1-mavzu. Dasturiy ta'minot tizimlarini loyihalash faniga kirish

Dasturiy ta'minot loyihasi – bu koddan ko'ra yuqori abstraksiya darajasida dasturiy ta'minotning tuzilishi va xatti-harakatining tavsifi.
Dasturiy ta’minot loyihasini tuzuvchi dasturiy ta'minot elementlarini va bu elementlarning bir-biri bilan o’zaro qanday bog'liqligini tasvirlab beradi. Loyiha hujjatida dasturiy ta'minot elementlarining tavsiflari, turli darajadagi echimlari ko’rsatiladi. Yuqori darajadagi loyiha artefakti asosiy tarkibiy qismlarni va ularning bir-biri bilan qanday bog'liqligini tasvirlab beradi. Pastroq darajadagi loyiha artefakti modullar/sinflar va ularning bir-biri bilan qanday bog'liqligini ko’rsatib beradi.
Dasturiy ta'minot kodini yozishda ma'lumbir vazifalarga mas'ul bo'lgan funktsiyalarni (protsessual kodda) yoki usullarni (ob'ektga yo'naltirilgan kodda) yaratishga e'tibor qaratiladi. Protsessual kodda modul yaratish uchun funksiyalar birlashtiriladi va muammoni hal qilish uchun ko'plab modullar birlashtirilishi mumkin. Ob'ektga yo'naltirilgan kodda usullar sinf yaratish uchun birlashtiriladi va muammoni hal qilish uchun ko'plab sinflar birlashtirilishi mumkin. Shunday qilib, dasturiy ta'minot loyihasining strukturasini tavsiflash dastur kodida foydalaniladigan dasturlash paradigmasi turiga bog'liq .
• Prosedurali dasturlashda modul funktsiyalarga ega bo'ladi va bu modullar masalani hal qilish uchun o'zaro bog’liq bo’ladi. Prosedurali dasturlashda modul tuzilishini tavsiflovchi dasturiy ta'minotning loyiha artefakti modullarining ichidagi funktsiyalar, modullar elementlari bo’yicha birlashtirilishi va modul elementlari butun dasturiy ilovani ifodalash uchun birlashtira olishi kerak bo'ladi.
• Ob'ektga yo'naltirilgan kod sinf ichida usullarga ega bo'lishi va bu sinflarning muammoni hal qilish uchun bir-biri bilan o'zaro bog’langan bo’ladi. Ob'ektga yo'naltirilgan yechimning strukturasini tavsiflovchi dasturiy ta'minot loyiha artefakti usullari sinflar ichida joylashgan bo’ladi, sinflar paketini ifodalash uchun birlashtirilishi va paketlar butun dasturiy ta'minot ilovasini ifodalash uchun birlashtirilishi mumkinligini aniq ifodalashi kerak.
Dasturiy ta'minot harakati modullar/funktsiyalar (protsessual kodda) yoki sinflar/usullar (ob'ektga yo'naltirilgan kodda) o'rtasidagi batafsil o'zaro ta'sirlar bilan ifodalanadi. Ushbu xatti-harakatlar kodda uch xil tarzda namoyon bo'ladi.

• 
  Dastur xatti-harakatini ifodalash uchun uch turdagi til bayonotlaridan foydalanadi. Ushbu bayonot turlari: ketma-ket, tanlash va takrorlanishdir. Xulq-atvorni tavsiflovchi dasturiy ta'minot loyihasining artefakti kodda amalga oshirilayotgan algoritmni hujjatlashtirishda birortasini tanlashi mumkin. Algoritm ketma-ket, tanlash va iteratsiya yordamida ifodalangan mantiqni ifodalash uchun tabiiy til, psevdokod yoki diagramma yordamida ifodalanishi mumkin.
  
• 
  Dastur xatti-harakatini ko'rsatish uchun funksiya yoki usul chaqiruvlaridan foydalanish mumkin, jumladan parametrlarni o'tkazish va ixtiyoriy ravishda qiymat/ob'ektni qaytarish mumkin. Xulq-atvorni tavsiflovchi dasturiy ta'minot loyihasining artefakti ushbu funktsiya/usul chaqiruvlarini hujjatlashtirishni tanlash orqali ifodalanadi.
  

• Dasturiy ta'minot kodi dasturiy ta'minot holatini ifodalashda o'zgaruvchilardan foydalanadi. Ushbu dastur holati tushunchasi dasturiy ta'minot loyihasining artefaktida tasvirlanishi mumkin bo'lgan dasturiy ta'minot xatti-harakatlarining yana bir shaklidir .
Kodni o'qish orqali yechimning tuzilishi va harakatini tushunish ancha qiyin. Tajribasiz dasturchi minglab kodning manba qatorlari (source lines of code - SLOC) bilan yechimning tuzilishi va xatti-harakatlarini tushunish juda qiyin bo'lishi mumkin, biroq bir necha yuz kodning manba qatorlari yechimini o'qish va tushunish ular uchun nisbatan oson. Tajribali dasturchi kodni o'qish orqali bir necha ming kodning manba qatorlari yechimini tushunishi mumkin, ammo o'n minglab (yoki undan kattaroq) kodning manba qatorlari yechimini har qanday dasturchi qisqa vaqt ichida o'qish va tushunish qiyin bo'ladi.
Kodning tuzilishi va xatti-harakatlarini tezda tushunish qobiliyati dasturiy ta'minot loyihasini o'rganish muhimligining sabablaridan biridir. Yaxshi dasturiy ta'minot loyihachisi dastur kodini to'g'ri ifodalaydi, shu bilan birga kimgadir yechim tuzilishi va xatti-harakatlarini tushunish uchun kodni o'qishdan ko'ra kamroq vaqt ichida tushunishga imkon beradi. Dasturiy ta'minot loyihachisi kodni aniq ifodalovchi abstraktsiyalarni yaratish qobiliyatini rivojlantirishi kerak.