1-laboratoriya ishi

Kerakli asboblar va ashyolar 
 
 
1 Dyuar idishi
1 Dyuar idishi g’ilofi
1 mis pitra, 200 g
1 shisha pitra, 100 g
1 qo’rg’oshin pitra, 200 g
1 o’quv laboratoriya torozisi 610 Tare, 610 g
1 termometr -10 °C dan +110 °C gacha 
1 NiCr-Ni temperatura datchigi 
1 raqamli termometr
1 Bug’ generatori, 550 Vt / 220 V
1 Qizdirish apparati
1 menzurka, 400 ml
1 V-shaklsimon shtativ asosi, 20 sm
1 shtativ ustuni 47 sm
1 multi tutgichlar Leybold
1 Universal tutgich, diametri 0...80 mm

---

1 Silikon quvurlar, ichki diam. 7×1.5 mm, 1 m. 
1 bir juft issiqlikka chidamli qo’lqop
Tajriba qurilmasi va tajribani o’tkazish 
tartibi 
1-rasmda tajriba qurilmasi keltirilgan. 
1-rasm. Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig’imini aniqlash uchun tajriba 
qurilmasi. 
- Qizdirgichni shtativga o’rnating. 
- Bug’ generatorini suv bilan to’ldiring va ehtiyotlik bilan qurilmani berkiting va
uni silikon quvur yordamida qizdirgichning yuqorisidagi (bug’ kirishi) shlangli 
birikmaga ulang.
- Silikon quvurni qizdirgichning pastidagi shlangli birikmaga (bug’ning 
chiqishi) ulang va quvurning ikkinchi uchini menzurkaga soling. Barcha 
birikmalarda silikon quvurlar ishonchli mahkamlaganini ko’zdan kechiring. 
- Qizdirgichning namunalar kamerasini qo’rg’oshin pitrasi bilan to’ldiring va 
imkoni boricha uni stopor bilan zich qilib berkiting.
- Bug’ generatorini elektr tarmoqqa ulang, shundan keyin esa qizdirgichdagi 
pitralarni ular orqali bug’ o’tkazib 20-25 vaqt davomida qizdiring. 

---

- Bo’sh Dyuar idishining massasini aniqlang, shundan so’ng unga taxminan 
180g suv quying. 
- Dyuar idishini g’ilofga soling va mos ravishda termometr yoki temperatura 
datchigini qo’ying. 
- Suv temperaturasini 
ϑ 2 o’lchang. Dyuar idishining qopqog’ini oching va uni
chetga suring; namunalar uchun mo’ljallangan to’rni Dyuar idishiga kiriting.
Temperaturasi 100 °C bo’lgan pitralarni namunalar uchun mo’ljallangan to’rga 
tashlang, qopqoqni yoping va pitralarni suv bilan astoydil aralashtiring. Suv
temperaturasi ko’tarilmay qolganda, aralashmaning temperaturasini aniqlang. 
Qo’shimcha ravishda pitralarning massasini m aniqlang.
Mis va shisha pitralar bilan tajribani takrorlang. 
Tajriba namunasi 
Suv massasi: m1 = 180 g 
Pitra temperaturasi: - 
ϑ 2 = 100 °C 
Jadval 1. Moddalar solishtirma issiqlik sig’imining o’lchangan qiymatlari. 
Hisoblar:
Kalorimetrning suv ekvivalenti: mK = 23 g 
Suvning solishtirma issiqlik sig’imi: c2 = 4.19 kJ/(K⋅kg) 
Jadval 2: Tajribada aniqlangan solishtirma issiqlik sig’imining qiymatlari va 
adabiyotlardan olingan ularga mos natijalar 
Jadval 2 da moddalarning (VII) formula bo’yicha hisoblangan solishtirma
issiqlik sig’imi qiymatlari keltirilgan. Adabiyotlardan olingan natijalar bilan 
ularning mos kelishi qoniqarli. 
Xulosalar:

---

Materialning turiga bog’liq ravishda qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig’imi
tadqiq qilindi va ularning qiymati suvning solishtirma issiqlik sig’iminikiga 
nisbatan ancha kichik ekanligi aniqlandi.