dəyişikliyi müəyyən edilir – ABD əyrisi (fon). Aktiv quyunun dayanması anından hesablayaraq və ABD düz xəttindən ABC əyrisinə qədər ordinatlar quraraq, lg Δp, lg t miqyasında ötürücü quyunun dayandırılması təsirinin faktiki əyrisi alınır və onun üzərinə üst-üstə düşməni təmin etməklə, etalon əyrisi qoyulur (şəkil 103).
Belə ki, nəzərdən keçirilən nümunədə etalon əyrisinin t₀=1-ə müvafiq olan ordinatı loqarifm torunda 1770 dəqiqəyə uyğun olan absis oxunu kəsir. Bu nöqtəni məsafə oxundakı R=750-yə müvafiq nöqtə ilə birləşdirir və şkalası ilə kəsişənədək davam etdiririk (şəkil 103). Belə ki, nəzərdən keçirilən halda m=2 olarsa, =54 000 sm²/s olacaq.
Etalon əyrisinin p₀=1-ə müvafiq absisi ordinat oxunu 8,2-10ⁿ⁺² nöqtəsində kəsir. Bu nöqtəni ΔQ şkalasındakı 122 m³/sutkaya uyğun nöqtə ilə birləşdirir və (kh/μ) C şkalası ilə kəsişənədək davam etdiririk. n=1,0 olduğunu nəzərə alaraq, (kh/μ) C=1,35·10^-2 kimi müəyyən edilir. Qeydiyyat manometri şkalasının bölünmə qiyməti (C=15,75·10^-4) kimi məlumdur, burada kh/μ = 8,51 D · m/sPz.