1. kimyanin ilk qanunlari. Stexiometrik qanunlqar

M_x = M_H2 · D_H2 ; M_x = 2·D_H2

M_x - qazın molekul kütləsi, D_H2 - onun hidrogenə görə sıxlıgıdır.

Qazların molekul kütləsi onların havaya görə sıxlığına əsasən də hesablanır.

M_x = 29 · D_hava 29 - havanın orta molekul kütləsidir.

\

2.MƏHLULLARIN XASSƏLƏRİ. OSMOS TƏZİQİ.VANT-HOFF QANUNU

Həlledici ilə həll olan maddə hissəciklərinin əks istiqamətli hərəkəti nəticəsində bir-birində bərabər paylanmasına diffuziya deyilir. Məsələn, mis 2-sulfat məhlulu üzərinə tədricən su əlavə edilərsə, duzun molekulları tədricən suya, suyun molekulları isə məhlula keçəcəkdir. Müəyyən vaxtdan sonra maddənin və suyun molekulları mayenin bütün həcmində yayılaraq bircinsli məhlul alınacaqdır. Ümumiyyətlə, hər hansı maddənin müxtəlif qatılıqlı iki məhlulu və ya məhlul ilə həlledici bir-birinə toxunduqda ikitərəfli diffuziya baş verir və məhlulların qatılığı bərabərləşənə qədər davam edir.

Temperatur artdıqda diffuziyanın sürəti artır, həll olan maddənin hissəciklərinin ölçüsü və məhlulun qatılığı artdıqca isə azalır. .

Tutaq ki, iki qabın birincisində şəkərin müxtəlif qatılıqlı, ikincisində isə eyni qatılıqlı məhlulları yarımsızdırıcı pərdə ilə ayırmışlar.

Birinci qabda üstdəki məhlul duru olduğundan suyun molekulları yarımsızdırıcı pərdədən aşağı keçəcəkdir. Nəticədə, aşağıdakı məhlulun həcmi artacaq və pərdə yuxarı doğru əyiləcəkdir. Aydındır ki, həmin qabda C₂< C₁ olarsa, su molekulları əks istiqamətli diffuziyası nəticəsində pərdə aşağıya doğru əyiləcəkdir. Hər iki halda həlledicinin birtərəfli diffuziyası nəticəsində məhlulların qatılığı tədricən dəyişəcək və nəhayət bərabərləşəcəkdir. Həlledici molekullarının yarımsızdırıcı pərdədən hər iki istiqamətdə sürəti eyni olduqda osmos hadisəsi dayanır.

Həlledicinin yarımsızdırıcı pərdə vasitəsilə birtərəfli diffuziyası osmos adlanir. Həlledicinin birtərəfli diffuziyzsı nəticəsində yaranan təzyiqə osmos təzyiqi deyilir.

İkinci qabda məhlulların qatılığı bərabər olduğundan, vahid zamanda yarımsızdırıcı pərdədən hər ik tərəfə keçən su molekullarının sayı bərabər olacaq və osmos müşahidə edilməyəcəkdir. Təcrübədə məhlulun osmos təzyiqini ölçmək üçün osmometr adlanan cihazdan istifadə olunur Osmos təzyiqinin qatılıqdan və temperaturdan asılılığını ilk dəfə 1887-ci ildə alman alimi Pfeffer öyrənərək aşağıdakı qanunauyğunluqları müəyyən etmişdir:

Sabit temperaturda məhlulun osmos təzyiqi onun qatılığı ilə düz mütənasibdir.

T = const; P_os = KC

Sait qatılıqda məhlulun osmos təzyiqi onun temperaturu ilə düz mütənasibdir.

C = const; P_os = KT

Vant – Hoff müəyyən etmişdir ki, qeyri- elektrolitlərin duru məhlullarının osmos təzyiqini Mendeleyev- Klapeyron tənliyinə əsasən hesablamaq olar: PV = nRT; P = (n / V) RT

Həll olan maddənin mol sayının məhlulun həcminə olan nisbəti molyar qatılığı ifadə edir (C = n / V). Bu nisbəti C ilə işarə etsək, aşağıdakı ifadəni alarıq. P_os = CRT

n = m / M ; PV = ( m / M)RT M = mRT / PV

3.KIMYANIN ILK QANUNLARI.STEXIOMETRIK QANUNLQAR

• 
  Kimya təbiət elmlərindən biri olmaqla, başqa təbiət elmləri ilə birlikdə bizi əhatə edən maddi aləmi öyrənir. Kimya-maddələrin tərkibini, quruluşunu, xassələrini və çevrilmələrini öyrənən elmdir. Elementlər və onların birləşmələri kimyanın tədqiqat obyektidir.
  
• 
  Müasir kimya zəngin eksperimental materiallar və tutarlı nəzəriyələrə əsaslanan fundamental elmlər sistemidir. Kimya təbiət haqqında olan elmlər arasında əsas yer tutur. Hazırda 20 milyon üzvi və yarım milyona yaxın qeyri üzvi maddələr məlumdur. Onların bir hissəsi bizə təbiət tərəfindən hazır şəkildə verilmiş təbii maddələrin azacıq modifikasiyası yolu ilə əldə edilmişdir. Lakin maddələrin böyük bir qrupu isə, təbiətdə mövcud olmadığı halda, insan tərəfindən sintez edilmişdir. Hər bir kimyəvi maddənin öz daxili qruluşu var və yüzlərlə müxtəlif reaksiyalara girir.
  
• 
  Elmi inkişafın əsasında kimyəvi maddələr və proseslər xalq təsrrüfatının müxtəlif sahələrində, o cümlədən maşın və cihaz qayırmada, yüngül və yeyinti sənayesində, tibbdə və kənd təsərrüfatında, inşaatda və məişətdə tətbiq edilir. Bu məqsədlə polimer materiallar, sintetik liflər, laklar, boyalar, gübrələr, yarımkrçiricilər, yuyucu və partlayıcı maddələr, həmçinin digər kimyəvi məhsullar istehsal olunur. Atom energetikasında, hesablama texnikasında, elektronikada, kosmonavtikada, radiotexnikada və digər sahələrdə kimyanın rolu böyükdür.
  
• 
  Kimyanın bir sıra ilkin qanunları stexiometrik qanunlar adı ilə məlumdur (stexiometriya-yunanca tərkib hissəni ölçmək deməkdir).
  

4.QALVANİK ELEMENTLƏR(Cu Zn)DANİEL-YAKOBİ QALVANİK ELEMENTİ

Elektrokimyəvi proseslər oksidləşmə- reduksiya reaksiyalarına əsaslanır. Belə proseslərdə elektronlar reduksiyaedicidən oksidləşdiriciyə keçir və qalvanik element əmələ gəlir. Qalvanik element kimyəvi enerjini elektrik enerjisinə çevirən cihazdır. Misal olaraq, Yakobi – Daniel qalvanik elementinin işini nəzərdən keçirək. Sink- sulfat və mis 2- sulfat məhlullarına müvafiq olaraq sink- və mis lövhələr daxil edilir. Məhlullar bir-birindən məsaməli arakəsmə vasitəsilə ayrılır. Sink daha aktiv olduğu üçün məhlula sink ionları göndərir, mis elektrodu üzərində isə mis ionları toplanır. Beləliklə, sink mənfi, mis isə müsbət elektrod vəzifəsini görür.

Elektronların sinkdən misə keçməsi dövrədə elektrik cərəyanının

əmələ gəlməsinə səbəb olur. Elektrodlar üzərində aşağıdakı proseslər gedir.